Cynllun Gweithredu Gwasanaethau Canser

2. Cwestiynau i'r Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol – Senedd Cymru ar 14 Rhagfyr 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Labour

6. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am yr amserlen ar gyfer cyhoeddi cynllun gweithredu gwasanaethau canser? OQ58868

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour 3:01, 14 Rhagfyr 2022

(Cyfieithwyd)

Mae angen yr ateb arnaf. [Chwerthin.] Diolch. Rwy'n disgwyl i’r cynllun gweithredu ar wasanaethau canser—ymateb y GIG i’n disgwyliadau polisi a nodir yn 'Y datganiad ansawdd ar gyfer canser’—gael ei gyhoeddi ddiwedd mis Ionawr, ychydig cyn Diwrnod Canser y Byd.

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Labour 3:02, 14 Rhagfyr 2022

(Cyfieithwyd)

Fe ŵyr y Gweinidog fod y grŵp trawsbleidiol ar ganser yn cynnal ymchwiliad ar hyn o bryd, yn benodol i faterion yn ymwneud ag amddifadedd a chanser. Ymddengys bod cydberthynas uniongyrchol rhyngddynt, o'r holl dystiolaeth rydym wedi'i chlywed mewn dwy sesiwn, felly mae'n amlwg fod awydd mawr i fwrw ymlaen â'r cynllun gweithredu ar ganser. Tybed a oes ganddi unrhyw safbwyntiau rhagarweiniol ei hun ynglŷn â'r gwaith y mae’r grŵp trawsbleidiol ar ganser yn ei wneud ar hyn o bryd, a’r cwestiwn ynghylch nid yn unig cyflwyno’r cynllun gweithredu, ond mater effaith amlwg amddifadedd ar nifer achosion o ganser, o ran diagnosis, triniaeth, gofal a llwyddiant bywyd llwyddiannus ar ôl canser hefyd, a byw gyda chanser.

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Huw, ac a gaf fi ddiolch am y gwaith rydych chi a'r grŵp trawsbleidiol yn ei wneud yn y maes hynod bwysig hwn? Oherwydd un o'r pethau allweddol rydym yn ymwybodol ohonynt bob amser mewn perthynas ag iechyd yw anghydraddoldeb. Felly, pam fod rhai pobl yn cael triniaeth wahanol iawn? Ac yn amlwg, mae cysylltiad ag amddifadedd, ac mae angen inni sicrhau ein bod yn mynd i'r afael â hynny. Felly, mae'n un o'r pethau allweddol rydym yn dal i edrych arnynt.

Mae yna ffactorau, mewn gwirionedd, lle mae angen inni sicrhau ein bod yn anfon y negeseuon cywir er mwyn osgoi canser. Felly, yn amlwg, mae angen inni sicrhau bod pobl yn torri lawr ar ysmygu, mae angen iddynt fod yn bwyta'r mathau cywir o fwyd, mae angen iddynt wneud ymarfer corff, ac mewn gwirionedd, mae'n rhaid inni sicrhau bod y cysylltiad hwnnw ag amddifadedd yn cael ei dorri. Gwn fod fy nghyd-Aelod Lynne Neagle yn gwneud llawer iawn o waith yn y maes hwn i sicrhau bod y rhaglen fwyta’n iach, er enghraifft, wedi’i thargedu’n benodol at rai o’r ardaloedd sydd â'r amddifadedd mwyaf, ac mae cysylltiad—gadewch inni fod yn glir, mae cysylltiad â chanser.

Felly, rwy'n falch fod gennym y llwybr canser sengl, ac wrth gwrs, mae gennym bellach y canolfannau diagnostig cyflym hyn ledled Cymru hefyd.

Photo of Altaf Hussain Altaf Hussain Conservative 3:04, 14 Rhagfyr 2022

(Cyfieithwyd)

Weinidog, yn yr ychydig wythnosau diwethaf, rwyf wedi ailadrodd yr angen ichi amlinellu canlyniad yr uwchgynhadledd ar ganser a gynhaliwyd dros fis yn ôl i’r Senedd, ac a ddisgrifiwyd fel un ddigynsail ac arwyddocaol, lle cytunwyd ar nifer o gamau allweddol. Pa gynnydd a wnaethoch ar fwrw ymlaen â’r cytundeb hwn, a pham fod y Llywodraeth hon wedi methu ymateb yn gyflym i’r brys amlwg a nodwyd yn yr uwchgynhadledd honno ar ganser? Diolch.

Photo of Baroness Mair Eluned Morgan Baroness Mair Eluned Morgan Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr, Altaf. Credaf fy mod wedi ymateb i lythyr gennych ar hyn, felly rwy'n synnu nad ydych wedi cael hwnnw eto, felly fe af ar ôl hwnnw yn syth wedi hyn. Ond rwy'n credu mai’r hyn oedd yn bwysig i rai o’r pethau a ddeilliodd o’r uwchgynhadledd honno ar ganser oedd yr angen i sicrhau ein bod yn gwneud llawer mwy o symud yn syth at brofion, felly rydych yn torri allan rhywfaint o’r amser aros, oherwydd yn amlwg, y cynharaf y gwnewch chi ganfod canser, y lleiaf cymhleth ydyw, ac mae'n llawer haws ei drin. Felly, mae rhai byrddau iechyd mewn sefyllfa wahanol iawn i eraill. Mae un bwrdd iechyd, er enghraifft, yn symud oddeutu 37 y cant yn syth at brofion, ac un arall yn symud oddeutu 79 y cant. Mae tynnu sylw at y mathau hynny o bethau mewn uwchgynhadledd, sicrhau bod pawb yn ceisio gweithio yn unol ag arferion gorau a’n bod yn meincnodi yn bwysig iawn yn fy marn i. Credaf fod amrywio annerbyniol hefyd mewn perthynas â safleoedd tiwmorau. Fel y clywsom heddiw, mae gynaecoleg yn faes sydd angen llawer mwy o sylw, a cheir meysydd eraill lle rydym yn gwneud yn llawer gwell mewn gwirionedd, felly pam ein bod yn gweld yr amrywio hwnnw? Felly, dyna rai o'r cwestiynau rydym wedi gofyn iddynt roi sylw iddynt.

Hefyd, credaf fod gennym lawer mwy i’w wneud i sicrhau ein bod yn defnyddio technoleg ddigidol gymaint ag y gallwn, ond hefyd y dylem fod yn meddwl sut olwg a allai fod ar y dyfodol. Mae datblygiadau gwirioneddol yn digwydd bellach yn y maes canser mewn perthynas, er enghraifft, â phrofion biopsi hylifol, ac mae angen inni sicrhau ein bod ar y dudalen gywir ac yn barod amdanynt pan fydd y datblygiad hwnnw'n ddigon aeddfed inni ei ddefnyddio.