2. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am amseroedd aros ambiwlansys yn Nwyrain De Cymru? OQ58685

4. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am amseroedd ymateb ambiwlans ym Mlaenau Gwent? OQ58699

5. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i dorri amseroedd aros ambiwlansys? OQ58708

Dyw amseroedd ymateb ambiwlansys ar draws Cymru ddim ble ddylen nhw fod, ond ardal bwrdd iechyd Aneurin Bevan oedd â’r perfformiad gorau yng Nghymru ym mis Medi yn erbyn y targed cenedlaethol ar gyfer galwadau coch. Mae cynllun cenedlaethol yn ei le i sbarduno gwelliant ambiwlansys gyda chefnogaeth £3 miliwn o gyllid gan Lywodraeth Cymru.

Diolch am yr ateb yna, Weinidog.

Weinidog, bron bob wythnos, mae yna gwestiynau'n ymwneud â'r oedi annerbyniol sy'n wynebu cleifion wrth aros am ambiwlansys, ac mae pob achos o oedi'n creu perygl i fywydau pobl. Mae etholwr wedi cysylltu â mi ar ôl achos o oedi o'r fath yn y Fenni yn gynharach yn y mis. Roedd yr etholwr mewn parti pen-blwydd priodas ac aeth un o'r rhai oedd yn bresennol yn sâl iawn a syrthio'n anymwybodol. Cafodd y gwasanaethau brys eu galw ac er mawr syndod ac arswyd i'r rhai oedd yn bresennol, dywedwyd wrthynt y byddai'n rhaid aros saith awr am ambiwlans. Nawr, yn ffodus, dadebrodd yr unigolyn dan sylw, ond fe allai mor hawdd fod wedi bod yn wahanol iawn. Roedd yr un etholwr yn cofio digwyddiad tebyg chwe blynedd yn ôl adeg y Nadolig, pan alwyd am ambiwlans ac fe gyrhaeddodd o fewn munudau. Maent wedi dweud bod y digwyddiad mwy diweddar wedi gwneud iddynt deimlo pe baent yn mynd yn sâl yn sydyn, na fyddai unrhyw bwrpas galw am help. Felly, Weinidog, pa sicrwydd y gallwch ei roi i mi ac i fy etholwr y bydd y sefyllfa'n gwella?

Wel, gallaf eich sicrhau nad eich etholwr yn unig sy'n gofyn cwestiynau; rwy'n gofyn cwestiynau yn gyson iawn i'r gwasanaeth ambiwlans yng Nghymru. Fe gyfarfûm â hwy ddydd Llun, neu ddoe, i fynd drwy eu perfformiad yn fanwl. Yr eironi yw eu bod hwy mewn gwirionedd yn cyrraedd mwy o bobl nag y gwnaethant erioed o'r blaen. Felly, mae eu perfformiad yn gwella mewn gwirionedd. Y broblem yw bod y galw wedi codi i'r entrychion, a dyna lle mae'r broblem go iawn. Ac mae hynny'n heriol tu hwnt ac yn amlwg, rydym eisoes wedi recriwtio 250 o bobl dros y ddwy flynedd ddiwethaf.

Cefais fodd i fyw gynnau, roeddwn i'n digwydd bod allan ar y stryd lle gwneuthum basio un neu ddwy o ambiwlansys—pryd bynnag y gwelaf ambiwlans, rwy'n mynd i edrych i weld, 'Pam nad ydych chi'n codi rhywun?' a bechod, gallwch ddychmygu eu harswyd pan fyddant yn gweld y Gweinidog iechyd yn dod heibio—a phobl yn hyfforddi oeddent; hwy yw'r garfan nesaf, y 100 o bobl nesaf sy'n hyfforddi, ac sy'n mynd i fynd allan ar y strydoedd cyn gynted â phosibl. Mae ganddynt eu prawf yfory ac fe wnes ddymuno'r gorau iddynt, oherwydd rydym eu hangen allan ar ein strydoedd. Ond rwyf wrth fy modd fod hynny'n gweithio'i ffordd drwodd nawr.

A'r peth arall i'w gofio yw, pe na baem wedi rhoi llawer o fesurau ar waith yn barod, byddai'r sefyllfa wedi bod yn llawer iawn gwaeth na'r hyn ydyw nawr.

Rwy'n ddiolchgar i'r Gweinidog am yr ymateb cynharach hwnnw. Mae'n sicr yn wir fod pobl eisiau'r lefel honno o sicrwydd y bydd ambiwlans ar gael pe baent hwy, neu aelod o'u teulu, yn mynd yn ddifrifol sâl ac angen ambiwlans. Ac mae'n bwysig ein bod ni'n gallu darparu'r lefel hwnnw o hyder i bobl. Ac mae pobl yn sôn wrthyf am yr amseroedd aros, ond hefyd am strwythur y gwasanaeth i ddarparu'r math o ymateb y mae pobl ei angen.

Fe fyddwch yn gwybod bod cryn ddadlau wedi bod ynghylch trefniadau rotas dyletswyddau parafeddygon a staff ambiwlans a hefyd symud adnoddau ac asedau i wahanol leoliadau o gwmpas ac ar draws y wlad. Fe fyddwch hefyd yn gwybod bod fy etholaeth ymhlith y rhai sydd â'r amseroedd aros gwaethaf, nid yn unig ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan, ond mewn mannau eraill hefyd. Felly, a wnewch chi roi sicrwydd eich bod yn gweithio gyda'r gwasanaeth ambiwlans i sicrhau bod gennym y staff lle mae angen iddynt fod a'r asedau a'r adnoddau lle mae angen iddynt fod i ddarparu'r ymateb mwyaf cynhwysfawr i bobl ble bynnag fo'i angen neu beth bynnag yw eu lleoliad? 

Ie, diolch. Ac rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn fod pobl yn deall holl gefndir hyn. Felly, beth na allwch ei wneud yw dweud wrthyf, wythnos ar ôl wythnos, 'Mae angen i chi wneud hyn, llall ac arall i wella arbedion effeithlonrwydd'. Mae gennym grŵp annibynnol i edrych yn iawn ar arbedion effeithlonrwydd—sut mae cael mwy allan o'r system? Mae'r adolygiad annibynnol yn edrych ar y dadansoddiad, yn dweud wrthych, 'Mewn gwirionedd, mae angen ichi ailstrwythuro—gallwch wneud i'r system hon weithio'n well os ydych chi'n aildrefnu rotas dyletswyddau', ac mewn gwirionedd, mae aildrefnu rotas yn mynd i wella nifer y bobl i gyfateb i 74 o bobl ychwanegol ar y rheng flaen. Felly, efallai y bydd ychydig yn anghyfforddus am ychydig, tra bod yr aildrefnu'n digwydd, ond o ran y system gyffredinol, mae'n rhaid i mi wneud i'r system gyffredinol weithio'n well, ac mae'r 74 lle cyfatebol ychwanegol hynny yn arbediad effeithlonrwydd o ganlyniad i drefnu rotas dyletswyddau. Felly, ni allwch ei chael y ddwy ffordd—ni allwch ddweud wrthyf am ailstrwythuro, a fy mod i'n dweud, 'Iawn, rwy'n mynd i sicrhau arbedion effeithlonrwydd', a'ch bod yn dweud wrthyf wedyn, 'O, nid ydym ei eisiau fel hynny'. Dyna'r penderfyniadau y mae'n rhaid i mi eu gwneud fel Gweinidog iechyd, ac rwy'n gwneud y penderfyniad hwnnw.

Weinidog, rydych chi wedi dweud yn gyson eich bod yn edrych ar ddull system gyfan, o feddygon teulu i oedi cyn trosglwyddo gofal, a byddem yn cytuno â hyn. Ond mae dros flwyddyn bellach ers i chi gyhoeddi eich chwe nod ar gyfer gofal brys, ac mae'r sefyllfa wedi gwaethygu. Nid bai parafeddygon gweithgar yw dim o hyn wrth gwrs, ond yn hytrach, y cynllunio gwael gan y Llywodraeth Lafur hon. Weinidog, nid ydym wedi anghofio bod y Gweinidog diwethaf wedi dweud y byddai'n beth ffôl cyhoeddi cynllun adfer tra bod y pandemig yn dal i fynd rhagddo, a nawr rydym yn talu'r pris. Weinidog, rydym yn agosáu at y gaeaf, fel y nodoch chi'n gynharach; rydym yn gwybod y bydd y sefyllfa'n dirywio, hyd yn oed heb streic nyrsys. Pa fesurau brys rydych chi'n eu cymryd i sicrhau nad yw ein gwasanaeth ambiwlans yn talu'r pris am gynllunio gwael gan y Llywodraeth hon?

Wyddoch chi, nid wyf yn mynd i oddef mwy o hyn mwyach; rwy'n dechrau cael llond bol arno. Yr holl waith a wnaethom ar hyn, y gwahaniaeth y mae'r £25 miliwn a roesom tuag at y chwe nod gofal brys ac argyfwng—rwy'n effro'r nos, nid yn unig yn poeni am y dyfodol, ond yn poeni sut y gallai'r dyfodol fod wedi bod pe na baem wedi darparu'r holl fuddsoddiad hwnnw. Felly, i roi ychydig o enghreifftiau i chi: mae gennym wasanaethau gofal brys ar yr un diwrnod erbyn hyn; rydym wedi gweld derbyniadau brys ym mis Hydref, roeddent 20 y cant yn is na'r lefelau cyn y pandemig—mae hynny oherwydd ein bod wedi gwneud y newid, mae hynny oherwydd ein bod wedi darparu'r buddsoddiad hwnnw. Felly, rwy'n gwybod ei bod hi'n ddrwg; mae hynny oherwydd bod y galw wedi cynyddu. Ond mae'n bwysig iawn fod pobl yn deall pa mor ddrwg y gallai fod wedi bod oni bai ein bod ni wedi cynnwys y systemau hynny. Y canolfannau gofal sylfaenol brys—rydym yn gweld 5,000 o bobl y mis a allai fod wedi mynd i adrannau damweiniau ac achosion brys—[Torri ar draws.] Wrth gwrs nad yw'n ddigon. Byddai'n helpu pe na bai eich Llywodraeth chi'n mynd i dorri ein cyllid ddydd Iau, a dweud y gwir, er mwyn ein helpu i roi mwy o arian yn y system—

O, dewch. Chi sy'n gyfrifol am y—[Anghlywadwy.]

Rwy'n gyfrifol, ond gadewch imi ddweud, nid yw wedi helpu fod gennyf bobl bellach yn gweithio yn y GIG sydd, o ganlyniad uniongyrchol—canlyniad uniongyrchol—i Lywodraeth Liz Truss, na wnaeth bara'n hir iawn, yn gweld eu morgeisi'n codi—[Torri ar draws.] Mae eu morgeisi'n codi, a'ch bai chi a'ch problem chi yw hynny, ac mae'n rhaid ichi gymryd cyfrifoldeb am hynny.

Lywydd, hoffwn ddefnyddio fy nghwestiwn i godi mater trosglwyddo cleifion ambiwlans yn yr ysbyty, sy'n cyfrannu at amseroedd aros hirach. Bydd y Gweinidog yn ymwybodol iawn o'r adroddiad diweddar gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru ar wasanaethau damweiniau ac achosion brys yn Ysbyty'r Faenor, a dynnodd sylw at lawer o ddiffygion. Ac nid wyf yn feirniadol o'r staff o gwbl; rwy'n feirniadol o'r systemau. Mae'r adroddiad yn tynnu sylw at y ffaith, ar y diwrnod y digwyddodd archwiliad AGIC, fod yr amser dadlwytho cyfartalog yn yr ysbyty dros bedair awr. Roedd un claf wedi aros am 18 awr yng nghefn yr ambiwlans, ac un arall am 13 awr. Ac mae llawer o fethiannau eraill wrth drosglwyddo cleifion yn cael sylw yn yr adroddiad, h.y. defnyddio trolïau ambiwlans am gyfnodau hir, ac nid oedd hynny'n addas o gwbl. Ac mae'n tynnu sylw at broblem wirioneddol trosglwyddo cleifion. Rwy'n gwybod y bydd hynny'n cael ei drin ar wahân, ond Lywydd, os ydym am dorri amseroedd aros ambiwlans, mae'n amlwg fod angen inni wella gweithdrefnau trosglwyddo cleifion, sydd, yn ei dro, yn golygu creu capasiti ychwanegol mewn cyfleusterau damweiniau ac achosion brys, fel bod modd brysbennu pobl yn gyflym.

Weinidog, pa mor hyderus ydych chi y bydd yr arian ychwanegol sydd wedi'i gyhoeddi gan y Llywodraeth i gefnogi gwasanaethau brys a gofal argyfwng yn arwain at fwy o gapasiti yn y gwasanaethau, yn enwedig wrth inni agosáu at y gaeaf? A sut mae Llywodraeth Cymru'n gweithio gyda byrddau iechyd lleol i sicrhau bod cleifion sy'n gorfod aros mewn ambiwlans cyn mynd i mewn i'r ysbyty yn cael digon o ofal a chymorth ac urddas, a'r feddyginiaeth a'r offer sydd eu hangen arnynt?

Diolch yn fawr, Peter. Ac rydych chi'n hollol iawn—mae'r heriau mewn perthynas â throsglwyddo cleifion mewn byrddau iechyd yn rhywbeth rwyf fi, fel y Gweinidog iechyd, yn cadw'r pwysau arno. Beth sy'n ddiddorol—. Felly, rydym wedi gofyn i bob bwrdd iechyd nawr i ddangos i ni beth yw eu cynllun. Ac mae'n ddiddorol iawn, achos mae'r cynlluniau yn dra gwahanol o un bwrdd iechyd i'r llall. Ac rwyf am grybwyll bwrdd iechyd Caerdydd a'r Fro, achos maent wedi canolbwyntio'n fanwl a dweud 'Iawn, dyma'r pethau rydym ni'n mynd i'w gwneud.' Ac o ganlyniad i'r ffocws hwnnw, gwelsom y trosglwyddiadau pedair awr yn gwella. Ac felly, yr hyn sydd angen i ni ei wneud nawr yw sicrhau bod pawb arall yn dysgu o'r enghraifft honno. Felly, fe wyddom beth sy'n gweithio; gadewch inni gael pawb arall i'w wneud. A'r fantais o gael gwasanaeth iechyd Cymreig yw bod gennym allu o'r fath i gydlynu.