10. A wnaiff y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am effaith diwygiadau lles Llywodraeth y DU ar Gymru? OAQ(5)0030(CC)

Diolch i’r Aelod dros Dorfaen. Mae ymchwil diweddaraf y Sefydliad Astudiaethau Cyllid i effaith diwygio lles a newidiadau i drethi personol yn amcangyfrif bod cyfanswm y golled flynyddol yng Nghymru oddeutu £600 miliwn.

Rwy’n siŵr eich bod yn ymwybodol, Weinidog, o ba mor bryderus yw Cymorth i Fenywod Cymru ynglŷn â’r newidiadau i’r penderfyniad i gapio lwfans tai lleol. A wnewch chi roi sylwadau ar y camau hynny, ac a wnewch chi fanteisio ar y cyfle hwn i ailddatgan eich cefnogaeth i’r gwaith ardderchog y mae llochesi Cymorth i Fenywod yn ei wneud ledled Cymru? O gofio bod y newidiadau yn mynd i gael eu gohirio am gyfnod byr, a wnewch chi ymrwymo i fachu ar bob cyfle i bwyso ar Lywodraeth y DU i eithrio llochesi i fenywod o’r argymhellion hyn?

Diolch i’r Aelod am ei chwestiwn, ac wrth gwrs, rwy’n talu teyrnged i’r nifer o wasanaethau sy’n rhoi cymorth i bobl sy’n dioddef o drais domestig, a chaiff achosion eraill eu cefnogi drwy Gymru a ledled y DU. Rwy’n bryderus iawn nad yw llety â chymorth, gan gynnwys llochesi i fenywod, wedi eu heithrio rhag y cap lwfans tai lleol. Rydym wedi cyflwyno sylwadau i’r Adran Gwaith a Phensiynau. Rwy’n gobeithio y bydd yr oedi cyn mabwysiadu’r polisi yn rhoi cyfle i’r Gweinidog feddwl ynglŷn â hyn ac y byddant yn newid eu meddwl ynglŷn â’r ddarpariaeth hon.

Wrth gwrs, un o’r ffyrdd y gallwn liniaru effeithiau diwygio lles y DU ar gymunedau Cymru yw dechrau datblygu system Gymreig unigryw yn ei le. Roeddwn yn ddiolchgar iawn i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ymateb cadarnhaol, cyn toriad yr haf, i’r awgrym o ddatblygu ‘Nawdd Cymdeithasol Cymru’ fel cysyniad yn seiliedig ar wneud y gorau o’r cyfleoedd sydd gennym gyda’r pwerau presennol, ond hefyd i geisio sicrhau rhagor o bwerau lles gan y wladwriaeth Brydeinig yn y dyfodol. Tybed a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet amlinellu ei fwriadau o ran bwrw ymlaen â’r syniad hwnnw.

Yn ddiddorol, cefais drafodaethau y bore yma ynglŷn â’r union fater hwnnw. Ond y prif bryder ynglŷn â hyn oedd y setliad ariannol sy’n rhaid i ni ei gael gan Lywodraeth y DU. Wrth gwrs, hyd yn hyn, nid ydym wedi cael llawer o lwc o ran cytuno ar setliad ariannol sy’n iawn ac yn briodol ar gyfer Cymru, er bod yr Alban wedi cael cytundeb gwahanol. Rwy’n siŵr, o ystyried y cyfle i’r setliad hwnnw fod yn y man iawn, y byddai’r Gweinidog cyllid yn hapus i drafod gyda mi agweddau eraill ar ddatganoli pwerau a allai ddod i’r Cynulliad hwn.

Yn dilyn cyflwyno argymhellion eu hadroddiad ‘Dynamic Benefits: Towards welfare that works’, mae’r Ganolfan Cyfiawnder Cymdeithasol wedi nodi bod mwy o bobl mewn cyflogaeth nag erioed o’r blaen, fod llai o bobl yn hawlio budd-daliadau a bod diweithdra yn y DU ar ei lefel isaf erioed o 4.9 y cant. Wrth gwrs, gwyddom fod gan Gymru hanes da o ran hynny. Fodd bynnag, mae’r gyfradd o anweithgarwch economaidd ymhlith pobl o oedran gweithio yng Nghymru nad ydynt mewn cyflogaeth yn dal i fod bron 3 y cant yn uwch nag ar gyfer y DU. Pa ystyriaeth, felly, y byddwch yn ei rhoi i wneud pethau’n wahanol ac i ystyried beth allai fod yn gweithio mewn mannau eraill—yn yr Alban, yn Lloegr neu tu hwnt—er mwyn cau’r bwlch hwnnw?

Yn wir, credaf fod rhoi cyfle ac uchelgais i bobl yn rhywbeth y mae’r Llywodraeth yn awyddus i’w gefnogi, a dyna pam y bydd ein rhaglen o 100,000 o brentisiaethau yn cael ei chyflwyno gan adran sgiliau’r Llywodraeth hon. Mae’r materion sy’n ymwneud â chynorthwyo pobl i ddychwelyd i’r gwaith yn rhywbeth rwy’n canolbwyntio arno yn fy adran innau hefyd. Mae yna bethau rydym yn anghytuno arnynt yn aml, ond credaf y gallwn gytuno ar bwysigrwydd rhoi gobaith i bobl. Mae swyddi a sgiliau yn bethau y gobeithiaf y gallwn gytuno arnynt.

Yn ddiweddar, cysylltodd etholwr â mi a oedd wedi cael ei heffeithio gan ddementia cynnar, a chynghorwyd iddi roi’r gorau i weithio a gwneud cais am daliadau annibyniaeth bersonol. Roedd fy etholwr yn ofidus a theimlai nad oedd yn cael ei gwerthfawrogi gan fod ei hasesiad wedi canolbwyntio’n llwyr ar ei gallu corfforol yn hytrach na’i hanghenion iechyd meddwl. A ydych yn cytuno, Ysgrifennydd y Cabinet, fod hyn yn annerbyniol a’i fod yn amlygu nad yw diwygiadau nawdd cymdeithasol Llywodraeth y DU yn addas at y diben, ac a wnewch chi fynegi’r pryderon hyn yn yr holl drafodaethau perthnasol gyda’r Adran Gwaith a Phensiynau?

Diolch i’r Aelod am ei chwestiwn. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, er mwyn bod yn gymwys i dderbyn taliadau annibyniaeth bersonol, mae’n rhaid i unigolyn fod â chyflwr iechyd hirdymor neu anabledd, sy’n cynnwys cyflyrau iechyd meddwl, ac yn benodol, cyflyrau cynyddol fel dementia. Byddaf yn gofyn i fy swyddogion holi’r Adran Gwaith a Phensiynau am eglurhad pellach ynglŷn â sut y maent yn cyflawni eu hasesiadau ar gyfer taliadau annibyniaeth bersonol i bobl â chyflyrau iechyd meddwl, ac efallai yr hoffai’r Aelod ysgrifennu ataf yn benodol ynghylch yr achos hwn, a byddaf yn mynd ar drywydd hynny iddi.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.