3. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am y consortiwm addysg ar gyfer ardal Abertawe? OAQ(5)0061(EDU)

Diolch i chi, Mike. Mae ERW yn gwneud cynnydd cadarnhaol, fel y cadarnhawyd gan eu harolwg Estyn. Er bod lle i wella, rwy’n hyderus eu bod yn parhau i chwarae rhan bwysig yn darparu canlyniadau gwell ar gyfer dysgwyr. Byddwn yn parhau i weithio’n agos gyda hwy i wneud y defnydd gorau o adnoddau ac i sicrhau’r ymdrech a’r effaith fwyaf ar eu rhan.

A gaf fi ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am yr ymateb hwnnw? Ac a gaf fi ofyn i Ysgrifennydd y Cabinet pam ei bod yn credu bod ardal consortiwm ERW yn fwy addas ar gyfer gwella addysg yn ardal Abertawe na hen ardal Gorllewin Morgannwg neu ddinas-ranbarth Abertawe?

Wel, Mike, fe fydd yn bwysig adolygu’r model cenedlaethol ar gyfer gwaith rhanbarthol yng ngoleuni unrhyw gyhoeddiadau y bydd fy nghyd-Aelod Cabinet, Mark Drakeford, yn eu gwneud mewn perthynas â diwygio llywodraeth leol. Bydd yn bwysig edrych ar statws cyfredol y consortia addysgol rhanbarthol a sut y gallwn fynd ati yn y ffordd orau i barhau i ddarparu gwasanaethau gwella ysgolion, ac a oes yna agweddau eraill ar addysg mewn gwirionedd y gellid eu cyflawni’n fwy effeithiol a strategol drwy awdurdodau lleol yn gweithio gyda’i gilydd. Fel y dywedais, byddaf yn gweithio’n agos iawn gyda fy nghyd-Aelod llywodraeth leol wrth i’r Llywodraeth hon ddatblygu ei rhaglen ddiwygio llywodraeth leol i sicrhau bod rôl consortia addysg yn cyd-fynd yn agos â’r gwaith hwnnw.

Diben ERW yw darparu un gwasanaeth gwella ysgolion proffesiynol, cyson ac integredig. Pa dystiolaeth y mae ERW wedi’i rhoi i chi ei fod wedi gwella addysgu a dysgu ieithoedd tramor modern? Ac os ydych yn gallu cymryd y cwestiwn hwn, pa dystiolaeth y mae wedi’i rhoi i chi ei fod yn gwella addysgu Cymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg yn Abertawe, gan helpu i greu ymagwedd fwy cadarnhaol mewn ysgolion ac yn yr awdurdod lleol tuag at yr iaith Gymraeg ?

Suzy, fel Gweinidog rwy’n ystyried perfformiad pob un o’n consortia rhanbarthol mewn dwy ffordd bwysig. Y gyntaf yw arolygon annibynnol Estyn o’r consortia. Mewn perthynas ag ERW, canlyniadau Estyn oedd bod eu cymorth ar gyfer gwella ysgolion yn dda, fod eu harweinyddiaeth yn dda, fod eu partneriaethau’n dda, a bod y modd y maent yn rheoli adnoddau’n dda. Fodd bynnag, barnodd Estyn mai digonol oedd gwella ansawdd. Fel gwaith dilynol yn sgil arolwg Estyn, cyfarfûm â’r holl gonsortia rhanbarthol fel rhan o fy nghyfarfod herio ac adolygu, lle rydym yn edrych i weld beth y gallem ei wneud gyda’n gilydd fel Llywodraeth Cymru a’r consortia rhanbarthol i fynd i’r afael ag unrhyw ddiffygion ym mherfformiad y consortia ac i sbarduno gwelliant. Rwy’n cyfaddef nad yw ieithoedd tramor modern ac ansawdd addysg Gymraeg mewn ysgolion cyfrwng Saesneg yn cael eu trafod yn y cyfarfodydd hynny, ond byddaf yn ysgrifennu at yr Aelod gyda’r dystiolaeth y mae am ei chael.

Yn dilyn cwestiwn Sian Gwenllian i Alun Davies yn gynharach, rydw innau hefyd wedi bod yn edrych ar y strategaethau addysg Gymraeg yn ardal ERW, ac yn benodol felly yn siroedd Abertawe, Castell-nedd Port Talbot a Phen-y-bont. Mae’n rhaid i mi ddweud mai siomedig iawn, iawn ydy’r lefelau a’r targedau sy’n cael eu cynnig fel rhan o’r strategaethau yna. Nid ydw i’n credu y gallwn ni orbwysleisio y tanseilio hwn, yn sylfaenol. Os ydych chi’n disgwyl cyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn hanner ffordd drwy’r ganrif yma, mae’n wirioneddol rhaid diwygio y strategaethau yma achos, ar ddiwedd y dydd, nid oes fawr ddim gweledigaeth yn y fan hyn i godi capasiti ysgolion cynradd Cymraeg o gwbl yn yr ardaloedd yma. Buaswn i’n dwyn perswâd a phwysau enfawr ar y Gweinidog i allu adolygu a newid hynny, os gwelwch yn dda.

Diolch i chi am hynny. Fel y dywedodd fy nghyd-Aelod yn gynharach, byddwn yn edrych ar ddigonolrwydd y Cynlluniau Strategol Cymraeg mewn Addysg a ddaeth i law. Mae gan y Llywodraeth hon gynlluniau uchelgeisiol ar gyfer ehangu addysg cyfrwng Cymraeg a sicrhau bod ansawdd yr addysg honno cystal ag y gall fod. Nid yw’n ymwneud yn unig â’i chael yno, Dai; mae’n ymwneud â sicrhau ei bod o ansawdd da pan fydd hi yno. Ni ddylem dderbyn ail orau os ydym wedi penderfynu addysgu ein plant drwy gyfrwng y Gymraeg. Rhaid i ni hefyd sicrhau bod darpariaeth ddigonol ar gyfer y rhieni sydd am wneud y dewis hwnnw, ac mae gennym waith i’w wneud i annog mwy o rieni i weld manteision dewis yn gadarnhaol a chael addysg ddwyieithog neu drwy gyfrwng y Gymraeg i’w plant. Felly, mae llawer i’w wneud, ar lefel awdurdod lleol ac ar lefel Llywodraeth Cymru, ar y cynlluniau uchelgeisiol sydd gennym ar gyfer addysg cyfrwng Cymraeg i’n plant.