7. Sut mae'r asesiad effaith cydraddoldeb ar gyfer ehangu cam 2 y ddarpariaeth gofal plant blynyddoedd cynnar drwy'r rhaglen Dechrau'n Deg yn cymharu â'r asesiad a gwblhawyd ar gyfer cam 1? OQ58664

Diolch yn fawr am y cwestiwn hwnnw, Jenny Rathbone. Fel rydych yn ei ddeall, wrth gwrs, nid yw ffocws y cwestiwn hwn o fewn fy mhortffolio gweinidogol o ran polisi, ond rwy'n hapus iawn i ymateb ar y mater asesu effaith. Mae cam 2 o ehangu Dechrau'n Deg yn adeiladu ar y dull a fabwysiadwyd yng ngham 1. Mae hynny wedi'i adlewyrchu yn yr asesiad o'r effaith ar gydraddoldeb. Ac wrth gwrs, mae darpariaeth blynyddoedd cynnar o ansawdd da yn helpu i sicrhau bod pob plentyn yn cael y dechrau gorau mewn bywyd ac yn cyrraedd ei botensial. 

Iawn. Rwy'n deall ei fod o fewn eich portffolio i edrych ar effaith holl bolisïau'r Llywodraeth ar gydraddoldeb, ac mae hynny, yn amlwg, yn cynnwys Dechrau'n Deg, er fy mod yn deall nad chi yw'r Gweinidog sy'n ysgwyddo cyfrifoldeb am y rhaglen honno mewn gwirionedd.

Felly, rwy'n awyddus iawn i edrych ar sut mae ehangu cam 1, am £20 miliwn, a oedd yn golygu bod 2,500 o blant ychwanegol wedi gallu elwa o'r gefnogaeth ychwanegol honno, yn cymharu â cham 2, sef £26 miliwn i alluogi 3,000 o blant dwy oed ychwanegol i gael gofal plant Dechrau'n Deg am ddim o fis Ebrill nesaf. Ond fel y nododd Cyngor Caerdydd, y pryderon sydd ganddynt ynglŷn â cham 2 yw nad yw'r plant ychwanegol sy'n cael y gofal plant ychwanegol yn gynharach yn eu cynnwys yn y cymorth ychwanegol pwysig mewn perthynas ag ymwelwyr iechyd, lleferydd ac iaith, a rhaglenni cefnogi rhianta eraill. Ac mae gennyf ddiddordeb mewn archwilio pam ein bod wedi gwneud hynny, oherwydd mae'n ymwneud â gwerthuso faint o effaith mae'r gofal plant yn ei chael os na cheir cymorth ymwelydd iechyd ychwanegol a rhaglenni cefnogi rhianta eraill. 

Diolch yn fawr am y cwestiwn hwnnw, Jenny. Rwy'n llwyr gydnabod pwysigrwydd yr asesiad o'r effaith ar gydraddoldeb a sut mae hynny'n ein harwain gyda rhaglen hynod bwysig Dechrau'n Deg, sy'n cael cymaint o effaith ar fywydau plant. Nawr, wrth gwrs, fel rydych yn gwybod ac rydych eisoes yn ymwneud â hyn, ni fyddai pob teulu sy'n derbyn darpariaeth cam 2 angen gwasanaethau pellach, ond bydd y teuluoedd sydd angen y cymorth ychwanegol hwnnw'n parhau i gael cyfle i gael cymorth drwy lwybrau sy'n bodoli eisoes. Felly, rwy'n gobeithio bod hynny'n rhoi rhywfaint o sicrwydd i chi ynglŷn â cham 2, gan ddysgu o gam 1. Os oes angen cymorth ychwanegol arnynt, byddant yn dal i allu cael hwnnw, ac rydym eisiau tawelu meddyliau'r rhieni a Chyngor Caerdydd ynghylch pwysigrwydd ac effaith yr ehangu sy'n mynd i ddigwydd.

Yn amlwg, mae'r Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol yn gweithio'n agos iawn gydag awdurdodau lleol i fonitro a yw darpariaeth cam 2 yn arwain at fwy o atgyfeiriadau at wasanaethau eraill, a byddwn yn gweithio'n hyblyg iawn gyda gwasanaethau lleol i'w cefnogi i ddiwallu anghenion ychwanegol. Ond rwy'n credu mai'r hyn sy'n bwysig iawn yw bod Dechrau'n Deg yn gallu darparu a chynnig amgylchedd gofal plant o ansawdd uchel, ynghyd â staff o ansawdd uchel, i gefnogi canlyniadau gwell i blant. O ran y pwysigrwydd a'r cyhoeddiad a wnaed yn ddiweddar gan y Dirprwy Weinidog Gwasanaethau Cymdeithasol, fel rhan o bartneriaeth Plaid Cymru a'r cytundeb cydweithio, gyda Siân Gwenllian, rwy'n credu ei bod hi'n hynod bwysig ein bod wedi cael yr estyniad o £26 miliwn dros y ddwy flynedd nesaf i ehangu Dechrau'n Deg i gefnogi effeithiau cadarnhaol hirdymor ar fywydau plant a theuluoedd ledled Cymru.

Ac yn olaf, Lywydd, wrth gwrs, rwy'n gyfrifol am drechu tlodi hefyd, ac rydym yn gwybod bod darparu gofal plant yn hanfodol, a chyda'r dystiolaeth ac yn wir gyda Chanolfan Polisi Cyhoeddus Cymru a Sefydliad Bevan yn dangos bod buddsoddiad mewn gofal plant, gyda 3,000 o blant dwy oed ychwanegol yn cael mynediad at ofal plant o ansawdd uchel, yn gam enfawr ymlaen o ran mynd i'r afael â thlodi plant.

Rwy'n falch bod y cwestiwn hwn wedi'i godi y prynhawn yma mewn perthynas â chynllun Dechrau'n Deg, ac nid dyma'r tro cyntaf i mi godi'r mater hwn, ond rwy'n pryderu'n fawr ynghylch loteri cod post y cynllun, lle mae cyllid yn seiliedig ar lle mae rhywun yn byw yn hytrach nag ar eu sefyllfa ariannol, ac yn y bôn mae'n senario lle gall pobl gyfoethog fod yn gymwys a lle gall y bobl sydd ei angen fwyaf gael ei amddifadu ohono mewn rhai achosion. Felly, pa ystyriaeth mae Llywodraeth Cymru yn ei rhoi i hyn, a pha gamau y bwriadwch eu cymryd i ddileu rhwystrau i'r cynllun a sicrhau tegwch yn y system?

Hoffwn ailadrodd yr hyn a ddywedais wrth ateb y cwestiynau cynharach. Mae Dechrau'n Deg yn helpu teuluoedd sydd â phlant ifanc yn ardaloedd mwyaf difreintiedig Cymru. Dyna'r peth hollbwysig. Mae angen inni dargedu'r cymorth hwnnw. Mae'n cynnwys gofal plant rhan-amser o ansawdd yn rhad ac am ddim i blant dwy a thair oed sy'n byw yn yr ardaloedd hynny, ac ym mis Ebrill, fe wnaethom gyhoeddi y byddai hyd at 2,500 yn rhagor o blant yn gymwys ar gyfer Dechrau'n Deg, a bydd hynny'n cynnwys plant rydych yn eu cynrychioli ledled Cymru. Dechreuodd cam cyntaf y rhaglen ddechrau mis Medi, a bydd cam 2 yn gwneud mwy na 3,000 o blant dwy oed ychwanegol yn gymwys.

Hefyd, rwy'n credu ei bod yn bwysig dweud bod £70 miliwn ar gyfer gwelliannau i gyfleusterau a gwaith cynnal a chadw ar leoliadau gofal plant cofrestredig, ac y gall y lleoliadau hynny wneud cais am y cyllid hwnnw drwy eu hawdurdodau lleol.