4. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ddarpariaeth addysg ôl-16 yn Nhorfaen? OAQ(5)0073(EDU)

Awdurdodau lleol sy’n gyfrifol am addysg chweched dosbarth. Wrth gynnig newid rhaid iddynt gydymffurfio â’r cod trefniadaeth ysgolion. Mae achos busnes amlinellol ar gyfer canolfan ôl-16 newydd yn Nhorfaen wedi cael ei gymeradwyo. Rydym yn aros am achos busnes llawn, a dylwn ddweud bod ceisiadau am gyllid cyfalaf yn cael eu trin heb ragfarnu cynigion statudol.

Diolch yn fawr, Weinidog. Fe fyddwch yn ymwybodol o’r heriau unigryw sy’n wynebu pobl ifanc yng ngogledd Torfaen, nad ydynt wedi cael darpariaeth addysg ôl-16 yn lleol ers 2008, gyda rhai pobl ifanc yn gorfod ceisio cael addysg chweched dosbarth mewn ysgolion eraill, a llawer yn gorfod teithio’n hir ar fws i goleg Crosskeys, sy’n galw am ddwy daith fws yno a dwy daith fws yn ôl bob dydd. Fel y sonioch, mae cyngor Torfaen yn datblygu cynlluniau ar gyfer canolfan ôl-16 i wasanaethu’r holl bobl ifanc yn y fwrdeistref, ac rwy’n ddiolchgar iawn am gefnogaeth eich rhagflaenydd, Julie James, i helpu i ddatblygu’r prosiect hanfodol hwn. Weinidog, a gaf fi ofyn a ydych am fanteisio ar y cyfle hwn i ailddatgan ymrwymiad Llywodraeth Cymru i fynd i’r afael â’r anghyfiawnder hwn yn Nhorfaen ar frys, a pha sicrwydd y gallwch ei roi y byddwch yn gwneud yn siŵr fod holl benderfyniadau Llywodraeth Cymru ar yr achos busnes terfynol yn cael eu gwneud cyn gynted ag y bo modd?

Rwy’n ddiolchgar i fy nghyfaill a’m cymydog am fy nhemtio i gymryd cam gwag unwaith eto. Fe fydd hi’n gwybod yn iawn na allaf wneud sylwadau ar unrhyw gynigion ar gyfer newid a allai fod dan ystyriaeth gan awdurdodau lleol; fe fydd y cynigion, neu fe allai’r cynigion hyn, wrth gwrs, gael eu cyfeirio at Weinidogion Cymru ar gyfer rhai penderfyniadau, ac rydym yn derbyn hynny. Rwy’n ymwybodol bod Torfaen yn ystyried y mater, ac rwy’n credu y bydd y weithrediaeth yn ei ystyried, mewn gwirionedd, yn ystod yr wythnos neu ddwy nesaf. Gadewch i mi ddweud hyn: rwyf wedi gweld manteision y newidiadau ôl-16 a welsom yn fy etholaeth fy hun ym Mlaenau Gwent a buaswn am weld y manteision hynny’n cael eu hestyn i fyfyrwyr mewn rhannau eraill o’r wlad yn ogystal. Rwy’n credu bod angen i ni sicrhau cysondeb o ran cyfle, cysondeb o ran gwasanaeth a chysondeb o ran y ddarpariaeth. Nid yw cysondeb bob amser yn golygu unffurfiaeth, wrth gwrs, ac fe fydd dewisiadau gwahanol ar gyfer gwahanol rannau o’r wlad ac ar gyfer ardaloedd gwahanol. Ond gadewch i mi ddweud hyn: rydym yn ymwybodol o’r penderfyniadau sy’n cael eu gwneud gan Dorfaen ac rydym yn ymwybodol o’r ddadl a’r drafodaeth sydd wedi bod yn digwydd gyda Thorfaen. Mae gennym berthynas dda gyda’r awdurdod lleol, sydd ag arweinydd newydd ardderchog yn awr yn Nhorfaen, a gallaf edrych ymlaen at barhau i weithio gyda’r awdurdod lleol yn Nhorfaen i gwblhau’r trafodaethau hyn.

Bydd y ganolfan chweched dosbarth newydd yng Nghwmbrân yn disodli pob chweched dosbarth yn ysgolion cyfrwng Saesneg Torfaen erbyn mis Medi 2019. Pa drafodaethau y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’u cael gyda chyngor Torfaen ynglŷn â helpu pobl ifanc gyda chostau cludiant i’r ganolfan newydd o ystyried penderfyniad Llywodraeth Cymru i ddileu cynlluniau tocynnau bws rhad yn Nhorfaen a hefyd yng Nghymru? Diolch.

Rhaid i mi ddweud fy mod wedi fy synnu braidd gan y cwestiwn. Dylai’r Aelodau fod yn ymwybodol fod Llywodraeth Cymru yn siarad yn gyson gydag awdurdodau lleol am y materion hyn. Rydym wedi bod yn sgwrsio gyda Thorfaen am y materion hyn ers peth amser bellach, ac mae hynny wedi’i gofnodi’n gyhoeddus. Byddwn yn parhau i drafod a sgwrsio â’r awdurdod lleol ardderchog yn Nhorfaen, a byddwn yn parhau i wneud hynny nes y byddwn yn hapus â’r canlyniad.