5. Beth mae Llywodraeth Cymru'n ei wneud i hyrwyddo partneriaeth gymdeithasol yn y sector addysg uwch yng Ngorllewin De Cymru? OQ59263

Mae Bil Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) yn cyflawni rhaglen ar gyfer ymrwymiad y llywodraeth i osod partneriaeth gymdeithasol ar sail statudol yng Nghymru. Gan ei fod yn sector cyflogaeth sylweddol, rydym yn awyddus i sicrhau bod addysg uwch yn cael ei chynrychioli ar y cyngor partneriaeth gymdeithasol statudol, a bod y Bil yn darparu ar gyfer hynny.

Diolch. Mae strategaeth arloesi Llywodraeth Cymru, a gyhoeddwyd yn ddiweddar, yn cydnabod pa mor hanfodol yw prifysgolion wrth ysgogi ymchwil a datblygu, ond mae Undeb y Prifysgolion a Cholegau wedi rhybuddio bod llwythi gwaith eithafol yn effeithio ar staff ar bob lefel, ac wythnosau 60 awr yn gyffredin, a niferoedd uchel yn nodi straen, a bod y materion hyn yn effeithio'n benodol ar y rhai ar gontractau ansicr cyflog isel, megis ymchwilwyr ôl-raddedig. Nid oedd gan staff prifysgolion unrhyw ddewis ond gweithredu'n ddiwydiannol, ac mae Plaid Cymru yn sefyll mewn undod ag aelodau'r UCU sydd ar streic yr wythnos hon.

Felly, pa sgyrsiau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cael â rheolwyr AU i'w lobïo i ddod â chynnig cyflog difrifol i'r trafodaethau, datrys yr anghydfod cyson am bensiynau gyda chynnig i Gymru, ac i wella telerau ac amodau? A fyddwch chi'n ymrwymo i gydweithio ag undebau i fynd i'r afael â'r materion hyn gan achosi i staff adael y sector—ac yn aml ein gwlad? Ac yn benodol, mae Undeb Prifysgolion a Cholegau Prifysgol Abertawe wedi galw am gyfarfod pum ffordd rhwng y prifysgolion, cyrff llywodraethu, yr Undeb Prifysgolion a Cholegau, a Llywodraethau Cymru a San Steffan i geisio cyllid pontio ar frys ar gyfer y staff ymchwil a ddiswyddwyd y mis hwn o ganlyniad i dynnu arian strwythurol yn ôl, a chynllunio ymlaen llaw ar gyfer economi wybodaeth wedi'i hynysu rhag polisïau ariannu anghyson. Felly, beth fu ymateb Llywodraeth Cymru i'r fenter honno?

A gaf i ddweud bod yr Aelod yn gwneud pwynt pwysig yn ei chwestiwn? Rwy'n siarad ag Undeb Prifysgolion a Cholegau yn rheolaidd beth bynnag, ond llwyddais i fynychu eu cynhadledd, eu cyngres, ychydig wythnosau yn ôl, ac i drafod gyda nhw yn uniongyrchol rai o'r pryderon a godwyd ganddyn nhw, ac un o'r pwyntiau yn benodol y gwnaethom ymdrin ag ef oedd, fel mae'n digwydd, y strategaeth arloesi.

Mae hi'n gofyn am fy safbwynt i. Pan fyddaf yn siarad ag is-gangellorion, rwy'n ei gwneud yn glir iawn fy mod am gael setliad wedi'i negodi. Rwyf eisiau sicrhau ein bod yn cefnogi staff a myfyrwyr i barhau i wneud yn siŵr bod gan Gymru y sector AU cryf a llwyddiannus sydd gennym. Rwy'n mawr obeithio y byddan nhw'n gallu dod i ganlyniad llwyddiannus wedi'i negodi.

Gweinidog, yn wahanol i ddiffiniad cul Llywodraeth Cymru o bartneriaeth gymdeithasol, sydd fawr mwy na rhoi llais i'w meistri undebau llafur, mae gwir bartneriaeth gymdeithasol yn rhoi pobl a chynhwysiant cymdeithasol wrth wraidd y broses o wneud penderfyniadau. Mae'r rhwydwaith partneriaeth gymdeithasol yn dwyn ynghyd sefydliadau addysg uwch sy'n rhannu gwerthoedd cyffredin sy'n gysylltiedig â dysgu gydol oes a symudedd cymdeithasol. Mae'n ymrwymiad i greu strategaethau a gweithgareddau sy'n cyfrannu at system addysg uwch fwy amrywiol. Gyda'i gilydd, mae'r rhwydweithiau'n dangos bod cydweithio â sefydliadau tebyg yn ffordd effeithiol o gyrraedd dysgwyr newydd a allai feddwl nad yw astudio ar lefel prifysgol yn addas iddynt. Gweinidog, a fyddwch chi'n hyrwyddo'r dull hwn, yn hytrach na chefnogi undebau llafur, sydd ar fin cychwyn ar gyfres o streiciau a fydd yn niweidio addysg myfyrwyr ledled Gorllewin De Cymru?

Wel, rwy'n gwrthod cynsail y cwestiwn, ac nid wyf am gymryd unrhyw wersi ar bartneriaethau cymdeithasol gan Geidwadwr. Os hoffech edrych i weld beth mae Ceidwadwyr yn ei wneud pan ofynnir iddynt geisio datrys anghydfod ag undebau llafur, gallwch edrych dros y ffin. Yr ateb yw: dydyn nhw ddim yn gwneud dim i geisio eu datrys. Mae'r dull rydym—

Rwy'n holi am Gymru.

Rwy'n gwybod am beth rydych yn ei ofyn ac rwy'n disgrifio sefyllfa amgen i chi lle gofynnir i Lywodraeth Geidwadol ymdrin â'r cwestiynau hyn ac mae'n methu. [Torri ar draws.] Yng Nghymru, rydym yn gweithio mewn partneriaeth gymdeithasol, ac rwy'n gwrthod y disgrifiad y mae'n ei roi o hynny. Mae'n bartneriaeth barchus; mae'n bartneriaeth dryloyw. Ceir problemau anodd i weithio drwyddyn nhw, a dim ond drwy drafod y gellir gweithio drwyddyn nhw yn llwyddiannus. Ni ellir eu datrys drwy wrthod ymgysylltu ac, yn wir, gan gyflwyno deddfwriaeth sy'n tanseilio hawliau democrataidd pobl i streicio. Os caiff gyfle i gyfleu ei angerdd amlwg dros bartneriaeth gymdeithasol i'w gydweithwyr yn San Steffan, byddwn yn ei annog yn gryf i wneud hynny.