5. A wnaiff y Gweinidog amlinellu blaenoriaethau Llywodraeth Cymru wrth fynd i'r afael â threchu tlodi plant yng Ngorllewin De Cymru? OAQ(5)0021(CC)

Diolch i’r Aelod dros Aberafan. Mae strategaeth tlodi plant 2015 yn nodi ein blaenoriaethau ar gyfer trechu tlodi plant ledled Cymru. Maent yn cynnwys ffocws ar y blynyddoedd cynnar a chynyddu cyflogadwyedd. Rwyf hefyd yn archwilio cyfleoedd i fynd i’r afael â phrofiadau niweidiol yn ystod plentyndod, a lleihau eu heffaith ar gyfleoedd bywyd plant.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Fel y gwyddoch, yr wythnos ddiwethaf, cyhoeddodd Sefydliad Joseph Rowntree ei adroddiad, ‘We Can Solve Poverty in the UK’, a dynnai sylw at bum pwynt. Un o’r rhain oedd cryfhau teuluoedd a chymunedau, sy’n rhan o’ch cylch gwaith. Maent hefyd yn cynnwys pedwar argymhelliad. Yn fy etholaeth i, sef Aberafan, mae llawer o deuluoedd yn ei chael hi’n anodd ac yn wynebu cryn heriau. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau y gall y teuluoedd hyn elwa o well cymorth i deuluoedd, megis Teuluoedd yn Gyntaf? A wnewch chi sicrhau y bydd cyllid Teuluoedd yn Gyntaf yn parhau y tu hwnt i’r cyfnod presennol?

Mae’r Aelod yn iawn i godi’r materion hyn ar ran ei etholaeth a llu o rai eraill ledled Cymru. Mae Teuluoedd yn Gyntaf a Dechrau’n Deg yn ddwy ran bwysig iawn o’n rhaglenni trechu tlodi a chymorth i deuluoedd. Byddaf yn ceisio sicrhau eu bod yn parhau yn y dyfodol.

Weinidog, beth yw eich asesiad chi o’r newidiadau diweddar i Jobs Growth Wales a sut ydych yn gobeithio lleihau'r nifer o deuluoedd lle nad oes neb yn gweithio er mwyn mynd i’r afael â thlodi plant?

Credaf ein bod wedi cael cryn lwyddiant gyda Twf Swyddi Cymru, ac rwy’n sicr y byddai’r Aelod yn cefnogi ymrwymiad ein maniffesto i gynyddu nifer y prentisiaethau i bob oedran ledled Cymru i 100,000. Fel y mae’r Aelod yn cydnabod, ceir nifer o bethau sy’n effeithio ar gydnerthedd cymunedol a chydnerthedd teuluol: mae addysg, swyddi a sgiliau a lles i gyd yn rhan o hynny. Fel y dywedais yn gynt wrth yr Aelod blaenorol, byddaf yn gwneud datganiad yn ddiweddarach yr wythnos nesaf ynglŷn â’n gweledigaeth gymunedol, ynglŷn â’r hyn y dylai cymorth y rhaglen honno ei olygu a sut y gallwn ddatblygu hynny ar gyfer y dyfodol.

Mae hyder a sgiliau priodol i gynorthwyo pobl i ymuno â’r gweithlu, wrth gwrs, yn allweddol er mwyn trechu tlodi plant, ac mae’n bwysig fod plant yn cael eu magu mewn amgylchedd sy’n gwerthfawrogi eu doniau a’u galluoedd ac sy’n rhoi cymorth iddynt eu datblygu er mwyn ehangu eu gorwelion eu hunain. Ond efallai fod angen rhywfaint o gymorth ar yr oedolion ym mywydau rhai o’r plant hyn i helpu i greu’r amgylchedd hwnnw. Rwy’n cydnabod y bydd rhywfaint o orgyffwrdd gydag un o’ch cyd-Aelodau yma, ond mae dysgu yn y gymuned yn rhan bwysig iawn o gynorthwyo oedolion i greu’r amgylchedd hwnnw. A fyddech yn cytuno y gallai rhai o’r cyrsiau a gynigir yn y gymuned gynnwys elfennau megis sut i reoli cyllidebau a sut i sefydlu a marchnata busnesau a datblygu sgiliau iaith Gymraeg, nid fel pynciau ar wahân yn unig, ond fel rhan o’r hyfforddiant sgiliau sylfaenol hwnnw rydych yn tueddu i’w gael mewn cyrsiau dysgu yn y gymuned?

Credaf fod yr Aelod yn iawn, a’r hyn sydd angen inni ei wneud, a’r hyn rydym wedi ei wneud mewn nifer o ardaloedd, o ran y rhaglen Teuluoedd yn Gyntaf, yw edrych ar ddarpariaeth gofleidiol ar gyfer y teulu—nid y plant yn unig, ond rhieni a gwarcheidwaid hefyd—ac ystyried yr anghenion gwirioneddol. Cefais fy meirniadu yn ddiweddar am rai camau a gymerais mewn perthynas â Teuluoedd yn Gyntaf o ran peth o’r gwaith mwy uniongyrchol ynglŷn â sut rydym yn cefnogi teuluoedd, lle rydym wedi diddymu rhywfaint o’r buddsoddiad ariannol mewn perthynas â hynny a’r sylfaen wybodaeth. Rwy’n awyddus iawn i sicrhau’r Aelodau mai fy mlaenoriaeth yw gwneud yn siŵr fod gennym fecanwaith cymorth mewn perthynas â’r teulu, a beth bynnag yw’r problemau, gallwn eu cyfeirio a’u cynorthwyo i symud ymlaen i’r—. Mae’n ymwneud â chysylltiad ataliol yn hytrach nag ymateb i deulu neu unigolyn sydd mewn argyfwng yn hwyrach yn y dydd.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae gan Aberafan rai o’r lefelau uchaf o dlodi plant yng Nghymru. Mewn un ward, mae bron i 46 y cant o’r plant yn byw mewn tlodi. Roedd adroddiad blynyddol Comisiwn Symudedd Cymdeithasol a Thlodi Plant y DU ar Gyflwr y Wlad yn feirniadol o bolisïau Llywodraeth Cymru, gan nodi nad oeddent yn cael y lefel gywir o effaith. O ystyried ymrwymiad Llywodraeth Cymru i ddileu tlodi plant erbyn 2020, pa newidiadau y gallwch eu cynnig i drechu tlodi plant yn fy rhanbarth dros y tair blynedd nesaf? Diolch.

Mae’r niferoedd a grybwyllodd yr Aelod yn y fan honno yn achos pryder i mi, hefyd, ond maent yn ffodus iawn o gael yr Aelod Cynulliad gwych Dai Rees yn ardal Aberafan. Mae’n tynnu fy sylw at y materion hyn yn rheolaidd, ac rwyf wedi ymrwymo i sicrhau ein bod yn mynd i’r afael â’r materion a godwyd gan yr Aelod ac a nodwyd yn yr adroddiad. Yn wir, byddaf yn dod i’r Siambr i gyhoeddi datganiad i’r Aelodau er mwyn i’r Aelod ac eraill ddeall beth yn union y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud a pha ymyriadau y byddwn yn eu cyflwyno.