4. Pa drafodaethau diweddar y mae'r Gweinidog wedi eu cael gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â diogelwch adeiladau? OQ59080

Diolch, Rhys. Rwyf mewn cysylltiad rheolaidd â Llywodraeth y DU a gweinyddiaethau datganoledig eraill mewn perthynas â diogelwch adeiladau. Rwy'n ymgysylltu â fy nghymheiriaid yn Llywodraeth y DU a'r gwledydd datganoledig drwy gyfarfodydd y grŵp rhyngweinidogol, lle rwy'n trafod materion sy'n cynnwys diogelwch adeiladau.

Diolch yn fawr, Weinidog. Cefais fy siomi wrth glywed eich ateb i fy nghyd-Aelod Janet Finch-Saunders eich bod eto i dderbyn ymateb i'ch cais i gyfarfod â Michael Gove. Gobeithio y bydd yn ymateb i chi yn fuan iawn. Weinidog, darllenais eich erthygl yn Welsh Housing Quarterly, ac yn honno rydych yn nodi camau pellach ar ddiogelwch adeiladau. Roeddwn yn falch o weld bod rhywfaint o waith cyweirio wedi digwydd gydag o leiaf ddau ddatblygwr. Pryd rydych chi'n disgwyl i'r datblygwyr eraill—11 i gyd—ddechrau'r gwaith cyweirio, a faint o ddatblygwyr sydd eto i ymgysylltu neu wedi gwrthod ymrwymo i'r cytundeb? Diolch yn fawr.

Diolch yn fawr, Rhys. Cyfarfûm â Lucy Frazer. Yn anffodus, newidiodd swyddi'n eithaf buan wedyn. Nid wyf yn mynd i gymryd hynny'n bersonol. Bydd rhaid imi geisio cyfarfod â'r Gweinidog tai newydd cyn gynted ag y gwn i pwy fyddant. Rwy'n cyfarfod â Michael Gove yn rheolaidd yng nghyfarfodydd y grŵp rhyngweinidogol lefel uwch lle rydym yn trafod y materion hyn hefyd, ond nid wyf wedi cael cyfle i wneud hynny yn ystod y mis diwethaf. Mae gennym 11 o ddatblygwyr wedi ymrwymo i'r cytundeb, felly rydym yn falch iawn eu bod wedi gwneud hynny. Rydym yn y broses o gytuno ar y ddogfennaeth gyfreithiol sy'n mynd ochr yn ochr â hynny, ac rydym wedi bod yn gweithio gyda hwy i sicrhau y gallant ddechrau cyn hynny. Mae dau ohonynt, Persimmon a Bellway, wedi dechrau ar eu gwaith mewn datblygiadau cyn y ddogfennaeth gyfreithiol. Rydym yn gweithio gydag eraill i weld a allwn ni gyflymu hynny. Byddwn yn eu hannog nawr i ddechrau'r gwaith cyn gynted â phosibl, ond er hynny hoffem iddynt ymrwymo i'r ddogfennaeth gyfreithiol.

Heb ildio gormod o safbwynt cyfrinachedd masnachol, yr ystod o bethau rydym yn eu trafod yw, er enghraifft, a all y Llywodraeth helpu gyda phroblemau llif arian drwy dalu ymlaen llaw a chael ei had-dalu, a oes modd rhannu'r gwaith mewn rhyw ffordd, a hefyd sut olwg sydd ar y gadwyn gyflenwi a'r gadwyn gyflogaeth. Oherwydd gyda'r ewyllys gorau yn y byd, byddwn i gyd yn ymladd dros yr un adnoddau os nad ydym yn ofalus. Felly, mae angen inni wneud yn siŵr ei fod wedi'i raddnodi. Rydym hefyd am ystyried canlyniad ein harolygon, gan gynnwys yr arolygon ymwthiol, fel ein bod yn edrych ar ddull 'adeiladwaith gwaethaf yn gyntaf' yma yng Nghymru. Ond fel y dywedais mewn ymateb i Janet Finch-Saunders, byddaf hefyd yn feirniadol iawn o unrhyw ddatblygwyr nad ydynt yn ymrwymo ac yn dechrau cyn gynted ag y gallant.

Hoffwn ddiolch i fy nghyd-Aelod Rhys am godi'r mater hwn. Weinidog, rwy'n deall na fydd PRP, y cwmni a gyfarwyddwyd gan Lywodraeth Cymru i gwblhau arolygon safle o'r 163 o adeiladau yng Nghymru sydd wedi'u cofrestru fel rhai yr effeithir arnynt gan faterion cladin, yn rhyddhau unrhyw adroddiadau nes y bydd yr holl arolygon wedi'u cwblhau. Nodwyd bod yr amserlen ar gyfer cwblhau rywbryd ym mis Hydref, ac rydym bellach bedwar mis dros y dyddiad cwblhau gwreiddiol hwnnw. Fel y bydd y Gweinidog yn cytuno rwy'n siŵr, mae'r mater hwn yn hynod bwysig i lawer o bobl sy'n berchen ar fflatiau, oherwydd nad ydynt yn gallu gwerthu neu ail-forgeisio eiddo nes bod yr arolygon safle hyn wedi'u cwblhau ac unrhyw waith posibl a nodwyd yn cael ei wneud. Felly, Weinidog, a allwch chi ddarparu dyddiad y byddwch yn disgwyl y bydd PRP wedi cwblhau'r holl arolygon safle ac yn sicrhau bod eu hadroddiadau ar gael? Diolch.

Diolch, Joel. Fel y dywedais, rydym yn ymwybodol iawn o beth yw'r sefyllfa ar bob safle. Rydym yn deall beth fu'r anawsterau. Mae gan y safleoedd sy'n weddill i gyd, y rhai nad ydynt wedi'u cwblhau eto, naill ai strwythur rheoli cymhleth ac mae wedi cymryd peth amser inni gael yr holl gydsyniadau yn eu lle ar gyfer yr arolygon ymwthiol—rwy'n credu bod gennym bob un ond dau o'r rheini yn eu lle nawr—ac mae'r lleill yn galw am gau prif dramwyfa neu mae rhyw fater cyfleustodau arall yn codi mewn perthynas â dechrau'r gwaith. Felly, nid yw'n fater o fod angen inni roi dyddiad gorffen arno; rydym yn deall beth yw'r mater sy'n codi ar gyfer pob un o'r adeiladau ac rydym yn gweithio gyda hwy i wneud yn siŵr y gallwn oresgyn hynny, gan gynnwys siarad ag awdurdodau lleol ac ymgysylltu yn y ffordd honno.

Rwy'n ymwybodol iawn fod hyn yn cymryd mwy o amser nag a feddyliem. Yn anffodus, mae hyd yn oed yn fwy cymhleth nag a feddyliwn, ac rwy'n cael fy nhrolio ar y cyfryngau cymdeithasol bob tro rwy'n dweud hynny, ond mae'n dal i fod yn ffaith ei fod yn gymhleth. Byddwn yn cyflwyno Bil diwygio adeiladau, sy'n ei wneud yn llawer llai cymhleth ac yn gwneud i bobl ysgwyddo eu cyfrifoldebau. Gobeithio y bydd y Senedd yn ein helpu ni i'w basio pan gaiff ei gyflwyno. Rydym yn dysgu llawer o'r cymhlethdod a wynebwn wrth wneud hyn i'n helpu i saernïo'r Bil a sicrhau bod y system a roddwn ar waith ar gyfer y dyfodol yn gwneud yn siŵr nad yw hyn yn digwydd eto.

Prynhawn da, Weinidog. Yn gyntaf rwyf am ddweud fy mod yn flin eich bod wedi cael eich trolio ar y cyfryngau cymdeithasol; mae hynny'n gwbl annerbyniol, ac mae'n ddrwg gennyf glywed hynny. Roeddwn eisiau gofyn dau gwestiwn byr iawn, un yn sgil eich ymateb i Janet Finch-Saunders. Roedd yn dda clywed am y cynllun prynu allan. Fe ddywedoch chi na wneir defnydd ohono mewn gwirionedd, felly, fy nghwestiwn cyntaf yw: tybed beth yw'r broses gyfathrebu, sut rydych chi'n ei hysbysebu. Ac mae'r ail yn rhywbeth, unwaith eto, y gwnaethoch chi gyffwrdd ag ef: a oes cytundeb ar waith i ymgysylltu â datblygwyr sy'n mynd â lesddeiliaid i'r llys? Rydym i gyd yn gwybod bod hynny'n straen enfawr ar bobl sydd wedi cymryd camau efallai yn gynnar yn y broses i geisio cael gwaith cyweirio wedi'i wneud. Diolch yn fawr iawn.

Ar y cynllun cefnogi lesddeiliaid, pan wnaethom ei lansio ym mis Mehefin y llynedd, dywedais y byddem yn parhau i'w adolygu bob tri mis, ac rydym wedi parhau i wneud hynny. Rydym wedi adolygu a llacio'r meini prawf cymhwysedd bob tro er mwyn cyrraedd ystod ehangach o bobl. Nawr, rydym wedi cynnwys cost gynyddol ynni yn y ffactorau caledi sy'n cael eu hystyried, ac rydym wedi caniatáu i drigolion sydd wedi'u dadleoli fod yn gymwys. Felly, yn y bôn, os ydych chi'n gwpl ar eich pensiwn a'ch bod wedi prynu'r fflat fel eich incwm pensiwn, rydym yn caniatáu i chi fanteisio ar y cynllun nawr, ac nid oedd hynny'n wir pan ddechreuodd y cynllun.

Rydym wedi tynnu sylw ato drwy'r asiantau rheoli a thrwy'r holl lwybrau amrywiol rydym yn ymwybodol ohonynt, gan gynnwys y grwpiau lesddeiliaid rydym yn ymgysylltu â hwy. Mae rhai o'r grwpiau lesddeiliaid wedi gwrthod ymgysylltu â ni yn anffodus, ond rydym yn dal i geisio cyfathrebu ag ystod mor eang â phosibl ohonynt. A Lywydd, dylai unrhyw un sydd ag unrhyw un yn y sefyllfa hon yn eu hetholaeth neu ranbarth gysylltu mor fuan â phosibl oherwydd rydym yn awyddus iawn i helpu cymaint o bobl â phosibl. Ond yn bwysicach fyth, rydym eisiau helpu pob lesddeiliad.

Rwyf o'r farn na ddylai lesddeiliaid unigol orfod erlyn datblygwyr unigol ar hyn, ond y dylai'r Llywodraeth gymryd cyfrifoldeb am hynny, a dyna sail y cynllun a ddatblygwyd gennym. Yn anffodus, lle mae achos ar y gweill, ni allwn ymyrryd yn hwnnw. Dyna'r broblem. Felly, os oes achos ar y gweill, mae fy nwylo wedi'u rhwymo. Hoffwn pe na bai hynny'n wir, ond dyna fel mae pethau. Rydym eisoes wedi cynnig talu am arolygon sydd wedi'u cynnal yn y ffordd gywir yn ôl-weithredol, ac mae nifer o bethau eraill y gallwn eu gwneud. Ond lle mae achos ar y gweill, mae arnaf ofn fod fy nwylo wedi'u rhwymo. 

Rwy'n meddwl eich bod wedi gweld faint o broblem yw hyn i nifer iawn ohonom sy'n cynrychioli etholaethau. Fel y gŵyr y Gweinidog, mae gennyf ddau adeilad uchel iawn yn Nwyrain Abertawe, Altamar a Chei'r De. Yn wir, mae'n bosibl fod y Gweinidog yn gyrru heibio iddynt ar ei ffordd i mewn ambell fore. Mae preswylwyr yn y blociau hynny wedi mynegi pryder difrifol wrthyf. Yn Altamar, maent yn pryderu bod Bellway yn gwrthod cyfarfod â hwy. Credant y byddai gweithredu adrannau 116 i 125 o Ddeddf Diogelwch Adeiladau 2022 yn sicrhau bod camau'n cael eu rhoi ar waith. Pam na wnaiff Llywodraeth Cymru gyflwyno cynnig cydsyniad deddfwriaethol a chaniatáu i'r ddeddfwriaeth gael ei defnyddio yng Nghymru?

Diolch, Mike. Nid wyf yn cytuno y byddai'n caniatáu i gamau gael eu rhoi ar waith. Rydym yn ymwybodol iawn o'r adeiladau hynny. Mae'r ddau ohonynt ar y cam arolwg ymwthiol; mae un ohonynt wedi'i gwblhau. Mae un o'r adeiladau heb ofyn inni dalu am arolwg roeddent eisoes wedi'i gael. Rwy'n fwy na pharod i drafod y manylion gyda chi os ydych am gyfarfod â mi yn ei gylch. Hoffem iddynt ddechrau ar y gwaith. Gobeithio y bydd y ddau adeilad yn gwneud gwaith cyweirio'n fuan. Os oes problem gydag un o'r datblygwyr yn gwrthod ymgysylltu, os hoffech ysgrifennu ataf, rwy'n hapus iawn i ymyrryd.