1. Pa drafodaethau y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'u cael gyda'r Arglwydd Ganghellor am ddatganoli cyfiawnder? OQ58814

Diolch yn fawr am y cwestiwn.

Rwyf fi a fy nghyd-Weinidogion wedi gwneud safbwynt Llywodraeth Cymru am ddatganoli cyfiawnder yn glir iawn i'r Arglwydd Ganghellor hwn, ei ragflaenwyr a nifer o Weinidogion eraill y DU, ac yn fwyaf diweddar yr Arglwydd Bellamy, yr Is-ysgrifennydd dros gyfiawnder, ddydd Llun. Mae'n parhau'n siomedig iawn nad yw Llywodraeth y DU yn fodlon ymgysylltu o ddifrif â'r cwestiwn hwn.

Diolch yn fawr, Gwnsler Cyffredinol. Rydym wedi cael y degfed Arglwydd Ganghellor mewn 12 mlynedd; rwy'n credu ein bod wedi cael 10 mewn hanner canrif cyn hynny. Ond mae'r arolygon barn yn awgrymu'n gyson, ar ôl yr etholiad cyffredinol nesaf, y bydd yna Arglwydd Ganghellor Llafur yn San Steffan. Fel y nodwyd ddoe, roedd maniffesto Llafur San Steffan 2017 yn cefnogi datganoli cyfiawnder yn llawn. Yn 2019 roedd yr ymrwymiad hwnnw wedi diflannu. Mae adroddiad diweddar Brown yn argymell datganoli cyfiawnder ieuenctid a'r gwasanaeth prawf. Nawr, er fy mod yn croesawu unrhyw ddatganoli pellach i Gymru, fe wnaeth adroddiad Thomas ddadleuon cryf ac argyhoeddiadol yn erbyn datganoli tameidiog. Ni fydd argymhellion adroddiad Brown ond yn symud rhywfaint ar yr ymylon garw, a bydd problemau sylfaenol y system gyfiawnder yng Nghymru, sydd gyda'r gwaethaf yng ngorllewin Ewrop, yn aros. Felly, Gwnsler Cyffredinol, a yw Llywodraeth Cymru yn dal i ymrwymo i ddatganoli cyfiawnder yn llawn, ac a fyddwch chi'n gwneud eich barn yn glir i'r Blaid Lafur yn San Steffan?

Wel, gallaf ddweud bod safbwynt Llywodraeth Cymru yn dal i fod yr un peth. Rydym yn cefnogi argymhellion comisiwn Thomas, ac rydym hefyd yn cefnogi, yn benodol o fewn hynny, datganoli cyfiawnder a datganoli cyfiawnder troseddol yn arbennig. Yr hyn y gallaf ei ddweud yw y bydd datganoli cyfiawnder ieuenctid a'r gwasanaeth prawf yn gamau sylweddol iawn ymlaen.

Rwy'n credu bod yn rhaid i chi fod yn ofalus ynghylch tynnu agweddau ar adroddiad Gordon Brown o'u cyd-destun, adroddiad a gomisiynwyd gan Blaid Lafur y DU wrth gwrs. Rwy'n credu ei fod yn cynnwys negeseuon pwysig iawn. Yn gyntaf, mae'n dweud:

'Fel mater o egwyddor, ni ddylid cyfyngu ar ddatganoli i Gymru ac eithrio drwy gadw'n ôl y materion hynny'n unig sy'n angenrheidiol ar gyfer cyflawni dibenion y DU fel undeb'.

Dywed hefyd nad oes unrhyw reswm o gwbl pam na allai materion sydd wedi eu datganoli yn yr Alban, gan gynnwys pwerau newydd sy'n cael eu cynnig, gael eu datganoli i Gymru hefyd. Ac mae'n cyfeirio'n benodol at yr argymhelliad i ddatganoli cyfiawnder ieuenctid a'r gwasanaeth prawf. Ond rwy'n credu—. Mewn sawl ffordd, rhan bwysicaf yr adran hon o'r adroddiad yw'r ffaith ei fod hefyd yn dweud

'bod Llywodraeth Cymru wedi sefydlu Comisiwn i archwilio gwahanol faterion cyfansoddiadol, ac mae'r gwaith hwnnw'n mynd rhagddo. Pan fydd yr adroddiad... wedi dod i law, rydym yn disgwyl i Lywodraeth Lafur ymgysylltu'n adeiladol â'i argymhellion.'

Rwy'n credu ei bod yn wirioneddol bwysig fod yr adroddiad hwnnw'n cydnabod yr hyn a ddywedasom yn gynnar iawn pan wnaethom sôn am sefydlu'r comisiwn annibynnol, sef mai yn y lle hwn y byddem yn gwneud penderfyniadau ar ddyfodol Cymru, ac mai'r Senedd hon a phobl Cymru ddylai benderfynu sut olwg fyddai ar y dyfodol hwnnw. A thra bod y comisiwn yno, rwy'n credu ei bod yn bwysig fod yr adroddiad hwnnw'n ystyried y ffaith bod y comisiwn yno, a bod yr argymhellion a'r safbwyntiau y mae'r comisiwn yn eu cyflwyno yn rhai y byddwn ni fel Senedd yn eu hystyried wedyn. Byddwn yn penderfynu ein hunain beth sy'n bwysig ac yna byddwn yn anelu i ymgysylltu'n adeiladol ar gyfer datganoli neu ar gyfer y newidiadau a'r diwygiadau rydym yn eu hystyried yn angenrheidiol mewn perthynas â Chymru, yn seiliedig ar argymhellion y comisiwn hwnnw.

Mae gennyf ddiddordeb mawr mewn clywed beth sydd gennych i'w ddweud ar hyn, ac rwyf eisiau codi'r pryderon rydym wedi'u clywed am natur anghysylltiol y system cyfiawnder troseddol ar hyn o bryd. Er enghraifft, pan gawsom gyfarfod o'r pwyllgor deddfwriaethol a chyfansoddiadol, o dan gadeiryddiaeth Huw Irranca-Davies, gyda'r Arglwydd Bellamy, tynnwyd sylw at bwysigrwydd prosiect Ymweld â Mam fel pe bai hwn yn rhywbeth sy'n cael ei ariannu gan Lywodraeth y DU, er mai Llywodraeth Cymru sy'n ei ariannu mewn gwirionedd. Yn yr un modd, mae tystiolaeth a glywsom gan Gymdeithas yr Ynadon yn codi rhai pryderon. Nid oes gennym unrhyw reolaeth dros Gymdeithas yr Ynadon, ac mae'r bylchau y mae pobl yn y system cyfiawnder troseddol yn cwympo drwyddynt, yn enwedig menywod, lle rydym yn benderfynol o beidio ag anfon pobl i'r carchar oni bai ei fod yn gwbl angenrheidiol, yn nodi ein bod wedi gorfod gwthio'n galed ar y mater hwn, oherwydd mae'n sefyllfa gwbl gamweithredol ar hyn o bryd.

Wel, diolch am y sylwadau hynny, ac nid wyf yn anghytuno â'r pwyntiau rydych wedi'u gwneud. Mae llawer ohonynt yn bwyntiau rydym wedi'u gwneud yn ein papur 'Sicrhau Cyfiawnder i Gymru', ac wrth gwrs mae'r ymchwil diweddar gan Brifysgol Caerdydd, y cyhoeddiad The Welsh Criminal Justice System: On the Jagged Edge, yn wirioneddol bwysig yn fy marn i.

Yr hyn sy'n bwysig ynglŷn â'n hymgysylltiad â Llywodraeth y DU mewn perthynas â chomisiwn Thomas yw eu bod yn gefnogol wrth gwrs, a'u bod wedi derbyn y pwyntiau am ddadgyfuno data rydym ei angen i gael dadansoddiad data i Gymru, oherwydd er mwyn ffurfio polisi mae angen ichi wybod beth sy'n digwydd mewn gwirionedd. Rwy'n credu ein bod i gyd wedi cael ein syfrdanu'n llwyr gan rywfaint o'r data gan Brifysgol Caerdydd, a oedd yn dangos, o bob 10,000 o'r boblogaeth, y byddai 14 o'r rhai yng ngharchar yn wyn a 79 o gefndiroedd du neu ethnig leiafrifol. Mae'r rhain yn ffigurau hollol frawychus, ac mae dadgyfuno gwybodaeth yn ein galluogi i ddeall pam fod hynny'n digwydd, pam fod mwy o ddinasyddion Cymru yn cael eu carcharu o fewn y system gyfiawnder, a phethau y mae angen i ni eu deall. Ac mae'n cyd-fynd yn union â'r rheswm pam ein bod eisiau datganoli cyfiawnder. Yr hyn sy'n bwysig am adroddiad Gordon Brown yn fy marn i—ac wrth gwrs, byddaf yn edrych ymlaen at yr adroddiad llawn gan ein comisiwn annibynnol ein hunain maes o law—yw nad oes unrhyw ddrysau ar gau.