9. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am effeithiau posibl y bleidlais yn refferendwm yr UE ar gefnogaeth i'r diwydiant bwyd a diod yng Nghymru? OAQ(5)0031(ERA)

Rwyf ar hyn o bryd yn ystyried y goblygiadau gyda rhanddeiliaid. Mae 95 y cant o fwyd a diod Cymru yn cael ei werthu yn y wlad hon, ac mae 5 y cant yn cael ei allforio. Mae 90 y cant o’r 5 y cant hwn yn cael ei allforio i’r Undeb Ewropeaidd. Rwy’n bwriadu diogelu a thyfu’r fasnach hon drwy gynnal mynediad i’r farchnad sengl a thrwy gymorth Llywodraeth Cymru.

Lywydd, dylwn ymddiheuro i’r Siambr, oherwydd, pan gyflwynais y cwestiwn hwn, nid oeddwn yn sylweddoli y byddem yn cael nid un ond dwy ddadl ar adael yr UE ar ddiwrnod y gwrthbleidiau.

Ysgrifennydd y Cabinet, ym mis Gorffennaf 2015, fe gofiwch i Lywodraeth y DU gyhoeddi ei bod yn awyddus i weld nifer y bwydydd Prydeinig a ddiogelir o dan gyfraith Ewropeaidd yn cynyddu o 63 i 200. O’r ceisiadau a gyflwynwyd i’r Comisiwn Ewropeaidd, roedd naw yn dod o Gymru, a chyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru, un ohonynt oedd y caws Cymreig traddodiadol, caws Caerffili. Mae gan gaws Caerffili hanes hir. Fel Aelod Cynulliad lleol—mae’n ddefod fel yr Aelod Cynulliad dros Gaerffili; mae’n rhaid i chi ofyn cwestiwn am gaws Caerffili—rwyf am ddod a’r cynhyrchiant hwnnw yn ôl i fy etholaeth. Fodd bynnag, er mwyn cynhyrchu ac allforio caws Caerffili, mae’n bwysig ei fod yn cael gwarchodaeth arbennig o dan y dynodiad daearyddol gwarchodedig neu farc gwarant arbenigedd traddodiadol ar gofrestr bwydydd gwarchodedig yr Undeb Ewropeaidd. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet, felly, roi’r wybodaeth ddiweddaraf i mi am gynnydd cais caws Caerffili a rhoi sicrwydd i mi na fydd y ffaith ein bod yn mynd i adael yr UE yn effeithio ar obeithion y cynnyrch o gael y statws gwarchodedig y mae cymaint o alw amdano?

Diolch. Mae’n dda gweld yr Aelod dros Gaerffili yn parhau â thraddodiad ei ragflaenydd mewn perthynas â chaws Caerffili. Rwy’n credu bod enwau bwydydd gwarchodedig o fudd enfawr i gynhyrchion o Gymru. Fel y dywedwch, rydym yn cefnogi wyth o geisiadau newydd mewn gwirionedd, ac un o’r ceisiadau hynny yw caws traddodiadol Caerffili. Nid yw canlyniad refferendwm yr UE yn gwneud unrhyw wahaniaeth i’r modd y caiff y ceisiadau eu prosesu. Felly, rydym yn gweithio’n agos iawn gydag Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig, oherwydd, yn amlwg, ganddynt hwy y mae’r cyfrifoldeb cyffredinol dros holl geisiadau’r DU, a’r Comisiwn, i sicrhau bod y ceisiadau hyn yn cael eu cefnogi a’u bod yn llwyddiannus. Hyd nes y bydd y DU yn gadael yr UE, bydd statws bwyd gwarchodedig yn parhau i fod â’r statws hwnnw, ac rwy’n awyddus iawn i sicrhau ein bod yn cael cadw’r statws hwnnw, neu, os na chawn ei gadw ar ôl i ni adael yr UE, fod gennym statws bwyd ein hunain neu statws bwyd y DU, oherwydd rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn i ni gael y statws cyfatebol hwnnw neu’r warchodaeth honno i’n cynnyrch o Gymru.

Roeddwn yn falch iawn o glywed bod Halen Môn, sydd wrth gwrs yn destun gwarchodaeth Ewropeaidd, yn un o’r pum cynnyrch Cymreig diwethaf i’r Ysgrifennydd Cabinet eu prynu. Rwyf wedi bod yn trafod efo Halen Môn, yn digwydd bod, y syniad yma rydw i wedi bod yn ceisio cael cefnogaeth iddo o datblygu parc cynhyrchu bwyd ar Ynys Môn. Rydw i’n bryderus iawn am beth sy’n mynd i fod yn digwydd i’r RDP yn y blynyddoedd i ddod. Mi fues i’n cynnal trafodaethau efo rhagflaenydd y Gweinidog ynglŷn â’r posibilrwydd—efallai drwy arian RDP, ac yn sicr, bron, drwy ddefnydd o arian Ewropeaidd—o sefydlu parc cynhyrchu bwyd yn Ynys Môn. Roeddwn i’n ddiolchgar iawn iddi hi a’i swyddogion am ymateb yn bositif i’r syniad yna. Mi fuaswn i’n gwerthfawrogi cadarnhad bod y Llywodraeth, o dan yr Ysgrifennydd Cabinet newydd, yn parhau i gefnogi’r syniad hwnnw mewn egwyddor ac yn barod i’w drafod ymhellach. A wnaiff yr Ysgrifennydd wneud sylw am beryglon Brexit i’r cyfleon i fwrw ymlaen efo cynllun o’r fath, a sut i oresgyn hynny, gan gynnwys, wrth gwrs, y posibilrwydd o symud ymlaen yn gyflym iawn efo'r fath gynllun?

Roeddwn yn falch iawn o ymweld â Halen Môn dros yr haf; llwyddais i gynaeafu ychydig o halen môr fy hun mewn rhwyd wallt ddeniadol iawn, ond roedd yn wych gweld cwmni mor ardderchog, ac mae’r perchnogion mor llawn o egni. Unwaith eto, hwy oedd yn dweud wrthyf pa mor bwysig yw’r statws bwyd gwarchodedig iddynt hwy. Rwy’n hapus iawn i barhau i gefnogi’r cysyniad y cyfeiriwch ato. Mae’r penderfyniad i adael yr UE wedi creu llawer o heriau. Fel y gwyddoch, mae’n ddyddiau cynnar iawn, ond yr hyn y mae angen i ni ganolbwyntio arno yw’r cyfleoedd y bydd gadael yr UE yn eu creu hefyd, ac efallai y gallem gael trafodaethau pellach yn yr un math o gyd-destun mewn perthynas â’ch syniad am barc cynhyrchu bwyd.

Ysgrifennydd y Cabinet, un o’r ffyrdd y gellir cefnogi’r diwydiant bwyd a diod, yn enwedig y sector cig coch, yw drwy’r ardoll hyrwyddo sy’n cael ei rhoi ar dda byw wrth eu prosesu. Nawr, mae llawer o Ysgrifenyddion a Gweinidogion Cabinet, ynghyd ag Ysgrifenyddion a Gweinidogion Cabinet eraill o bob cwr o’r DU, wedi ceisio mynd i’r afael â’r ardoll hyrwyddo, gan ei bod yn cael ei chodi ar adeg y lladd, ac mae llawer o’r da byw yng Nghymru yn mynd i Loegr i gael eu prosesu. Mae yna ewyllys a chyd-ddealltwriaeth, fel rwy’n deall, i adolygu’r rheoliadau ynglŷn â hyn. A ydych wedi cael cyfle i ymgyfarwyddo â thrafodaethau’r gorffennol ac yn wir, i drafod gydag Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig sut y gallai’r ardoll ddychwelyd i Gymru lle mae llawer o’r da byw yn cael eu pesgi ar eu ffurf byw ond nid eu prosesu ar gyfer y farchnad?

Rwyf wedi cael cyfle i ymgyfarwyddo â gohebiaeth flaenorol. Rwyf hefyd wedi cael trafodaethau gyda swyddogion am y peth. Nid wyf wedi trafod y mater yn uniongyrchol gydag Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig, ond mae fy swyddogion wedi gwneud hynny ac mae’n rhywbeth rydym yn edrych arno. Fe fyddwch yn gwybod hefyd fod fy rhagflaenydd wedi cyflwyno adolygiad o Hybu Cig Cymru, ac unwaith eto, rydym yn edrych ar yr ardoll mewn agweddau ar hynny hefyd.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.