7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gymorth i'r diwydiant pysgod cregyn yn sgil y penderfyniad i adael yr UE? OAQ(5)0456(FM)[W]

Rydym yn gweithio gyda’r diwydiant yn ogystal â phwysleisio i Lywodraeth y Deyrnas Unedig yr angen dybryd i gadarnhau y bydd diwydiant pysgod cregyn Cymru’n parhau i gael mynediad dirwystr i’r marchnadoedd allweddol ar ôl ymadael â’r Undeb Ewropeaidd.

Diolch am yr ateb yna. Yn 2015, mi oedd amaethu pysgod cregyn yn werth rhyw £12 miliwn i economi Cymru. Mae o’n ddiwydiant ac yn gyflogwr pwysig yn fy etholaeth i ac mae’r gallu i werthu mewn marchnad sengl yn ddi-doll wedi bod yn gyfraniad pwysig tuag at lwyddiant y diwydiant. I roi ffigurau i chi, mae 98 y cant o gynnyrch y Bangor Mussel Producers yn cael ei allforio—rhyw 70 y cant i’r Iseldiroedd, 20 y cant i Ffrainc a 10 y cant i Iwerddon. A gaf i ddyfynnu gan un o arweinwyr y diwydiant yna, sydd wedi canmol rhai o’r trafodaethau sydd wedi digwydd yn fewnol yng Nghymru ers y bleidlais? Mae o’n dweud ei fod o’n ofni y gwaethaf i Gymru drwy’r ffaith na fydd gan Gymru na’r Alban na Gogledd Iwerddon lais uniongyrchol yn y trafodaethau ar adael yr Undeb Ewropeaidd. A all y Prif Weinidog, felly, ddweud wrthym ni beth fydd strategaeth Llywodraeth Cymru o hyn allan i geisio diogelu dyfodol y diwydiant pwysig yma?

Mae 90 y cant o’r pysgod sydd yn cael eu dal yng Nghymru yn cael eu hallforio, felly byddai unrhyw rwystr, toll neu unrhyw fath o rwystr arall yn wael i’r rheini sy’n allforio. Rydym yn gwybod bod y farchnad yn y Deyrnas Unedig yn rhy fach i sicrhau dyfodol iddyn nhw a dyna pam mae mor bwysig i sicrhau bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn cadw at ei gair er mwyn sicrhau bod yna lais cryf i Gymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon yn ystod y trafodaethau dros y ddwy flynedd a mwy nesaf.

Brif Weinidog, rwy’n gobeithio y bydd cyfarfod Ysgrifennydd y Cabinet ym mis Ebrill yn ffrwythlon o ran hyrwyddo ein pysgod cregyn i’r holl fyd, nid i'r Undeb Ewropeaidd yn unig. Ond, fel y gwyddoch, mae lefel y paraseitiaid a geir mewn cocos o fornant Porth Tywyn, oddi ar arfordir Gŵyr, yn uwch na'r disgwyl. Wrth gwrs, os ydym ni’n mynd i fodloni’r galw byd-eang, rydym ni angen ein cocos i oroesi. Cymerodd Llys Cyfiawnder Ewrop gamau i gyfyngu ar nifer y colledion a ganiateir yn yr ardal er mwyn helpu i gyfyngu ar gynnydd rhai mathau o facteria, ond mae achos y clefyd sy'n atal rhai cocos rhag cyrraedd aeddfedrwydd yn dal i fod yn aneglur. Y Bil diddymu mawr—yn dilyn hynny, rwy’n gobeithio y bydd y deddfau amgylcheddol yn parhau i wneud cryn dipyn i ddiogelu iechyd cocos. Ond rwy'n credu bod angen i ni ymrwymo i astudiaeth bellach ar achos ac atal marwolaeth gynnar cocos. Tybed a allwch chi roi’r ymrwymiad hwnnw i'r Siambr heddiw.

Gallaf ddweud bod ymchwiliadau i farwolaethau cocos ar fornant Porth Tywyn yn parhau. Bydd adolygiad ar gynnydd ymchwiliad yr ydym ni wedi ei ariannu yn cael ei gyhoeddi gan Gyfoeth Naturiol Cymru pan fo hwnnw wedi’i gwblhau. Rydym ni’n gweithio gyda'r diwydiant i ddatblygu deddfwriaeth i wella rheolaeth a chynaliadwyedd pysgodfeydd cocos a reolir gan y Llywodraeth hefyd. Mae'n fater cymhleth. Rai blynyddoedd yn ôl, rwy’n cofio gwenwyn diaretig pysgod cregyn yn effeithio ar y gwelyau cocos—nid oedd yn eglur erioed beth oedd yr achos. Roedd gwahanol ddamcaniaethau am yr hyn a oedd wedi digwydd. Yr hyn yr ydym ni’n ei wybod, wrth gwrs, yw bod y cystudd yno yn y gwelyau cocos. Felly, mae'n bwysig nawr bod ymchwiliad trylwyr yn cael ei orffen mewn da bryd fel bod gennym ni ateb. Unwaith, wrth gwrs, y mae gennym ni atebion, yna gallwn ddarparu’r ymateb deddfwriaethol mwyaf effeithiol posibl.

Mae’r Prif Weinidog yn ymwybodol, o’i gyfnod fel Gweinidog amaeth a physgodfeydd, mor allweddol yw’r diwydiant pysgod cregyn ar arfordir Cymru. Ond gan nad oedd y diwydiant pysgod cregyn erioed yn rhan o’r polisi amaethyddol a physgodfeydd cyffredin—yr un o’r ddau ohonyn nhw—onid ydy hi’n rhesymol felly y byddai disgwyl y bydd y diwydiant yna’n gallu parhau i werthu i mewn i gyfandir Ewrop, fel mae wedi gwneud ar hyd y blynyddoedd?

Mae’n hollbwysig. Rydym yn gwybod bod pysgod cregyn yn bwysig iawn i’r diwydiant pysgodfeydd yng Nghymru. Mae’r rhan fwyaf o’r llongau sydd gyda ni yn llongau eithaf bach, sydd yn dal pysgod cregyn, ac nid ydyn nhw’n mynd yn bell o’r arfordir. Ac maen nhw’n gwybod, ac rydym ni’n gwybod, bod yna farchnad gref iddyn nhw yn Ewrop. Os byddai unrhyw beth yn digwydd i wanhau eu sefyllfa nhw yn y farchnad honno, wel, nid oes modd arall iddyn nhw wneud yr un elw. Dyna pam mae hi mor bwysig i sicrhau bod y farchnad Ewropeaidd ar agor ar yr un termau yn y dyfodol ag y mae hi nawr.