3. Pa drafodaethau y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cael gyda Chyngor Caerdydd ynglŷn â dyfodol Neuadd Dewi Sant? OQ58805

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn, Llywydd. Mater i Gyngor Caerdydd yw dyfodol y neuadd. Bydd unrhyw ymgysylltiad gan Lywodraeth Cymru yn cael ei gynnal trwy Gyngor Celfyddydau Cymru, ac mae disgwyl i'r awdurdod lleol gwrdd â'r cyngor i drafod dyfodol y neuadd ar ddydd Iau yr wythnos hon.

Diolch yn fawr, Brif Weinidog. Dwi'n gwybod o'ch ymddangosiad ar Beti a'i Phobol eich bod chi'n gerddorol iawn. Dwi hefyd yn gwybod, o fod yn y brifysgol gydag arweinydd Cyngor Caerdydd, fod e'n gerddor amryddawn hefyd. Fel byddwch chi'n gwybod fel cerddor, mae addysg a phrofiadau cerddorol yn hollbwysig, ac, fel neuadd gyngerdd genedlaethol Cymru, mae Neuadd Dewi Sant wedi cynnig profiadau gwych i blant ysgol ar hyd y blynyddoedd. Dwi'n gallu dweud fy hunan, trwy Urdd Gobaith Cymru a thrwy'r ysgol, i mi allu perfformio ar lwyfan y neuadd honno. A ydych chi felly, Brif Weinidog, yn bryderus pe byddai Live Nation Inc o Beverley Hills yn cymryd rheolaeth dros Neuadd Dewi Sant na fyddai plant Cymru o hynny ymlaen yn gallu cael yr un profiadau? Diolch yn fawr. 

Llywydd, mae'n rhy gynnar i bryderu dwi'n meddwl, achos dŷn ni ddim yn gwybod digon o fanylion. Dwi wedi cael cyfle heddiw i siarad ag arweinydd y cyngor yma yng Nghaerdydd, a dwi'n siŵr fod e'n ymwybodol o bob pwynt mae Rhys ab Owen wedi eu codi. So, mae'n gwneud y gwaith gyda nid jest un cwmni ond mwy nag un cwmni sydd wedi dangos diddordeb i gydweithio â'r cyngor dros ddyfodol Neuadd Dewi Sant. Dwi'n gwybod bod arweinydd y cyngor wedi rhoi gwahoddiad i bob Aelod Senedd lleol i gwrdd â fe i glywed am y trafodaethau, a dwi'n siŵr, ar ôl cael y cyfle i siarad gyda Huw Thomas, ei fod e'n benderfynol, os bydd rhyw fath o gytundeb am y dyfodol, i warchod nid jest beth mae'r ysgolion yn ei wneud ar hyn o bryd yn y neuadd, ond defnydd y gymuned i gyd o rywbeth sy'n hollbwysig i fywyd pobl sy'n byw yn y brifddinas.  

Prif Weinidog, mae Cyngor Caerdydd wedi cyfeirio at ôl-groniad cynnal a chadw o £55 miliwn fel ffactor ysgogol y tu ôl i synau diweddar ynghylch gwerthu Neuadd Dewi Sant yng Nghaerdydd. Mae'r methiant systematig i ddarparu gwaith cynnal a chadw parhaus digonol bellach yn golygu bod y lleoliad, sy'n cynnal achlysuron diwylliannol a dinesig, fel y soniodd fy nghyd-Aelod Rhys, sy'n ychwanegu at fri Caerdydd fel prifddinas yn mynd i newid dwylo a mynd i gwmni sydd wedi datgan ei ddymuniad i roi'r gorau i gynnal y mathau hyn o ddigwyddiadau. Mae'r posibilrwydd hwn o werthu Neuadd Dewi Sant yn amlygu problemau blaenllaw ynghylch pa mor gyfrifol y dylai'r awdurdod lleol fod wrth reoli asedau cymunedol ac adeiladau cymunedol, a pha mor atebol y dylen nhw fod pan fethon nhw â'u cynnal a gofalu amdanyn nhw'n iawn.

Prif Weinidog, byddwn yn dadlau ei bod yn annhebygol iawn bod gwerth £55 miliwn o waith cynnal a chadw wedi cronni dros y tair blynedd diwethaf ers dechrau'r pandemig COVID, ac nid wyf yn credu y dylid defnyddio hwn fel y rheswm y tu ôl i'r ôl-groniad. Mae gwerth 55 miliwn o bunnau o waith cynnal a chadw yn digwydd dros ddegawdau o esgeulustod, ac felly rwy'n credu pe bai Cyngor Caerdydd wedi ymddwyn yn gyfrifol gan wneud gwaith cynnal a chadw wedi'i drefnu'n briodol, na fydden nhw'n ceisio gwerthu Neuadd Dewi Sant. Gyda hyn mewn golwg, Prif Weinidog, pa asesiad y mae'r Llywodraeth hon wedi'i wneud ochr yn ochr ag awdurdodau lleol i ddeall a yw'r rhai sy'n gyfrifol am gynnal asedau diwylliannol a chymunedol yn gwneud popeth o fewn eu gallu i'w cynnal yn iawn? Diolch. 

Llywydd, nid oes gennyf unrhyw amheuaeth y bydd yr Aelod yn gwneud y pwyntiau hynny i'r awdurdod priodol, sef Cyngor Caerdydd ei hun yn yr achos hwn. Mae e'n iawn—Cyngor Caerdydd sy'n gyfrifol amdani ac mae'n atebol i'w boblogaeth leol, ac fe gafodd Cyngor Caerdydd gefnogaeth sylweddol gan y bobl yma yng Nghaerdydd ym mis Mai eleni. Dim ond i ychwanegu hyn, Llywydd, yr oedd arweinydd y cyngor yn glir iawn yn ei sgwrs â mi heddiw nad oes awgrym yn yr un o'r trafodaethau y mae'n eu cynnal y byddai'r cyngor yn peidio â bod yn berchen ar rydd-ddaliad Neuadd Dewi Sant. 

Prynhawn da, Prif Weinidog. Nid wyf yn byw yng Nghaerdydd, ond, fel plentyn a pherson ifanc yn byw ac wedi fy magu yn y gogledd, bues i mewn sawl cyngerdd yn Neuadd Dewi Sant, a rhai o'r rheiny, mae'n rhaid i mi ddweud, ar fy mhen fy hun, gan nad oeddwn i'n aml yn gallu dod o hyd i rywun i ddod gyda mi i rai o'r digwyddiadau hynny. Ni wnaf roi'r rhestr o'r cyngherddau hynny yr es i iddyn nhw, ond roedden nhw'n unigryw iawn, fyddwn ni'n dweud. Mae Neuadd Dewi Sant yn cael ei gweld fel lleoliad cenedlaethol, ac rwyf wedi clywed yr hyn a ddywedoch chi, ac mae'n gysur clywed eich bod yn rhannu fy marn y dylai Neuadd Dewi Sant aros o fewn dwylo cyhoeddus. Yn wir rydym ni i gyd ledled Cymru eisiau ei gweld yn aros yn nwylo cyhoeddus, gan sicrhau ei bod yn parhau i gyflawni'r dreftadaeth gerddorol honno sydd ganddi. Diolch yn fawr iawn.

Wel, Llywydd, rwy'n sicr yn cytuno bod y neuadd wedi cael hanes eithriadol dros y 40 mlynedd. O weld y cwestiwn hwn, cefais fy atgoffa o ymweliad cynnar iawn a wnes i â'r neuadd, yn ôl ar ddechrau ei bodolaeth, pan es i gyngerdd o gerddoriaeth gan Delius, dan arweiniad Eric Fenby, a oedd, fel dyn ifanc, wedi ysgrifennu'r gerddoriaeth i lawr wrth i Delius ei chyfansoddi. Roedd Delius yn ddall yn ddiweddarach yn ei fywyd, ac fel dyn ifanc, roedd Fenby wedi bod yn amanuensis iddo, fel mae'n cael ei alw, ac, yn ddiweddarach iawn yn ei fywyd, yno yr oedd yn Neuadd Dewi Sant, yn arwain y gerddoriaeth yr oedd ef ei hun wedi ei hysgrifennu i lawr. Roedd yn hollol gofiadwy ar y pryd; mae wedi aros gyda mi byth ers hynny. Felly, rwy'n cydnabod yn llwyr y pwynt y mae'r Aelod wedi'i wneud am yr hanes hwnnw.

Bydd Cyngor Caerdydd yn mynd yn ei flaen, rwy'n siŵr, i sicrhau budd y cyhoedd ym mha bynnag drefniant a wna ar gyfer dyfodol y neuadd. Ond ni ddylai neb gredu nad yw 12 mlynedd o gyni, er gwaethaf popeth y mae'r Siambr hon wedi'i wneud i geisio gwarchod cyllidebau awdurdodau lleol, yn cael effaith sylweddol iawn ar allu awdurdodau lleol ledled Cymru i ddarparu gwasanaethau yn y ffordd y dymunen nhw eu darparu. Mae'n rhaid iddyn nhw ddod o hyd i ffyrdd eraill, ffyrdd creadigol, weithiau, o wneud yn siŵr bod budd y cyhoedd, ac mae budd cyhoeddus clir iawn mewn sicrhau bod Neuadd Dewi Sant yn parhau i fod yn fenter gerddoriaeth lwyddiannus—i ddod o hyd i ffyrdd y gellir gwneud i hynny ddigwydd.

Rhoddais fy enw i lawr i gyfrannu at y cwestiwn hwn heb sylweddoli faint o bobl fyddai hefyd yn gwneud yr un peth, ond hoffwn ychwanegu fy llais. Cysylltodd etholwr â mi, sy'n chwarae'n rheolaidd mewn cerddorfa yn Neuadd Dewi Sant. Roeddwn i'n mynd i ddweud 'llais trawsbleidiol', ond mae'n siomedig clywed Joel James yn gwneud ymosodiad plaid wleidyddol ar Gyngor Caerdydd, oherwydd, fel rydych chi eisoes wedi ei ddweud, mae'r agenda cyni wedi bod yn effeithio'n sylweddol iawn ar allu awdurdodau lleol i gynnal y mathau hyn o leoliadau ers 2010. Wedi dweud hynny, roedd yr etholwr a gysylltodd â mi eisiau pwysleisio ei bryder ei fod yn bosibl na fyddai gweithredwr preifat yn gweld yr un math o bwysigrwydd diwylliannol yn yr amrywiaeth sy'n cael ei gyflwyno yn Neuadd Dewi Sant ar hyn o bryd ac roedd yn dymuno i hynny barhau, a hoffai i hynny gael ei gyfleu i Gyngor Caerdydd.

Wel, diolch i Hefin David am hynna. Mae'r pwyntiau mae'n eu gwneud yn bwyntiau rwy'n gwybod bod yr awdurdod lleol ei hun wedi'u clywed ac y bydd yn eu cymryd o ddifrif. Fodd bynnag, bydd dyfodol y neuadd yn cael ei chynllunio, bydd yr awdurdod lleol eisiau sicrhau ei hyfywedd parhaus, nid yn unig ar gyfer y mathau o ddigwyddiadau poblogaidd iawn sy'n digwydd yno, ond yr ystod ehangach honno o ddigwyddiadau ieuenctid, digwyddiadau cymunedol, digwyddiadau cerddoriaeth glasurol, digwyddiadau rhyngwladol, megis Cyfres Cyngherddau Rhyngwladol a chystadleuaeth Canwr y Byd Caerdydd. Ac er mor heriol yw hi i gynnal gwasanaethau cyhoeddus mewn cyfnod o leihau cyllidebau'n sylweddol, gwn y bydd yr ystyriaethau hynny'n fyw iawn ym meddwl yr awdurdod lleol.