7. A wnaiff Llywodraeth Cymru ddatganiad am statws ecolegol dyfroedd mewnol a dyfroedd arfordir Cymru? OAQ(5)0063(ERA)

Diolch. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn gweithio gyda rheolwyr tir a rhanddeiliaid eraill i wella arferion gwaith a sicrhau gwelliannau i statws crynofeydd dŵr Cymru. Eleni, mae 97 o’n 103 o ddyfroedd ymdrochi dynodedig wedi cael eu dosbarthu’n ‘ardderchog’ neu’n ‘dda’, gan sicrhau bod traethau Cymru ymhlith rhai o’r goreuon yn Ewrop.

Do, gwelais y ffigur hwnnw ac rwy’n ddiolchgar i chi am eich ateb. Yn wir, mae’n newyddion da. Ond rwyf am ganolbwyntio ar yr hyn rydym yn ei wneud ar y gyfarwyddeb fframwaith dŵr, ac nid yw’r ystadegau ar gyfer dyfroedd mewndirol ac arfordirol lawn mor dda. Mewn gwirionedd, 37 y cant yn unig sydd mewn cyflwr ecolegol ‘da’ neu ‘ardderchog’. Rwy’n deall bod pethau fel diwydiant hanesyddol, addasiadau ffisegol a ffactorau eraill yn chwarae eu rhan, ond mae’n awgrymu, gan ddilyn ymlaen o’r hyn a ddywedoch yn awr, ein bod yn cael canlyniadau lle rydym yn gwneud ymdrech. Felly, fy nghwestiwn yw: pa fesurau rydych yn ystyried eu cyflwyno, Ysgrifennydd y Cabinet, er mwyn i ni allu hybu’r broses o wella ein holl ddyfroedd, gan gynnwys dŵr croyw yn benodol?

Diolch. Rydych yn llygad eich lle yn dweud bod 37 y cant o’r holl grynofeydd dŵr yng Nghymru wedi cyflawni statws ‘da’ neu well, ac rwy’n bwriadu cynyddu hynny yn y dyfodol. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn targedu eu hadnoddau i weithio gyda rheolwyr tir a rhanddeiliaid eraill i wella arferion gwaith, a chredaf y bydd hynny’n arwain at welliannau o ran statws. Rydych yn iawn ynglŷn â diwydiant hanesyddol, ac yn sicr, ers i mi ddod i’r swydd hon a chael golwg—gallwch weld bod llygredd o fwynfeydd metel segur, er enghraifft, yn un o’r rhesymau. Ond nid yw’n esgus ac mae angen i ni wneud mwy, felly rwyf wedi rhoi cyllid ychwanegol i Cyfoeth Naturiol Cymru fynd i’r afael yn benodol â’r mater pwysig hwnnw drwy’r prosiect adfer mwynfeydd metel. Mae llygredd amaethyddol hefyd yn fater pwysig yng Nghymru, ac unwaith eto, yn Sir Benfro, mae gennym broblem arbennig, felly unwaith eto, mae swyddogion yn gweithio’n agos iawn gyda Cyfoeth Naturiol Cymru a’r gymuned amaethyddol fel y gallwn ddatblygu atebion ymarferol a chyraeddadwy mewn perthynas â’r mater hwn.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae’r cynllun rheoli basn afon diweddaraf ar gyfer Gorllewin Cymru yn cydnabod nifer o faterion pwysig o ran rheoli dŵr, gan gynnwys addasiadau ffisegol—megis newid cyrsiau dŵr a chodi adeiladau—a grybwyllwyd gan Joyce Watson yn gynharach, sy’n effeithio ar 25 y cant o’r amgylchedd dŵr yr ardal ar hyn o bryd. Felly, pa arweiniad neu gefnogaeth y gall Llywodraeth Cymru ei chynnig i awdurdodau lleol, ac yn wir, i randdeiliaid yng ngorllewin Cymru, er mwyn sicrhau nad oes unrhyw addasiadau newydd a wneir yn effeithio’n negyddol ar yr amgylchedd dŵr, a’u bod yn gynaliadwy ac mor amgylcheddol sensitif â phosibl?

Wel, fel y dywedais yn fy ateb i Joyce Watson, mae’n bwysig iawn fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn gweithio gyda rheolwyr tir a rhanddeiliaid eraill, ac mae hynny’n cynnwys awdurdodau lleol. Rwyf wedi rhoi arian ychwanegol i fynd i’r afael â materion penodol, ond mae’n bwysig iawn fod y rhanddeiliaid a’r holl bartneriaid yn gweithio gyda’i gilydd mewn perthynas â’r mater hwn.

Nid ydym wedi crybwyll parthau perygl nitradau hyd yn hyn, sef un o’r arfau y mae’r Llywodraeth yn bwriadu eu defnyddio i fynd i’r afael ag ansawdd dŵr a dŵr ffo. A gaf fi dynnu sylw’r Gweinidog at ymagwedd a fabwysiadir mewn rhannau o Ffrainc, ac yn enwedig yn Llydaw, ac a welais dros yr haf, lle y maent yn defnyddio ymagwedd amaeth-goedwigaeth a elwir yn ‘bocage’, neu ‘argoed’, fel y byddem yn ei alw yn Gymraeg? Credaf fod gan y Llydawiaid air tebyg, ond nid wyf am roi cynnig ar yr ynganiad Llydewig. Mae’n ymwneud â phlannu gwrychoedd a choed, ac mae adroddiad gan yr UE yn dweud amdano, ei fod yn dangos bod defnydd coed o faetholion yn lleihau crynodiad nitradau’r pridd, ac y gall dadnitreiddio leihau’r nitradau a gollir. Ar raddfa’r wahanfa ddŵr, roedd llif y nitradau a gâi eu cario ar wyneb y dŵr yn gostwng pan oedd dwysedd coed a gwrychoedd yn cynyddu.

Felly, efallai bod dewisiadau eraill ar gael yn lle’r modelau y mae’r Llywodraeth yn eu hystyried, a byddwn yn ei hannog i edrych ar sut y gallem ddefnyddio rhai nodweddion naturiol a phlannu coed a gwrychoedd naturiol i ymdrin â llif nitradau, fel dewis amgen, efallai, yn y parthau perygl nitradau.

Byddwn yn sicr yn fwy na pharod i edrych ar yr hyn a wneir yn Llydaw. Fe fyddwch yn ymwybodol ein bod yn ymgynghori ar hyn o bryd ar weithrediad y gyfarwyddeb nitradau yng Nghymru. Credaf fod yr ymgynghoriad yn dod i ben yn ystod yr wythnos neu ddwy nesaf. Felly, unwaith eto, byddwn yn annog pawb sydd â diddordeb i ddarllen yr ymgynghoriad ac i ymateb yn unol â hynny, ond wrth gwrs, rwy’n fwy na pharod i edrych ar arferion gorau mewn mannau eraill.