2. Beth mae'r Llywodraeth yn ei wneud i fynd i'r afael â thlodi? OQ58491

Byddwn yn gwario £1.6 biliwn ar gymorth costau byw wedi'i dargedu a rhaglenni cyffredinol i drechu tlodi ac i roi arian yn ôl ym mhocedi pobl. Mae pwyllgor Cabinet newydd ar gostau byw, dan gadeiryddiaeth y Prif Weinidog, wedi’i sefydlu i ganolbwyntio ymdrechion Llywodraeth Cymru ar gefnogi pobl drwy’r argyfwng costau byw.

Diolch am yr ateb, Weinidog.

Mae pum mlynedd wedi bod ers y penderfyniad i ddod â Cymunedau yn Gyntaf, rhaglen wrthdlodi’r Llywodraeth, i ben. Yn dilyn y penderfyniad hwn, lluniodd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau adroddiad, a oedd yn argymell, a dyfynnaf,

'bod strategaeth glir ar gyfer trechu tlodi yn cael ei chyhoeddi, un sy’n dwyn ynghyd yr elfennau niferus o waith i leihau tlodi i helpu i ddarparu cyfeiriad clir ac i helpu’r Cynulliad i graffu ar ddull y Llywodraeth.'

Argymhellodd hefyd y dylai'r strategaeth gynnwys dangosyddion perfformiad. Ni yw’r unig wlad yn y DU lle canfuwyd bod tlodi plant ar gynnydd. Diolch i’r Torïaid yn San Steffan, mae tlodi ar fin mynd yn llawer gwaeth. Pam ein bod yn dal i aros am strategaeth wrthdlodi yng Nghymru, pan fo'i hangen yn fwy nag erioed?

Diolch yn fawr iawn, Peredur. Wrth gwrs, roedd yr adroddiad gan y cyn bwyllgor cydraddoldeb a llywodraeth leol yn un pwysig, gydag argymhellion y gwnaethom gytuno i fwrw ymlaen â hwy. Ac rwy'n gobeithio eich bod wedi gallu gweld yr adroddiad a gynhyrchwyd, a gomisiynwyd gennym—adolygiad gan Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru—i ddeall yr ysgogiadau a’r dulliau gorau sydd gennym i fynd i’r afael â thlodi yng Nghymru, yn amlwg, gan fod cymaint o’r polisïau treth a budd-daliadau, sy’n cael cymaint o effaith ar dlodi, mor allweddol. Cyhoeddwyd yr adroddiad yr wythnos diwethaf, ac rwy'n gobeithio y byddwch wedi'i weld. A chredaf mai’r hyn a oedd yn ddiddorol am yr adroddiad yw ei fod yn cynnwys pedwar maes allweddol yr ydym yn canolbwyntio arnynt ac ysgogi ymateb Cymru gyfan o ran trechu tlodi. A'r cyntaf yw lleihau costau a chynyddu incwm. Nawr, nid wyf am drafod holl ymatebion yr adroddiad hwnnw, gan ei fod yn ystyried tystiolaeth o bob rhan o'r byd—roedd yn cynnwys y Ganolfan Dadansoddi Allgáu Cymdeithasol, Ysgol Economeg Llundain, y Sefydliad Polisi Newydd—i sicrhau y gallwn, gyda’n pwerau a’n hysgogiadau, wneud y penderfyniadau cywir ar gyfer trechu tlodi yng Nghymru. Ond credaf ein bod yn canolbwyntio ar hyn o bryd ar y taliadau costau byw a’r hyn a wnawn, fel y dywedwch, ynglŷn â'r ymosodiad ar y bobl dlotaf yng Nghymru o ganlyniad i gyllideb fach ddiweddaraf Llywodraeth y DU, fel y'i gelwir.

A fyddai'r Gweinidog yn cytuno mai canlyniadau yw’r hyn sy’n bwysig, a Chymru, yn anffodus, sydd â’r cyfraddau tlodi plant gwaethaf o holl wledydd y DU? I ychwanegu at y darlun hwn, rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol o adroddiad diweddar gan Brifysgol Loughborough, a ddangosodd fod tlodi plant yng Nghymru wedi codi 5 y cant rhwng 2019-20 a 2020-21. Ar y llaw arall, mae’r lefel ar gyfer y DU gyfan wedi gostwng 4 y cant. Felly, pam fod y Llywodraeth Lafur Cymru hon yn parhau i fethu mor druenus mewn perthynas â threchu tlodi plant?

Wel, fe wyddoch yn iawn mai’r ysgogiadau allweddol ar gyfer trechu tlodi yw pwerau dros y system dreth a lles, a gedwir yn ôl gan Lywodraeth y DU. [Torri ar draws.] A gaf fi atgoffa’r Aelod fod tlodi plant wedi gostwng flwyddyn ar ôl blwyddyn o dan y Llywodraeth Lafur—flwyddyn ar ôl blwyddyn o dan y Llywodraeth Lafur—diolch i ymyrraeth Gordon Brown? Yn ddiddorol, fe soniodd am gredydau treth—. Fe gyflwynodd gredydau treth. Nawr, mae Joe Biden—[Torri ar draws.] A gaf fi siarad, os gwelwch yn dda?

Cewch. Mae angen inni glywed y Gweinidog, yn hytrach na thrafodaethau rhwng Aelodau ar y meinciau cefn. A gawn ni glywed y Gweinidog, os gwelwch yn dda?

A gaf fi ddweud bod credydau treth, o ran ymatebion Llywodraeth y DU, yn hollbwysig ar gyfer trechu tlodi? Mae Joe Biden yn gwneud hynny yn awr ac yn cael effaith gadarnhaol yn yr Unol Daleithiau. Gostyngodd lefelau tlodi plant o dan Lywodraeth Lafur; mae tlodi plant wedi codi o dan y Llywodraeth glymblaid ac o dan Lywodraethau Torïaidd, a thrwy bolisïau uniongyrchol a bwriadol, gan gynnwys y rhai yr wyf newydd sôn amdanynt gyda Huw Irranca-Davies. Mae'r sefyllfa gyda'r pecyn budd-daliadau'n gywilyddus, mae'r terfyn dau blentyn yn gywilyddus, mae'n gywilyddus nad ydynt yn ymrwymo heddiw i gynyddu budd-daliadau yn unol â chwyddiant.