Rydym ni’n symud yn awr at gwestiynau gan lefarwyr y pleidiau i’r Ysgrifennydd Cabinet. Llefarydd UKIP, Michelle Brown.

Diolch i chi, Lywydd. Pa ddarpariaeth y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn ei rhoi ar waith i sicrhau y gall pobl ifanc yng Nghymru ganolbwyntio ar addysg dechnegol a galwedigaethol heb gael eu dargyfeirio gan bynciau nad oes ganddynt unrhyw ddiddordeb ynddynt o bosibl?

Diolch yn fawr iawn am eich cwestiwn, Michelle. Fel y gwyddoch, mae Llywodraeth Cymru wedi cychwyn ar y gwaith uchelgeisiol o ddiwygio ein cwricwlwm cenedlaethol, yn seiliedig ar argymhellion yr Athro Donaldson, a fydd yn darparu ar gyfer ystod eang o brofiadau addysgol i bob un o’n plant, gan sicrhau eu bod yn cael eu paratoi i chwarae rhan lawn yn ein byd gwaith modern.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Mae ysgolion yn y sector preifat a’r sector annibynnol yn cyflawni canlyniadau gwell na rhai yn sectorau’r wladwriaeth. A ydych yn ceisio dysgu o arferion gorau yn y sector preifat a’r sector annibynnol?

Hoffwn wybod ar ba sail y mae’r llefarydd ar ran UKIP yn gwneud sylw mor ysgubol am y gymhariaeth â chyflawniad ein hathrawon a’n disgyblion gweithgar yn sector y wladwriaeth. Lywydd, hoffwn sôn am sgwrs a gefais yr haf hwn â rhiant a oedd yn dathlu llwyddiant y canlyniadau TGAU yn hen Ysgol Uwchradd John Beddoes—ysgol a oedd wedi cael ei gwneud yn destun mesurau arbennig ac sydd bellach yn rhan o gydweithrediad y Drenewydd—yn dathlu’r ffaith fod eu canlyniadau TGAU yn well na rhai’r ysgol breifat gyfagos yn Lucton.

Nodaf fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi gwahodd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd i asesu a yw diwygiadau addysgol Llywodraeth Cymru ar y trywydd iawn. Rwy’n credu bod hwn yn syniad da, ond onid yw’n gyfaddefiad, ar ôl 17 mlynedd, fod Llywodraeth Cymru mewn dyfroedd dyfnion mewn perthynas â pholisi addysg?

Hoffwn atgoffa’r Aelod UKIP nad wyf wedi bod yn Ysgrifennydd y Cabinet ers 17 mlynedd, ond nid wyf yn credu y byddai unrhyw un yn y Siambr hon, hyd yn oed y rhai ohonom a fu yma ers y dechrau, yn cytuno bod addysg yng Nghymru lle byddem eisiau iddi fod. Rydym yn gallu gwneud yn well, ac mae’n rhaid i ni wneud yn well. Nid yw fy ngwahoddiad i ofyn i’r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd brofi’r cynigion sydd gennyf ar gyfer codi safonau yn ysgolion Cymru yn gyfaddefiad o fethiant; mae’n gyfaddefiad o hyder fy mod yn credu ein bod ar y trywydd cywir a bod pethau’n gwella yn y byd addysg yng Nghymru, ond rwyf am brofi hynny yn erbyn y safonau rhyngwladol gorau.

Llefarydd Plaid Cymru, Llyr Gruffydd.

Diolch, Lywydd. Mae Ysgrifennydd Cartref y Deyrnas Unedig wedi sôn am fwriad ei Llywodraeth i leihau nifer y myfyrwyr rhyngwladol sy’n astudio yn y Deyrnas Unedig trwy gyflwyno amryw o gyfyngiadau newydd. O gydnabod pwysigrwydd myfyrwyr rhyngwladol i brifysgolion ac, yn wir, economi ehangach Cymru, a gaf fi ofyn pa asesiad y mae’r Llywodraeth wedi’i wneud o effaith y fath newidiadau ar Gymru ac, yn arbennig efallai, y cynnig i gysylltu cais ar gyfer fisa myfyrwyr gydag ansawdd y sefydliad y maen nhw’n gwneud cais amdano—rhywbeth y mae rhai arweinyddion prifysgolion Cymru wedi’i ddisgrifio fel ergyd cwbl ddinistriol?

A gaf fi ddiolch i lefarydd Plaid Cymru am dynnu sylw at fater pwysig a difrifol iawn i’n sefydliadau addysg uwch? Rwy’n gresynu’n fawr iawn at y datganiadau gan Lywodraeth y DU mewn perthynas â myfyrwyr rhyngwladol. Mae arolygon cyhoeddus yn dangos bod y cyhoedd yn ystyried myfyrwyr rhyngwladol yn ychwanegiad at gymdeithas y DU sydd i’w groesawu’n fawr. Rydym wedi mynd ati’n gyflym iawn i sicrhau y gallwn ddarparu eglurder ar gyfer myfyrwyr o’r UE yn arbennig, a oedd yn bwriadu dod i astudio yng Nghymru. Mae croeso mawr iddynt ac rwy’n bryderus iawn y bydd effaith unrhyw bolisi mewnfudo ar lefel y DU yn effeithio ar addysg uwch. Rwy’n arbennig o bryderus fod Llywodraeth San Steffan wedi cyflwyno cynllun peilot mewn perthynas â fisas ar gyfer Caerfaddon, Caergrawnt, Rhydychen a Llundain heb unrhyw ymgynghoriad â ni fel Llywodraeth Cymru na Llywodraeth yr Alban, ac rwy’n parhau i godi’r pwynt hwn gyda fy Aelod cyfatebol yn Llywodraeth San Steffan, Jo Johnson. Byddaf yn cyfarfod â Mr Johnson yn fuan i drafod fy mhryderon.

Diolch i chi am eich ateb cynhwysfawr, ac rydw i’n falch o glywed bod yna gyfarfod i ddigwydd, oherwydd mae’r fath datganiadau ag yr ŷm ni wedi’u clywed gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig yn mynd i danseilio statws y Deyrnas Unedig, ac, wrth gwrs, Cymru, yn sgil hynny, o safbwynt bod yn gyrchfan ar gyfer myfyrwyr rhyngwladol, ac ŷm ni wedi gweld, wrth gwrs, gydag ystadegau UCAS yr wythnos diwethaf ar geisiadau cynnar ar gyfer y flwyddyn academaidd nesaf, fod yna draean o gwymp wedi bod, o safbwynt prifysgolion yng Nghymru, o safbwynt myfyrwyr o’r Undeb Ewropeaidd, ac 11 y cant o gwymp o ran myfyrwyr rhyngwladol. Nawr, rŷch chi’n dweud bod yna gyfarfod yn digwydd, wrth gwrs, ond liciwn i wybod yn fwy pa gamau rhagweithiol rŷch chi yn eu cymryd i adfer ac i ategu enw da Cymru a’n prifysgolion ni yma yng Nghymru fel cyrchfan ar gyfer myfyrwyr. Pa raglenni rŷch chi yn eu cyflwyno er mwyn hyrwyddo Cymru fel cyrchfan yn wyneb y datganiadau yma o gyfeiriad Llywodraeth y Deyrnas Unedig?

Diolch. O ganlyniad i’r bleidlais i adael yr UE, fe fyddwch yn gwybod, Llyr, fy mod wedi sefydlu gweithgor addysg uwch ac addysg bellach i roi cyngor i mi ar effaith gadael yr UE. Gwyddom fod niferoedd y myfyrwyr rhyngwladol sy’n tueddu i fynd i bob sefydliad ychydig yn wahanol, ac felly bydd y lleihad posibl yn niferoedd y myfyrwyr yn effeithio ar sefydliadau gwahanol mewn ffyrdd gwahanol. Mae’r grŵp hwnnw’n edrych ar hyn o bryd i weld pa gynlluniau rhagweithiol y gallwn eu rhoi ar waith, nid yn unig i barhau i ddatblygu perthynas gyda myfyrwyr yr UE, ond hefyd i edrych ar farchnadoedd nad ydym wedi ceisio marchnata ein prifysgolion iddynt yn y gorffennol o bosibl. Rydym yn cael sylw da yn aml yn y dwyrain pell, ond nid yw’r farchnad yng Ngogledd America, er enghraifft, yn un y mae’r sefydliadau wedi mynd ar ei thrywydd yn arbennig, ac mae angen i ni geisio gwneud mwy. Rydym yn gweithio gyda Prifysgolion Cymru a phrifysgolion unigol i weld beth y gallwn ei wneud i gefnogi mentrau i farchnata ein hunain ar draws y byd gan fod gennym y fath gynnig addysg uwch gwych i fyfyrwyr rhyngwladol.

Diolch i chi unwaith eto, ac mae’n amlwg fod eich barn yn eithaf diamwys, ond rhaid i mi ddweud bod safbwynt Llywodraeth Cymru ar symudiad rhydd pobl wedi bod yn hynod o anghyson, wrth gwrs. Rydym yn gwybod ei fod wedi’i hepgor o egwyddorion y Llywodraeth ar gyfer gadael yr UE dros doriad yr haf. Ym mis Medi, dywedodd y Prif Weinidog wrthym fod mater symudiad rhydd pobl yn rhywbeth y bydd angen ei archwilio, ac erbyn 25 Medi, dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi wrth y BBC ni allwn gynnal symudiad rhydd pobl.

Ar yr un pryd, wrth gwrs, mae symudiad rhydd yn un o saith maes allweddol cynllun y Democratiaid Rhyddfrydol ar gyfer Prydain yn Ewrop, felly efallai y gallech egluro i ni heddiw, Ysgrifennydd y Cabinet, a ydych yn cytuno gydag arweinydd eich plaid ar hyn, neu a ydych yn cytuno ag arweinydd eich Llywodraeth.

Y rhai rwy’n cytuno â hwy, Llyr, yw’r prifysgolion ar draws Cymru sy’n dweud wrthyf fod myfyrwyr rhyngwladol yn rhan bwysig o ddyfodol llwyddiannus ehangach y sector addysg uwch yng Nghymru. Byddaf yn gwneud fy ngorau glas i ddiogelu buddiannau prifysgolion Cymru, ac i beidio â llesteirio’u gallu i ddenu myfyrwyr naill ai o’r UE neu o’r byd ehangach. Mae gennym gynnig ardderchog. Maent yn cyfrannu llawer at ein sector prifysgolion, fel y mae darlithwyr rhyngwladol sy’n dod i weithio yn ein sefydliadau. Byddaf yn gwneud fy ngorau glas i sicrhau nad yw’r adnodd pwysig hwn yn cael ei lesteirio gan benderfyniadau a wneir gan y Llywodraeth yn San Steffan.

Llefarydd y Ceidwadwyr, Suzy Davies.

Diolch eto, Lywydd. Mae Mudiad Meithrin wedi colli £470,000 y llynedd, ac yn mynd i gau’i ‘crèche’ yng nghanolfan yr Hen Llyfrgell yng Nghaerdydd oherwydd diffyg diddordeb yn y gwasanaeth. Ar yr un pryd, rwy’n clywed wrth staff y cylchoedd eu hunain eu bod nhw wedi ennill llai na’r cyflog byw yn ymarferol oherwydd na allant gwblhau eu holl waith paratoi, clirio a gwaith gweinyddol cyffredinol o fewn yr amser maent yn cael eu talu. Mae Mudiad Meithrin yn rhan sylfaenol o’r strwythur i ddatblygu defnydd y Gymraeg a hyrwyddo addysg Gymraeg. A yw’r broblem yn fodel ariannol gwael, neu a oes angen i chi edrych yn agosach ar hyn i weld beth sydd wedi mynd o’i le?

Rwy’n gweld ac yn clywed y pwyntiau mae llefarydd y Ceidwadwyr wedi eu gwneud. Os oes gyda hi dystiolaeth, wrth gwrs, nad yw pobl yn cael y cyflog y dylen nhw fod yn ei gael, mae’n rhydd i ysgrifennu ataf i gyda’r manylion am hynny, a byddaf i’n hapus i ateb hynny. Ond, yn fwy cyffredinol, mae Mudiad Meithrin yn rhan, fel rydych chi wedi ei awgrymu, bwysig o’n cynlluniau ni i ehangu ar ac yn datblygu darpariaeth Gymraeg ar gyfer plant blynyddoedd cynnar, ac mae gyda ni hyder y gall y Mudiad Meithrin barhau i fod yn bartner i Lywodraeth Cymru.

Wel, rydw i’n fwy na falch o glywed hynny, ac, wrth gwrs, hefyd, rŷm ni’n rhannu eich nod i ddatblygu defnydd y Gymraeg mewn bywyd bob dydd, hyd yn oed mewn ardaloedd di-Gymraeg. Mae cyn-weithwraig Mudiad Meithrin wedi agor siop lyfrau ddwyieithog ym marchnad dan do Caerffili, lle mae hi’n gobeithio datblygu boreau coffi, clybiau ar ôl ysgol, a sesiynau darllen i annog defnydd lleol yr iaith Gymraeg. Mae’r stryd fawr yn lle delfrydol i bwnio pobl i ddefnyddio eu sgiliau cudd yn y Gymraeg, hyd yn oed os ŷm ni’n eu defnyddio nhw yn wael. Dyna’r egwyddor y tu ôl i’n menter ni, Tipyn Bach, Tipyn Mwy, sy’n cael ei gyflwyno yn araf yn fy rhanbarth gyda chymorth gan y fenter iaith leol. Faint o arian ychwanegol yn y gyllideb ddrafft sy’n mynd i gael ei ddefnyddio i sicrhau dyfodol a chael y canlyniadau gorau gan Mudiad Meithrin a’r mentrau iaith hefyd?

Rydym ni’n ystyried ar hyn o bryd sut yr ydym ni yn mynd i rannu’r arian ar gyfer y dyfodol, ond rydw i’n cytuno gyda’r pwyntiau sydd wedi cael eu gwneud. Mae hybu defnydd y Gymraeg yr un mor bwysig â hybu dysgu’r Gymraeg. Rydym ni eisiau sicrhau ein bod ni’n cydweithio â’r mentrau iaith i sicrhau bod pobl yn cael y cyfleoedd i ddefnyddio a siarad a gwella eu Cymraeg nhw, yn arbennig mewn ardaloedd lle nad yw’r Gymraeg yn iaith y stryd fel y cyfryw. Hefyd, rydym ni eisiau gweld Mudiad Meithrin yn gallu darparu cyfleoedd a darpariaeth ar gyfer plant sydd eisiau cael darpariaeth trwy gyfrwng y Gymraeg, lle bynnag mae hynny’n bosibl.

Mae’n rhaid i ni ffeindio cydbwysedd rhwng dysgu Cymraeg a dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg ac wedyn defnydd y Gymraeg. Mae defnydd y Gymraeg yn rhywbeth nad ydym ni, siŵr o fod, wedi’i drafod digon yn ddiweddar, ond mae’n bendant yn mynd i fod yn rhan allweddol a chanolog o’r strategaeth y byddwn ni’n ei chyhoeddi ym mis Mawrth y flwyddyn nesaf.

Diolch am yr ateb hwnnw hefyd, ond nid wyf cweit yn glir faint o arian fydd yn dod i’r ddau sefydliad yna. Ond rwy’n edrych ymlaen at glywed mwy ar hynny.

Making the case for Welsh-language skills being an advantage in the economy is also an aim we share. Small Business Saturday is a month away, and, while promoting it to businesses in Swansea last week, both customers and staff indicated, rather cautiously in some cases, a willingness to use Welsh more in their business. The Welsh Language Commissioner’s report, which we were talking about earlier today, states that at least 10 per cent of all Welsh speakers over the age of 30 learned the language outside formal education or the home. So, I’m wondering how organisations such as the Federation of Small Businesses and chambers of trade can use their business links to help you reach your target of 1 million speakers through the business community.

Gobeithiaf y byddant yn gallu ein helpu i wneud hynny. O ran eich cwestiwn cynharach, nid ydym wedi cyrraedd penderfyniadau terfynol ar rai o’r materion hynny. Mae’r materion hynny’n dal i gael eu trafod o fewn y Llywodraeth. Ymrwymais i ysgrifennu at y pwyllgor pan fyddwn wedi cwblhau’r trafodaethau hynny y bore yma, a byddaf yn dosbarthu’r wybodaeth honno’n fwy eang i’r Aelodau os bydd angen.

O ran y defnydd ehangach o’r iaith Gymraeg mewn busnesau a busnesau bach, rwy’n meddwl ei bod yn deg dweud bod hwnnw’n un maes lle nad ydym wedi llwyddo’n gyfan gwbl yn y gorffennol, os mynnwch. Yn sicr, hoffwn weld busnesau’n teimlo’n hyderus i alluogi eu staff i ddefnyddio’r Gymraeg gyda chwsmeriaid er mwyn galluogi cwsmeriaid i deimlo’n gyfforddus yn cychwyn sgyrsiau yn y Gymraeg. Rwy’n credu mai un o’r pethau nad ydym wedi llwyddo i’w gwneud yn y blynyddoedd diwethaf oedd hyrwyddo defnydd achlysurol cyfforddus a hawdd o’r fath o’r iaith Gymraeg. Rwy’n meddwl bod pobl yn rhy aml yn teimlo, os nad yw eu Cymraeg o ansawdd neu safon ddigon da, na allant ddechrau sgwrs yn Gymraeg—maent yn teimlo y byddant yn cael eu cywiro, neu beth bynnag. Efallai fod gennych y mathau hynny o bryderon.

Ond rwy’n credu mai un o’r pethau sydd angen i ni eu gwneud—ac mae hwn yn bwynt rwyf wedi ceisio ei wneud i’r pwyllgor mewn gwrandawiad cynharach. Nid strategaeth y Llywodraeth yn unig yw hon, ond rhywbeth ar gyfer y wlad a’r gymuned yn gyffredinol. Mae hynny’n golygu pob un ohonom yn ymuno i helpu pobl i ddysgu siarad Cymraeg, i helpu pobl i ddefnyddio’r Gymraeg, ac i alluogi pobl i deimlo’n hyderus ac yn gyfforddus wrth ddefnyddio’u Cymraeg, pa mor gadarn bynnag, neu’n llai na chadarn, efallai, yw hi. Felly, rwy’n credu bod hynny’n rhywbeth y gallwn i gyd ymuno i’w wneud ac edrychaf ymlaen at fusnesau’n dod yn rhan gwbl allweddol a hanfodol o hynny.