3. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i wella triniaeth canser yng Nghymru yn ystod y 12 mis nesaf? OAQ(5)0076(FM)

Er enghraifft, byddwn yn parhau i fwrw ymlaen â'r achos busnes rhaglen gwerth £200 miliwn i weddnewid gwasanaethau canser yn y de-ddwyrain, byddwn yn datblygu ein cynlluniau ar gyfer cronfa driniaeth newydd ac yn cyhoeddi cynllun cyflawni ar ganser wedi ei ddiweddaru ar gyfer Cymru gyfan.

Diolch yn fawr iawn am yr ateb, Brif Weinidog. Mae Cancer Research UK wedi dweud y bu cynnydd sylweddol i nifer y bobl sy'n cael diagnosis â’r math mwyaf difrifol o ganser y croen yng Nghymru yn ystod y 40 mlynedd diwethaf. Mae'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal wedi cymeradwyo pâr o gyffuriau canser, ipilimumab a nivolumab—dyma’r ddwy feddyginiaeth—i'w defnyddio yn Lloegr, a wnaeth, o’u defnyddio gyda’i gilydd, leihau’r math mwyaf ymosodol neu farwol o ganser y croen gan 69 y cant. A allai'r Prif Weinidog hysbysu’r Cynulliad a fydd y therapi hwn a’r cyffur hwn ar gael yng Nghymru cyn gynted â phosibl?

Mae'r Aelod yn sôn am felanoma malaen, clefyd yr wyf yn ei adnabod yn dda yn anffodus, a chymerodd fywyd fy mam. Mae’n ganser hynod ymledol yn wir; os bydd yn lledaenu, nid oes unrhyw ffordd—neu ni fu unrhyw ffordd hyd yma—o’i atal. Gyda'r gronfa triniaethau newydd, cyn gynted ag y bydd cyffur yn cael ei gymeradwyo, yna bydd yr arian ar gael i gyflwyno'r cyffur hwnnw ar draws Cymru gyfan.

Brif Weinidog, rydym ni’n ymwybodol o bwysigrwydd dewisiadau ffordd o fyw iach i leihau'r risg o ganser, felly mae'n dda gweld o ganlyniadau arolwg iechyd Cymru 2015 bod nifer yr ysmygwyr yng Nghymru wedi gostwng o 26 y cant i 19 y cant o’r boblogaeth, sydd hefyd yn golygu bod Llywodraeth Cymru wedi rhagori ar ei tharged ar gyfer lleihau cyfraddau ysmygu. Mae'r Bil iechyd cyhoeddus a ailystyriwyd yn cynnig cyfle arall i hybu ffyrdd iach o fyw ac i godi ymwybyddiaeth o sgrinio wrth fynd i'r afael â chanser. A wnaiff Llywodraeth Cymru ystyried hyn pan fydd yn cyflwyno ei deddfwriaeth newydd?

Yn wir. Hynny yw, mae’r Bil iechyd cyhoeddus wedi ei gynllunio i fynd i'r afael ag achosion sylfaenol afiechyd. Rydym ni’n gwybod bod ysmygu’n dal i fod yn un o’r prif achosion o farwolaeth ac afiechyd yng Nghymru, a dyna pam yr ydym ni eisiau bwrw ymlaen cyn gynted â phosibl gyda’r Bil iechyd cyhoeddus, a byddaf yn rhoi rhagor o fanylion am hynny yn y datganiad deddfwriaethol yn ddiweddarach y prynhawn yma.

Brif Weinidog, y datblygiad mwyaf cyffrous yn y driniaeth o ganser yn ddiweddar fu datblygu meddyginiaethau haenedig, lle mae triniaeth yn cael ei theilwra’n benodol i'r claf yn seiliedig ar gyfansoddiad genetig ei ganser penodol. Roeddwn i’n bryderus iawn o glywed, yng Nghymru, ein bod yn profi ar gyfer dim ond dau farciwr genetig. A wnaiff eich Llywodraeth ddatblygu strategaeth feddyginiaeth haenedig a sicrhau bod gwasanaeth genetig Cymru gyfan yn barod i brofi ar gyfer yr holl farcwyr genetig mewn cleifion canser?

Mae'n wir mai’r newid mawr i driniaeth canser dros y degawd nesaf fydd triniaeth benodol i’r rhai â DNA penodol. Rydym ni’n hynod ffodus yn yr ystyr bod gennym ni ganolfan genetig canser Cymru—gwybodaeth sydd wedi ennill gwobr Nobel. Rwyf i’n sicr wedi bod yno ac maen nhw’n datblygu mwy o brofion wrth iddynt ymddangos. Ar hyn o bryd, wrth gwrs, ceir profion penodol sy'n cael eu defnyddio. Mae rhai eraill a fydd yn datblygu dros gyfnod o amser ac yn ei gwneud yn llawer haws i driniaeth gael ei theilwra i'r unigolyn. Er enghraifft, ceir rhai cyffuriau y mae’n hysbys eu bod yn niweidiol i rai pobl ar siawns o 300, 400 neu 500 i 1, ond, hyd yma, ni fu unrhyw brofion i wneud yn siŵr nad yw unigolyn penodol yn un o'r bobl hynny a allai gael ei effeithio’n arbennig o wael gan y cyffur. Wrth i’r profion hyn ddatblygu, bydd gan fwy a mwy o bobl y cyfle o gael canlyniad gwell.