Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Jane Hutt, a gwelliant 2 yn enw Paul Davies.

Yr eitem nesaf ar yr agenda yw’r ddadl yn enw Plaid Cymru ar yr economi wledig, ac i wneud y cynnig, Simon Thomas.

Cynnig NDM6111 Rhun ap Iorwerth

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i fod yn glir ynghylch cyllid ar gyfer prosiectau Cynllun Datblygu Gwledig ar ôl mis Ionawr 2017 a darparu ffordd fwy rhyngweithiol i’r rhaglen bresennol.

2. Yn cadarnhau mai parhau’n rhan o’r farchnad sengl yw’r dewis gorau ar hyn o bryd i sicrhau mynediad heb dariff a chwota i’r farchnad honno.

3. Yn cydnabod pa mor bwysig yw gweithwyr mudol i’r economi wledig.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Lywydd. Rydw i’n cynnig y cynnig yn enw Plaid Cymru ac yn dweud pa mor briodol yw hi, rydw i’n meddwl, ar yr adeg hon ein bod ni’n oedi i drafod pa mor bwysig yw’r cynllun datblygu gwledig fel rhan o’r ffordd y mae’r Llywodraeth yn delio â chymunedau gwledig a pha mor bwysig yw hi i ddelio yn iawn ac yn briodol, wrth ymadael â’r Undeb Ewropeaidd, â’r ffordd y mae’r cynllun datblygu gwledig yn gweithredu. Rŷm ni wedi trafod cryn dipyn yn y Senedd hyd yma y cymhorthdal, fel mae’n cael ei alw, y mae ffermwyr unigol yn ei gael, ond mae’n bwysig cofio mai rhan arall o’r gefnogaeth sy’n dod ar hyn o bryd gan yr Undeb Ewropeaidd yw honno sydd yn ehangach o dan y cynllun datblygu ar gyfer gwneud y diwydiant amaeth yn fwy cystadleuol, i sicrhau bod rheolaeth gynaliadwy o adnoddau naturiol, sydd yn erbyn newid hinsawdd, a hefyd i ddatblygu economi cydbwysol yn yr ardaloedd gwledig.

Mae’r arian hwn yn werthfawr iawn i Gymru. Mae e bron yn £1 biliwn am gynllun tair blynedd o 2014 i 2020, ac mae tua hanner yr arian yna yn dod gan Lywodraeth Cymru ei hunan. Rwy’n credu mai’r ffordd orau i ddisgrifio pa mor bwysig yw’r cynllun yma yw jest i ddisgrifio beth wnes i ddydd Llun wrth ymweld â fferm Blaencwm, Cynllwyd. Ces i groeso caredig gan y teulu Jones yno. Fferm gymysg yw Blaencwm, tua 5 milltir o Lanuwchllyn—fferm ddefaid ac ychydig o loi sugno, a fferm lle mae amrywiaeth a nifer o fentrau newydd wedi cael eu datblygu gan y teulu dros y blynyddoedd diwethaf. Mae yna ddiwydiant llifio coed gyda nhw, ac yn ystod y blynyddoedd diwethaf maen nhw wedi gosod gwresogydd biomas er mwyn defnyddio’r sglodion coed i gynhesu’r tai a hefyd i sychu’r coed yn y lle cyntaf. Maen nhw wedi defnyddio cynllun Glastir, y grant effeithlonrwydd, i osod storfa newydd ar gyfer slyri, a sied, wrth gwrs, yn mynd gyda honno er mwyn ehangu nifer y lloi y gallan nhw eu cadw. Yn sgil hynny, wrth gwrs, mae’r slyri yn cael ei storio’n well ac yn cael ei ddosbarthu’n well ar y tir hefyd. O ran gwella porfa a gwella gwrychoedd, neu berthi, fel y byddwn i’n eu galw nhw, mae pob math o bethau’n dod at ei gilydd, o’r diwydiant amaeth traddodiadol, os liciwch chi—mae’n fferm fynyddig deuluol, sydd wedi bod yn yr un teulu ers 10 cenhedlaeth, gyda llaw—i’r dulliau mwyaf newydd a thraddodiadol hefyd, i gynnal y cynefin ar gyfer bioamrywiaeth ac atal newid hinsawdd.

Yn y cyd-destun hwn, rwy’n meddwl ei bod hi’n bwysig bod ffermwyr fel y Joneses ym Mlaencwm yn cael rhyw sicrwydd o beth sy’n digwydd i’r cynllun datblygu gwledig. Hyd yma, mae’r Llywodraeth ond wedi tynnu i lawr rhyw £30 miliwn o’r arian sydd, fel y dywedais i, hyd at £1 biliwn, bron, dros chwe blynedd. Felly, mewn dwy flynedd o gynllun chwe blynedd, dim ond rhyw 10 y cant—ychydig mwy, efallai, os ydych yn cynnwys yr arian gan y Llywodraeth hefyd, ond ni all fod yn fwy na rhyw 10 y cant o’r arian sydd wedi’i wario. Gyda’r penderfyniad i dynnu allan o’r Undeb Ewropeaidd, mae angen gofyn beth mae’r Llywodraeth yn mynd i’w wneud nawr i sicrhau bod yr arian hwn yn cael ei wario a’i ddefnyddio yn y ffordd fwyaf priodol yn ystod y blynyddoedd i ddod.

Mae’r Llywodraeth eisoes wedi dweud y bydd yn cadw at unrhyw gynllun sydd wedi’i arwyddo a’i gymeradwyo’n swyddogol erbyn mis Ionawr 2017. Ond ers iddyn nhw ddweud hynny, mae Llywodraeth San Steffan wedi dweud y bydd yr arian y mae’n disgwyl i fod ar gael ar gyfer cronfeydd amaeth a chronfeydd amgylcheddol yn ei le tan ymadael â’r Undeb Ewropeaidd yn 2019-20. Felly, rwy’n gobeithio heddiw y bydd yr Ysgrifennydd Cabinet yn gallu cadarnhau bod y Llywodraeth am barhau â’r cynllun datblygu gwledig yn ei ffurf bresennol tan o leiaf yr amser inni dynnu allan o’r Undeb Ewropeaidd.

Mae yna ddwy elfen arall i’r cynnig sydd gyda ni gerbron heddiw. Mae’r un gyntaf yn tanlinellu unwaith eto pa mor bwysig yw aelodaeth o’r farchnad sengl i’r sefyllfa bresennol sydd ohoni. Heb fod unrhyw un wedi cynnig yn well unrhyw berthynas gyda gweddill yr Undeb Ewropeaidd, nad yw’n cynnwys cwotâu ac nad yw’n cynnwys unrhyw dariff ar gynnyrch amaeth Cymru, mae Plaid Cymru yn dal o’r farn bod aelodaeth o’r farchnad sengl yn hollbwysig. Mae’r farn yna wedi cael ei hategu gan yr ymgynghoriad rŷm ni wedi’i gynnal dros yr haf gyda’r diwydiant amaeth a chyda’r diwydiant yn ehangach, y mudiadau amgylcheddol hefyd, sydd yn teimlo ei bod hi’n bwysig iawn bod dau beth yn parhau: deddfwriaeth amgylcheddol a hefyd y gallu i fod yn rhan, heb gwotâu, heb dariffs, o’r farchnad sengl. Yn absenoldeb unrhyw gynnig arall gan Lywodraeth San Steffan neu Lywodraeth Cymru o ran y berthynas gyda’r Undeb Ewropeaidd sy’n parhau â’r nodweddion yna, mae Plaid Cymru o’r farn mai aelodaeth a bod yn rhan o’r farchnad sydd yn hollbwysig ar hyn o bryd.

Mae rhan olaf y cynnig yn ymwneud â symudedd pobl. Rydym bellach yn y sefyllfa taw Plaid Cymru, y blaid genedlaethol, fel y mae pobl yn ein galw ni—neu’r ‘narrow nationalists’ o bryd i’w gilydd—yw’r unig blaid sy’n credu mewn symudedd pobl ar draws ffiniau, sy’n credu na ddylai fod ffiniau sy’n atal economi ac yn atal pobl rhag cyfrannu at yr economi mewn gwahanol lefydd. Mae’n wir i ddweud bod y dystiolaeth, megis gan Ganolfan Llywodraethiant Cymru, yn dangos nad oedd yna unrhyw effaith go iawn o ran y bobl o’r tu allan i’r Deyrnas Gyfunol o ran y sector amaeth y tu mewn i Gymru. Mae hynny yn rhywbeth i’w gofio. Rŷm ni mewn sefyllfa bellach lle mae’r Ysgrifennydd Cartref am restru’r bobl o dramor sydd yn gweithio i gwmnïau. Ni fyddwn i wedi meddwl y byddai’r Blaid Geidwadol—plaid a oedd yn arfer credu yn y farchnad rydd—am orfodi hyn ar gwmnïau, ond dyna’r sefyllfa drist sydd ohoni. Ac yn anffodus, mae’r Blaid Lafur yn mynd law yn llaw â’r agwedd ffiaidd yna tuag at bobl o’r tu allan i’r wlad bresennol.

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Mae’n dda gennyf ddweud bod yr SNP, Plaid Cymru a’r Blaid Werdd heddiw wedi arwyddo cytundeb i ymladd yn erbyn yr agwedd ffiaidd yma tuag at bobl o’r tu allan i Brydain ac rŷm ni’n dal yn credu ei bod yn hollbwysig i’r sector amaeth hefyd feithrin y gweithwyr tymhorol a’r gweithwyr sy’n cyfrannu gymaint at ein sector cynhyrchu bwyd ni.

Rwyf wedi dethol y ddau welliant i’r cynnig. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn enw Jane Hutt, yn ffurfiol.

Gwelliant 1—Jane Hutt

Ym mhwynt 1, dileu popeth ar ôl ‘Yn galw ar’ a rhoi yn ei le:

‘Lywodraeth y DU i roi gwarant diamod i ariannu pob prosiect a gontractiwyd o dan Raglen Datblygu Gwledig 2014-2020 ar ôl Datganiad yr Hydref tan 2023.’

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Diolch. Galwaf ar Paul Davies i gynnig gwelliant 2, a gyflwynwyd yn ei enw ef. Paul.

Gwelliant 2—Paul Davies

Dileu pwynt 2 a rhoi yn ei le:

Yn cadarnhau pa mor bwysig ydyw i fusnesau gwledig Cymru gael mynediad i’r farchnad sengl.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, a chynigiaf welliant 2 a gyflwynwyd yn fy enw i. Rwy’n falch o gymryd rhan yn y ddadl bwysig yma, ac i dynnu sylw at bwysigrwydd arian y rhaglen datblygu gwledig i’n cymunedau gwledig. Wrth gwrs, rydym ni ar yr ochr hon i’r Siambr yn cytuno â phwynt cyntaf y cynnig yma, sy’n galw ar Lywodraeth Cymru i roi eglurder ynghylch y cyllid ar gyfer projectau y cynllun datblygu gwledig ar ôl Ionawr 2017, ac i ddarparu dull mwy rhagweithiol at y rhaglen bresennol. Rhaid i Lywodraeth Cymru sicrhau bod cynlluniau a grantiau a ddarperir o dan y cynllun datblygu gwledig yn hygyrch i fusnesau gwledig, a bod ffermwyr hefyd yn gallu cymryd rhan yn hawdd yn y cynlluniau hyn.

Mae Llywodraeth Cymru wedi ei gwneud hi’n glir eu bod yn awyddus i gefnogi projectau a fydd yn arwain at newid trawsnewidiol yn y ffordd y mae ffermydd yn cael eu rhedeg, yn hytrach na chefnogi projectau a fyddai ond yn cael gwelliannau ar raddfa fach. Fodd bynnag, mae’r ffigurau yn dangos, o dan y cyfnod ymgeisio cyntaf ar gyfer y cynllun grant cynhyrchu cynaliadwy, allan o 271 a fynegodd ddiddordeb, dim ond 12 a ofynnwyd i gyflwyno ceisiadau llawn. Efallai, wrth ymateb i’r ddadl hon, y gall yr Ysgrifennydd Cabinet egluro, os yw Llywodraeth Cymru wir am weld newid trawsnewidiol, pam taw dim ond 12 allan o 271 a fynegodd ddiddordeb sydd wedi eu derbyn i gyflwyno ceisiadau llawn. Mae’n gwbl hanfodol bod yr Ysgrifennydd Cabinet yn cadarnhau na fydd unrhyw newid i daliadau sengl yng Nghymru, neu i daliadau o dan y rhaglen datblygu gwledig, tan 2020, yn enwedig o ystyried bod Canghellor y Trysorlys nawr wedi rhoi sicrwydd y bydd arian yr Undeb Ewropeaidd yn cael ei warantu tan 2020.

Mae ail bwynt y cynnig yma yn cyfeirio at y farchnad sengl, a sefyllfa ffermwyr Cymru ar ôl i Brydain adael yr Undeb Ewropeaidd. Bydd Aelodau yn ymwybodol fy mod i wedi pleidleisio i aros yn yr Undeb Ewropeaidd, felly, yn amlwg, roeddwn i eisiau aros yn y farchnad sengl, oherwydd bod hyn yn hanfodol i’n heconomi, yn enwedig i economi cefn gwlad. Fodd bynnag, mae’n rhaid i ni nawr barchu dymuniad pobl Cymru a phobl Prydain a bleidleisiodd i adael yr Undeb Ewropeaidd. Ac, felly, mae’n hanfodol bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig, ar y cyd â’r gweinyddiaethau datganoledig, yn trafod y fargen orau posibl gyda’r Undeb Ewropeaidd, i gael mynediad at y farchnad sengl.

Mae’r undebau ffermio wedi lansio eu hymgynghoriadau ac arolygon Brexit eu hunain dros yr haf, ac rwy’n gobeithio bod Llywodraeth Cymru yn chwarae ei rhan ac yn ymgysylltu’n llawn ag undebau ffermio, a ffermwyr eu hunain, i drafod polisïau amaethyddol. Rwy’n derbyn bod yr Ysgrifennydd Cabinet wedi dweud yn ddiweddar, ac rwy’n dyfynnu, bod

‘llawer iawn o waith…wedi digwydd dros yr haf gyda’r sector ffermio, yn edrych ar yr hyn y byddwn yn ei wneud ar ôl gadael yr Undeb Ewropeaidd’.

Ac rwy’n gobeithio bod hynny’n wir. Fodd bynnag, rwy’n siomedig bod yr Ysgrifennydd Cabinet wedi cael ychydig iawn o ymgysylltu â Llywodraeth y Deyrnas Unedig ers y refferendwm. Mewn ymateb i’m cwestiwn ysgrifenedig yn ddiweddar, mae’r Ysgrifennydd Cabinet wedi ei gwneud hi’n gwbl glir, ers y bleidlais, ei bod hi wedi cwrdd â’r Gweinidog Gwladol yn Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig unwaith yn unig, a hynny yn y Sioe Frenhinol. Ac rwy’n credu bod hyn yn dangos diffyg diddordeb, a diffyg blaenoriaeth, gan Lywodraeth Cymru ar gyfer ein cymunedau gwledig. O ystyried pwysigrwydd amaethyddiaeth i Gymru a’r effaith aruthrol y gallai canlyniad refferendwm yr Undeb Ewropeaidd ei gael ar ffermwyr Cymru, rwy’n poeni ac yn pryderu fod yr Ysgrifennydd Cabinet ddim wedi gwneud mwy i ymgysylltu â Llywodraeth y Deyrnas Unedig.

Rwy’n ildio i Mark Reckless.

Os nad yw Ysgrifennydd y Cabinet wedi cyfarfod â’r Ysgrifennydd Gwladol dros DEFRA neu Weinidogion eraill y DU cymaint ag y byddai’r Aelod yn ei hoffi, ‘does bosibl nad yw hwnnw’n fater â dwy ochr iddo, ac oni ddylai’r Gweinidogion yn Llundain ysgwyddo rhywfaint o gyfrifoldeb am beidio â bod wedi estyn allan yn ddigonol at Weinidogion Cymru?

Wrth gwrs, mae’r cyfrifoldeb ar y ddwy ochr. Ond y pwynt rwy’n ei wneud yw nad yw hi ond wedi cyfarfod â’r Gweinidog Gwladol unwaith, ac mae ganddynt gyfrifoldeb, fel Llywodraeth Cymru, i fynd ati i ymgysylltu â Llywodraeth y DU ar y mater hwn.

The third point of this motion recognises the importance of migrant workers to the rural economy. It’s obvious that labour markets and labour market planning have to be considered carefully in planning for leaving the European Union. Migrants from the European Union make a huge and important contribution, not only to the agricultural industry in Wales, but to other industries and rural sectors too. According to Country Land and Business Association Wales, in 2015, there were more than 30,000 people who were originally from outwith the United Kingdom being employed in agriculture, and one in every four workers in the tourism and hospitality sector came from outside the UK originally. As an Assembly Member who represents a constituency that’s heavily dependent on tourism, I totally accept that changes to policies on migrant workers could have a very negative impact on the local economies of my area, and that is why Welsh Government have to ensure that farming in Wales and rural businesses are at the heart of any discussion about Brexit, and that is why Welsh Government must be doing much more to engage with the United Kingdom Government on these issues.

So, in closing, Deputy Presiding Officer, I wish to repeat once again how important it is for Welsh Government to be more proactive in supporting rural communities and the agricultural industry in Wales. It is essential that Welsh Government steps up to the mark and implements its plans for the rural development programme effectively and efficiently, so that our rural communities are supported in full. And, therefore, I urge Members to support our amendment. Thank you.

Rydym yn ddiolchgar i Simon Thomas am gyflwyno’r ddadl bwysig hon heddiw. Mae’n drueni mai 30 munud yn unig yw hi. Un o’r rhesymau pam y gwrthwynebasom ddadl arall eto ar raglen ddeddfwriaethol y Llywodraeth am bum mlynedd oedd ei bod yn llyncu amser gwerthfawr y gellid ei dreulio’n well yn siarad am bynciau unigol megis y rhai rydym yn eu trafod heddiw. Serch hynny, rydym yn ddiolchgar i Blaid Cymru am gyflwyno’r ddadl hon, gan fod yr economi wledig yn hanfodol bwysig, wrth gwrs, i Simon, sy’n cynrychioli Canolbarth a Gorllewin Cymru, fel finnau, ac mae iechyd a ffyniant ein hetholwyr yn flaenllaw yn ein meddyliau.

Ond yn anffodus, yn wahanol i Blaid Cymru, rwy’n gweld gadael yr UE fel cyfle yn hytrach na’r farn besimistaidd sydd gan Blaid Cymru. Ond rwy’n ddiolchgar iddynt hefyd am gadarnhau heddiw eu bod yn erbyn rheolaethau mewnfudo. Dyna un prif reswm pam, wrth gwrs, rydym yn gadael yr UE—ni allwch weld Cymru neu sector unigol fel amaethyddiaeth ar wahân i bopeth arall yn unig. Y realiti cefndirol yw y bydd rheolaethau ar fewnfudo, ac mae’n rhaid i ni fanteisio yn awr ar y cyfleoedd y mae’r rhyddid i wneud ein penderfyniadau yn ei roi i ni. Mater i’n Llywodraeth ni, boed yng Nghaerdydd neu yn San Steffan, yw gwneud y penderfyniadau hynny. Wrth gwrs, rwyf wedi dweud o’r blaen sawl gwaith y dylid diogelu pob ceiniog o arian trethdalwyr sy’n dod allan o bocedi trethdalwyr Prydain, ac sy’n cael ei gwario gan yr UE ar ei flaenoriaethau yng Nghymru, yn gyffredinol, a gallwn wario’r arian hwnnw a’r gyllideb honno yn y ffyrdd y credwn sy’n gweddu orau i’n blaenoriaethau. Ac mae yna ddifidend gadael yr UE yn ogystal, yn yr ystyr fod gennym gyfraniad net anferth a dalwn—mae cymaint o’n cyfraniad i’r UE yn cael ei wario ar ffermwyr eraill mewn rhannau eraill o’r UE, arian y dylid ei wario ar ffermwyr a diwydiannau gwledig yn y wlad hon.

Felly, nid oes rheswm i gredu y bydd y cyllidebau presennol, sy’n cael eu gwario i gyd, yn cael eu torri. Yn wir, mae pob cyfle i’w cynyddu, ac yn wir i wneud yn siŵr fod yr arian sy’n cael ei wario ar hyn o bryd yn cael ei wario’n well. Yn ogystal â phethau fel cynllun y taliad sylfaenol, sy’n sylfaen i incwm ffermydd, gallai’r gwahanol brosiectau unigol, fel y cynllun datblygu gwledig a’r prosiectau o’i fewn, gael eu cadw, eu hymestyn neu eu torri. Ond ein penderfyniad ni ydyw, nid penderfyniad biwrocratiaid anetholedig ym Mrwsel. Bydd Gweinidogion yma, ac efallai yn San Steffan, yn gyfrifol ac yn atebol i ni, a chredaf fod hynny, o ran democratiaeth, yn gam arwyddocaol ymlaen—

A wnaiff yr Aelod ildio?

Gwnaf, yn sicr.

Ar y pwynt hwnnw’n unig, ac rwy’n cytuno bod yn rhaid iddo fod yn benderfyniad i ni, yn amlwg; a fyddai felly’n gwrthod unrhyw symudiadau gan Lywodraeth San Steffan hefyd i gadw’n ôl naill ai adnoddau neu bwerau heb eu datganoli’n llawn i’r lle hwn?

Byddwn, yn bendant. Rwy’n cytuno gyda’r Aelod ar y pwynt hwnnw. Rwy’n gweld y cyfle yma i wella datganoli. Yn arbennig, gan fod amaethyddiaeth yn fater datganoledig, mae’n rhoi cyfle i ni yn awr fel Cynulliad i gael dylanwad go iawn ar y polisi sy’n mynd i effeithio ar ffermwyr o ddydd i ddydd yn eu bywydau gwaith. Credaf fod hwnnw’n gam enfawr ymlaen.

Bydd yna broblemau penodol os na sicrhawn gytundeb masnach gyda’r UE. Mewn cig eidion a chig oen, gwyddom fod ein holl allforion bron yn mynd i’r UE, ac felly mae’n hanfodol bwysig ein bod yn defnyddio ein holl bŵer negodi i sicrhau mynediad rhydd i’r farchnad sengl. Ond nid yw hynny yr un peth ag aelodaeth o’r farchnad sengl. Nid oes angen bod yn rhan o undeb gwleidyddol gyda phartner masnachu er mwyn cyflawni masnach o’r fath. Mewn gwirionedd, nid aelod-wladwriaeth unigol o’r UE yw ein partner masnachu mwyaf, ond yn yr Unol Daleithiau, a’r ail bartner mwyaf mewn allforion o Gymru i weddill y byd yw’r Emiraethau Arabaidd Unedig. Mae aelod-wladwriaethau unigol yr UE ymhlith y 10 neu 12 aelod-wladwriaeth nesaf ar y rhestr.

Felly, mae’n rhaid i ni weld hyn mewn cyd-destun byd-eang yn ogystal. Mae’r Undeb Ewropeaidd yn sglerotig ac yn dirywio, o’i gymharu â gweddill y byd. Mae allforion o Gymru i’r UE wedi disgyn 11 y cant ac mae hynny oherwydd nad yw economi’r UE yn llwyddo oherwydd ardal yr ewro a’r holl argyfyngau eraill sy’n effeithio arno, ond mae gweddill y byd yn ehangu. Felly, mae’r byd yn eiddo i ni. Dyma ein cyfle mawr. Gallwn lunio cytundebau masnach rydd gyda gweddill y byd, sydd ar hyn o bryd yn cael eu clymu o fewn strwythur yr UE, fel cytundebau masnach â’r Unol Daleithiau—mae’r cytundeb masnach gyda Chanada eto i’w roi ar waith yn llawn—a gwledydd fel India a Tsieina. Nid oes gan yr UE gytundebau masnach gyda hwy ac eto dyma yw peiriannau twf mawr y byd.

Yn anffodus, rwy’n sylweddoli bod amser yn brin iawn ac ni allaf wneud yr holl bwyntiau y byddwn yn dymuno eu gwneud, ond rwy’n erfyn ar yr Aelodau gyferbyn i weld hwn fel cyfle, nid fel her—nid fel rhywbeth i’w ofni, ond rhywbeth i’w groesawu.

Diolch. Galwaf ar Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, Lesley Griffiths.

Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac rwy’n falch o ymateb i’r ddadl hon ar ran y Llywodraeth. Fel Llywodraeth, rydym wedi bod yn gwbl glir ynglŷn â’n hymrwymiad i ddarparu cymorth i sicrhau cymunedau gwledig llwyddiannus a chynaliadwy. Mae ein rhaglen datblygu gwledig yn cefnogi ystod eang o unigolion, busnesau, sefydliadau a chymunedau, gan gynnwys teuluoedd fferm a busnesau fferm. Mae’n rhoi hwb i’n heconomi wledig, drwy ddarparu llwybrau cyllido ar gyfer gwell mynediad at ofal plant, twristiaeth, creu ynni cymunedol a rheoli tir yn well, ymhlith pethau eraill.

Hyd yma, mae cyfanswm yr arian a ymrwymwyd ar gyfer y rhaglen oddeutu £530 miliwn. Mae hynny dros hanner y cyllid mewn ychydig dros ddwy flynedd ar gyfer yr hyn sy’n rhaglen saith mlynedd. Mae’r rhan fwyaf o’r buddsoddiad sylweddol yn mynd i ffermwyr a choedwigwyr ac wrth gwrs, mae yna oediad a bydd y gwariant yn dal i fyny â’r ymrwymiad maes o law. Mae o leiaf 15 o gynlluniau gwahanol wedi agor gydag arian yn cael ei ddyfarnu, gan gynnwys y grant cynhyrchu cynaliadwy, y grant buddsoddi mewn busnesau bwyd a’r gronfa datblygu cymunedau gwledig.

Rydym yn cyd-ariannu’r rhaglen gyda’r Undeb Ewropeaidd ac felly’n disgwyl i Lywodraeth y DU ddarparu gwarant ddiamod i gyllido pob prosiect dan gontract y rhaglen dros eu hoes, ac felly rydym yn croesawu’r sicrwydd gan Drysorlys y DU ddydd Llun. Fodd bynnag, nid yw hyn eto’n gyfystyr â gwarant y bydd yr holl gyllid UE yn cael ei sicrhau.

Wrth gwrs, hyd nes y bydd y DU yn gadael yr UE, mae’r cyllid yn parhau, fel y mae ein hymrwymiadau. Bydd pob contract rhaglen datblygu gwledig presennol yn cael ei anrhydeddu. Fel Simon Thomas, a agorodd y ddadl hon, rwyf wedi ymweld â llawer o ffermydd ac wedi gweld drosof fy hun y manteision y mae cyllid y Cynllun Datblygu Gwledig yn eu creu. Fel Llywodraeth gyfrifol, roedd yn gymwys i ni oedi cyn agor cyfnod ymgeisio Glastir Uwch 2017 hyd nes y caem ymrwymiadau clir gan Lywodraeth y DU ynglŷn â chyllid. [Torri ar draws.] Na, nid oes gennyf amser, mae’n ddrwg gennyf. Yn dilyn cyhoeddiad blaenorol gan Drysorlys y DU ym mis Awst, ailddechreusom drafodaethau gyda’r ymgeiswyr ar unwaith ac rydym yn disgwyl gallu cymeradwyo contractau yn ôl yr arfer.

Gan droi at bwynt 2 y cynnig, rydym yn derbyn pwynt Plaid Cymru ac felly nid oes sail resymegol dros dderbyn gwelliant y Ceidwadwyr. Yn fy nhrafodaethau lu gyda’r sector amaeth, bwyd a physgodfeydd ers 23 Mehefin, dyma’r un mater sy’n codi dro ar ôl tro: mae mynediad heb dariff i’r farchnad sengl, at 500 miliwn o bobl, yn hanfodol, pwynt a wnaed yn glir hefyd gan y Prif Weinidog a’m cyd-Aelod yn y Cabinet, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith. Mae mynediad llawn a dilyffethair i farchnad sengl yr UE yn flaenoriaeth sylfaenol ac yn llinell goch.

O’i gymryd yn ei gyfanrwydd, yr UE yw prif bartner masnachu’r DU. Mae Cymru’n allforio cryn dipyn o’i chynnyrch. Yn 2015, roedd y bwyd a’r ddiod a allforiwyd yn uniongyrchol o Gymru yn werth dros £264 miliwn—allforiwyd dros 90 y cant i’r UE. Mae allforion cig coch yn werth cryn dipyn dros £200 miliwn y flwyddyn ac mae allforion bwyd môr yn werth £29.2 miliwn, gyda 80 y cant yn cael ei allforio i’r UE.

Yr wythnos hon, mae’r Prif Weinidog wedi dweud y bydd yn dechrau proses erthygl 50 erbyn diwedd mis Mawrth 2017. Mae mater symudiad diamod pobl yn rhywbeth y bydd angen ei archwilio a’i drafod fel rhan o drafodaethau’r ymadawiad. Fodd bynnag, gwn fod pwysigrwydd gweithwyr mudol i’r economi wledig ac yn ehangach yn ddiamheuol. Mae symudiad diamod llafur wedi cynnal diwydiannau a gwasanaethau megis amaethyddiaeth a phrosesu bwyd sy’n dibynnu ar lefel o symud o fewn yr UE. Ers 2005, mae canran y gweithwyr mudol yn y gweithlu yng Nghymru wedi dyblu. Mae’n bwysig cydnabod eu gwerth a pharchu eu cyfraniad at ein heconomi yng Nghymru, a gwrthod gwahaniaethu, anghydraddoldeb a rhagfarn, sy’n cael eu hanelu at y gweithwyr hyn yn aml.

Gan ddychwelyd at bwynt Paul Davies, yfory fe fyddaf yn cyfarfod eto â George Eustice, Gweinidog Gwladol Llywodraeth y DU dros Amaethyddiaeth, Pysgodfeydd a Bwyd, yn Llundain. Yn anffodus, nid oedd Ysgrifennydd Gwladol DEFRA ar gael, unwaith eto. Ar y penwythnos, byddaf yn mynd i Lwcsembwrg i gyfarfod o Gyngor Amaethyddiaeth a Physgodfeydd yr UE, ac unwaith eto, yn cyfarfod â’m cymheiriaid gweinidogol, lle byddaf yn rhan o drafodaeth bellach ar adael yr UE a materion eraill gyda’r Gweinidogion.

Mae deialog yn gweithio’r ddwy ffordd, Paul Davies—dylech gofio hynny. Mae fy swyddogion wedi ymgysylltu’n wythnosol â swyddogion DEFRA, ac mae’n bwysig iawn fod y swyddogion hynny yn DEFRA yn parchu datganoli. Mae hefyd yn hanfodol iawn ein bod yn adeiladu dealltwriaeth gyffredin ar draws y pedair gweinyddiaeth a bod gennym safbwynt ar y cyd mewn perthynas â’r cyfleoedd allweddol, yr heriau, y risgiau a’r bygythiadau a achosir o ganlyniad i’r bleidlais i adael yr UE. Ond rwyf wedi dweud yn glir iawn wrth fy nghymheiriaid gweinidogol fod amaethyddiaeth wedi’i ddatganoli i’r lle hwn ers 17 mlynedd ac rydym yn disgwyl i’r ddeddfwriaeth, y polisïau a’r pwerau gael eu dychwelyd yn llawn i’r lle hwn pan ddaw’r amser.

Diolch. Galwaf ar Simon Thomas i ymateb i’r ddadl.

Rwy’n ddiolchgar i’r holl Aelodau a gymerodd ran yn y ddadl. Yn amlwg, bydd hon yn sgwrs barhaus sydd angen i ni ei chael, ond rwy’n credu bod tair thema glir wedi dod yn amlwg.

Yn gyntaf oll, rhaid i ni sicrhau nad oes unrhyw ddal yn ôl ar bwerau neu adnoddau yn Llundain pan fyddwn yn symud oddi wrth yr Undeb Ewropeaidd. Siom mawr i mi oedd bod Andrew R.T. Davies, pan lwyddodd i gael ei frecwast, wedi cael y syniad rhyfedd yma y dylai cronfeydd strwythurol gael eu gweinyddu’n uniongyrchol o Lundain i Gymru. Mae’r egwyddor honno—ildio ar yr economi—yn golygu y gallem ildio hefyd mewn amaethyddiaeth. Mae cronfeydd strwythurol wedi cael eu datganoli dros y 17 mlynedd diwethaf, ac mae hanes ymyrraeth uniongyrchol o Lundain yn economi Cymru, gyda gwyliau gardd a phrosiectau mewnfuddsoddi dros nos na lwyddodd erioed i ddwyn ffrwyth mewn gwirionedd, yn eithriadol o wael hefyd, felly mae angen i ni ymladd dros yr egwyddor honno.

Yr ail egwyddor y credaf fod Plaid Cymru â diddordeb ynddi yw mai parhau aelodaeth o’r farchnad sengl, yn y sefyllfa bresennol, yw’r ffordd orau ymlaen, i’n sector amaethyddol yn bendant. Mae gwahaniaeth rhwng aelodaeth o’r farchnad sengl a’r undeb gwleidyddol. Mae’n rhyfedd fod y rhai sydd wedi bod yn dadlau, ers 20 mlynedd a mwy, fod y farchnad sengl a’r undeb tollau wedi tyfu’n rhy wleidyddol bellach eisiau rhoi’r gorau i’r rhan ganolog honno o gysylltiadau masnach y farchnad rydd a ninnau wedi rhoi’r gorau i’r undeb gwleidyddol, ac rwy’n credu bod angen i ni gadw hynny mewn cof.

Mae’r trydydd pwynt yn ymwneud â sut rydym yn sicrhau bod ffermwyr yn cael mynediad at y cronfeydd hyn yn awr, ac rwy’n credu bod angen i ni weld mwy gan y Llywodraeth, gan fod gennym sicrwydd ynglŷn â chyllid ar gyfer y dyfodol agos. [Torri ar draws.] Nid oes gennyf amser, nac oes. Nawr fod gennym sicrwydd o gyllid ar gyfer y dyfodol agos, rwyf am weld y Llywodraeth yn symud ymlaen yn gyflymach o lawer â’r rhaglen Glastir gyfredol a chynlluniau’r rhaglen datblygu gwledig presennol fel bod ffermwyr yn gallu gwneud y defnydd gorau ohonynt. Rwy’n gwybod bod yna brosiectau da i’w cael—gadewch i ni wneud yn siŵr ein bod yn rhannu’r arferion gorau hynny.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Diolch. Felly, gohiriwn y pleidleisio o dan yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.