6. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ymgysylltiad disgyblion â’r system addysg? OAQ(5)0069(EDU)

Diolch i chi, Janet. Mae ymgysylltu a lles yn ffactorau pwysig wrth gynorthwyo plant i wneud yn dda yn yr ysgol. Gan gydnabod hyn, comisiynodd cylch gwaith Estyn ar gyfer 2016-17 adolygiad i effeithiolrwydd cyfranogiad disgyblion a chynhyrchu canllaw i helpu ysgolion i gynnwys disgyblion mewn dadl ystyrlon. Mae’r adroddiad hwn ar gael yn awr ar wefan Estyn.

Diolch. Mae 1,005 o ddisgyblion bellach wedi’u cofrestru mewn unedau cyfeirio disgyblion yng Nghymru, ac mae nifer y disgyblion yn cynyddu ym mhob grŵp oedran o tua 11 i 15. Mae dros 51 y cant o’r rhai a gofrestrwyd mewn un UCD a thros 40 y cant a gofrestrwyd yn ddeublyg oddeutu 15. Nawr, rwy’n gwybod o fy mhrofiad fy hun yn fy etholaeth, lle rwy’n ymdrin ag achosion, fod unedau cyfeirio disgyblion weithiau’n ymddangos yn gyfyngol—nid ydynt yn ymddangos yn gynhwysol, ac mae plant yn teimlo eu bod wedi’u cau allan o’r system addysg. Sut rydych yn gweithio gydag awdurdodau addysg o ran adnoddau fel y gallwn gael system addysg fwy cynhwysol yng Nghymru, system sy’n cydnabod cryfderau, gwendidau ac uchelgeisiau ein holl blant yn y gymdeithas heddiw ac sy’n caniatáu iddynt deimlo’n rhan o’n system addysg prif ffrwd, ac sy’n caniatáu iddynt gael eu haddysgu gyda’u ffrindiau a’u cyfoedion?

Janet, rydych yn codi mater hynod o bwysig. Rwyf am sicrhau fy mod yn llywyddu dros system addysg gynhwysol, a system sy’n diwallu anghenion pob plentyn, ble bynnag y maent yn byw, beth bynnag yw eu dewis iaith ar gyfer astudio neu, yn wir, unrhyw anghenion dysgu ychwanegol neu heriau y maent yn eu hwynebu o ran cael mynediad at eu haddysg. Roedd gan Estyn rai pethau difrifol iawn i’w dweud am yr ansawdd yn llawer o’n hunedau cyfeirio disgyblion a phlant sy’n cael eu haddysgu mewn lleoliadau heblaw yn yr ysgol. Fe fyddwch yn gwybod bod Ann Keane, cyn-brif weithredwr Estyn, yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i fynd i’r afael â chanfyddiadau’r adroddiad hwnnw i wneud yr hyn a allwn i wella profiad disgyblion mewn UCDau ond hefyd mewn lleoliadau eraill lle y gwelwn ysgolion neu awdurdodau lleol, yn gynyddol, yn lleoli plant os nad ydynt yn gallu dal eu gafael ar le mewn addysg amser llawn. Mae’r Aelod yn hollol gywir i dynnu sylw at addysg y plant hyn. Mae mwy i’w wneud, a byddaf yn defnyddio rhai o’r adnoddau ychwanegol a gefais gan Ysgrifennydd y Cabinet fel cyllid i weithio ar y maes penodol hwn.

Ysgrifennydd y Cabinet, tybed a fyddech yn cytuno bod ymdrechion i ennyn diddordeb disgyblion yn gwella’n fawr os yw rhieni a’r gymuned ehangach yn ymwneud yn agos â’u hysgolion lleol, ac os felly, a wnewch chi weithio i ddyfeisio mecanwaith neu system y gallwn ei defnyddio i fod yn hyderus y bydd ysgolion o ansawdd da sy’n canolbwyntio ar y gymuned yn cael eu darparu gyda chysondeb ar draws Cymru.

John, fe fyddwch yn gwybod—gan ein bod wedi trafod hyn o’r blaen—na fydd Gweinidogion Cymru yn cymeradwyo ein rhaglen ysgolion yr 21ain Ganrif oni bai bod elfen gymunedol sylweddol ym mhob un o’r cynigion sy’n cael eu cyflwyno. O edrych ar y gwerthusiad o’r grant amddifadedd disgyblion, gydag ysgolion sy’n defnyddio’r grant yn effeithiol, gwyddom fod llawer ohono’n cael ei ddefnyddio ar adeiladu perthynas gref rhwng teuluoedd a’r ysgol i sicrhau eu cefnogaeth i addysg eu plant. Ar y cyhoeddiad a wnaed gennym mewn perthynas â chlybiau bwyd a hwyl yn yr haf, un o elfennau mwyaf llwyddiannus y clybiau hyn yw bod y rhieni yn dod i mewn i’r clwb bwyd a hwyl ar y diwrnod olaf i gymryd rhan yn y cinio a gweithgareddau yn y prynhawn, unwaith eto er mwyn sicrhau ymrwymiad rhieni i’r rhaglenni hynny. Felly, fel Llywodraeth Cymru rydym yn gweithio mewn sawl ffordd—ar elfen ffisegol adeilad yr ysgol, yn ogystal ag ethos yr hyn sy’n digwydd yn yr adeiladau hyn—i adeiladu perthynas gref rhwng rhieni ac ysgolion, oherwydd ein bod yn gwybod mai dyna pryd y bydd plant yn gwneud orau. Nid oes raid eu bod yn mynd i’r ysgol hyd yn oed i fod yn ffocws ar gyfer Llywodraeth Cymru. Gwariwyd arian sylweddol gennym y llynedd, a byddwn yn gwneud hynny eto eleni, ar ddatblygu adnoddau i rieni helpu eu plant i baratoi ar gyfer bywyd yn yr ysgol, a’r hyn y gallant ei wneud fel rhieni i wneud y pontio o’r cartref i’r ysgol mor llwyddiannus ag y gall fod. Felly, byddwn yn parhau i weithio ar nifer o raglenni i gefnogi teuluoedd i gynorthwyo eu plant i fod y gorau y gallant fod yn yr ysgol.