Mae [R] yn dynodi bod yr Aelod wedi datgan buddiant. Mae [W] yn dynodi bod y cwestiwn wedi’i gyflwyno yn Gymraeg.

Rwyf wedi derbyn cwestiwn brys o dan Reol Sefydlog 12.66 ac rwy’n galw ar David Rees i ofyn y cwestiwn brys. David Rees.

Yn dilyn y cyhoeddiad heddiw mewn perthynas â balot gweithlu Tata ynghylch dur, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad ynghylch pa drafodaethau y mae wedi’u cael i sicrhau bod yr ymrwymiad i fuddsoddi mewn cynhyrchu dur ym Mhort Talbot yn ddiogel? EAQ(5)0122(EI)

Rydym yn croesawu’r cyhoeddiad y prynhawn yma gan yr undebau llafur dur fod eu haelodau wedi pleidleisio o blaid cynigion Tata Steel i ddiogelu dyfodol ei weithfeydd yn y DU. Mae’r cyhoeddiad hwn yn gam pwysig ymlaen i sicrhau dyfodol cynaliadwy ar gyfer y busnesau yn y DU.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am yr ateb hwnnw, er bod angen i mi ymhelaethu ychydig ar fy nghwestiwn gwreiddiol. Ond rwy’n siwr ei fod yn derbyn, ers mis Ionawr y llynedd, fod yr awyr wedi bod yn dywyll iawn dros Bort Talbot a’r gwaith dur yno, y gymuned leol a’r economi leol. Fe welwn yn awr, efallai, ar ôl y bleidlais hon, yr awyr dywyll honno’n diflannu a mwy o sicrwydd yn dechrau ymddangos dros y tymor canolig.

Nawr, mae gweithwyr dur wedi rhoi cyfle i Tata ailfeithrin yr hyder y maent wedi’i golli, neu o leiaf wedi’i ysigo, dros y misoedd diwethaf, a gobeithio y bydd Tata yn manteisio ar y cyfle hwn ac yn cyflawni’r buddsoddiad a addawyd cyn gynted ag y bo modd, ynghyd â’r pwyntiau eraill yn y cynigion, gan gynnwys cydraddoldeb i’w gweithlu â gweithfeydd ar draws yr UE.

Nawr, mae gweithwyr wedi aberthu er mwyn rhoi blaenoriaeth i’r diwydiant ac rwy’n gobeithio, efallai, y bydd Llywodraeth Cymru yn dangos arweiniad er mwyn sicrhau bod y blaenoriaethau hynny a buddiannau gweithwyr dur yn flaenaf. Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n siŵr eich bod yn cytuno bod angen i hynny ddigwydd ar draws pob un o’r partïon, nid Llywodraeth Cymru’n unig, ond Llywodraeth y DU a Tata ei hun.

A gaf fi gofnodi fy nghydnabyddiaeth i waith caled ac ymrwymiad yr undebau llafur, sydd wedi gwneud penderfyniadau anodd iawn yn ystod y cyfnod hwn er budd eu haelodau a’r diwydiant? Ond Ysgrifennydd y Cabinet, un cam yn unig ar y llwybr i ddyfodol cynaliadwy yma yng Nghymru ac ar draws y DU yw canlyniad y bleidlais heddiw, ac mae gennym ffordd bell i fynd o hyd o ganlyniad i hynny. Felly, a gaf fi ofyn y canlynol i chi: pa drafodaethau a gawsoch gyda Tata ar eu cynlluniau buddsoddi a’r amserlenni sy’n gysylltiedig â’r cynlluniau hynny? Ac a ydych wedi cael unrhyw sicrwydd ganddynt mewn perthynas â chyflawni eu hymrwymiadau yn y cynnig hwnnw? Pa mor gyflym y gallwch chi fel Llywodraeth Cymru fod mewn sefyllfa i gefnogi buddsoddiad mewn gwirionedd? Gwn eich bod eisoes wedi ymrwymo £12 miliwn, ond pa mor gyflym y gallwch chi ymrwymo cyllid arall ar gyfer agweddau eraill, boed yn ymchwil, offer, hyfforddiant neu feysydd eraill sy’n helpu’r diwydiant? Mae bwgan cyd-fenter ThyssenKrupp yn dal i hongian dros y diwydiant cyfan ac roedd yn bodoli drwy gydol y bleidlais. Nid yw wedi diflannu; mae’n dal i fod yno. Felly, pa drafodaethau a gawsoch gyda Tata ynglŷn â goblygiadau cyd-fenter o’r fath, yn enwedig i ddiwydiant dur Cymru a’r gweithlu? A ydych wedi cael trafodaethau gyda Llywodraeth y DU, gan mai ganddynt hwy y mae’r dulliau i fynd i’r afael â llawer o’r materion a wynebir yn awr yn y diwydiant dur? Pa drafodaethau a gawsoch gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â’u gweithredoedd, oherwydd hyd yn hyn, i fod yn onest, ychydig iawn o weithredu a welais gan Lywodraeth y DU i sicrhau eu bod yn awr yn chwarae eu rhan yn gwneud y diwydiant dur yma yng Nghymru yn ddiwydiant dur diogel, un sy’n addas ar gyfer y dyfodol ac un a fydd yn parhau i gyflawni? Mae’r gweithlu wedi gwneud eu gwaith. Maent wedi ymroi dros y pedwar mis diwethaf. Maent wedi cyflawni lefelau cynhyrchu y tu hwnt i’r lefelau uchaf. Maent hyd yn oed wedi cefnogi’r bleidlais hon ar gost iddynt eu hunain mewn gwirionedd. ‘Does bosibl na ddylai eich trafodaethau fod yn dweud wrth Lywodraeth y DU i sefyll ar ei thraed a rhoi camau gweithredu ar waith. Rydym eisiau gweld y camau hynny. Mae gweithwyr dur eisiau gweld y camau hynny. A allwch ddweud wrthyf beth y maent yn ei wneud?

Credaf ei bod yn bwysig cydnabod y cam aruthrol y mae’r gweithwyr wedi ei gymryd yn pleidleisio fel y gwnaethant a hoffwn dalu teyrnged i weithwyr Tata yng Nghymru a hefyd i’r undebau llafur sydd wedi cyflawni ar ran y gweithwyr dros fisoedd lawer yn y ffordd orau y gallech ei dychmygu. Mae wedi bod yn gyfnod anodd iawn. Dyma’r cam diweddaraf, er yn gam i’w groesawu’n fawr, ond y cam diweddaraf yn unig mewn ymgyrch hir iawn i wneud y sector dur yn fwy cynaliadwy ar gyfer y dyfodol. Ond mae wedi bod yn ymgyrch a arweiniwyd gan Lywodraeth Cymru, nid oes amheuaeth am hynny. Rydym wedi gwneud ein rhan yn cynnig pecyn o £60 miliwn gydag amodau ynghlwm. Mae’r undebau llafur wedi gwneud eu rhan hwy, a heddiw clywsom fod y gweithwyr hefyd wedi aberthu er mwyn gwneud eu rhan a gwneud y sector yn fwy cynaliadwy i’w wneud yn fwy cystadleuol er mwyn cynnig dyfodol iddo.

Rydym bellach yn disgwyl i Tata gyflawni ei ran o’r fargen gyda gweithwyr, ond rydym hefyd bellach yn disgwyl i Lywodraeth y DU weithredu. Rwyf eisoes wedi siarad gydag Ysgrifennydd Gwladol Cymru a byddaf hefyd yn ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Gwladol dros Fusnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol i gyfleu eto fy awydd i weld strategaeth ddiwydiannol y DU yn dangos ymagwedd ymyraethol fwy nerthol tuag at ddur. Ni allwn ond dymuno am rai o’r dulliau sydd ganddynt ar gael iddynt. Mae ganddynt y dulliau hynny. Rydym yn disgwyl iddynt eu defnyddio yn awr. Rydym yn disgwyl iddynt ddefnyddio’r strategaeth ddiwydiannol i gefnogi’r diwydiant dur. Rydym yn disgwyl iddynt roi camau ar waith o ran ymchwil a datblygu. Rydym yn disgwyl iddynt weithredu mewn perthynas â chostau ynni uchel, nid yn unig ar gyfer dur, ond yr holl weithfeydd ynni-ddwys.

O ran y ffrâm amser a grybwyllodd yr Aelod—cynhaliwyd trafodaethau rhwng y Prif Weinidog a minnau; rydym yn cyfarfod yn rheolaidd â phrif swyddogion Tata—fel y dywedais, rydym yn disgwyl yr addewid, y fargen y mae Tata wedi’i chynnig i gael ei chyflawni ar y cyfle cyntaf. Byddwn yn sicr yn gallu hwyluso rhai o’r cynigion a roddwyd i Tata fel rhan o’r pecyn £60 miliwn yn awr. Felly, rwy’n gobeithio gallu gwneud cyhoeddiadau cyn gynted ag y bo modd ar gymorth cyfalaf pellach ar gyfer safleoedd a hefyd prosiectau a fydd yn gwella effeithlonrwydd ynni.

O ran trafodaethau gyda ThyssenKrupp, mater masnachol i Tata yw hwn, ond bydd yr amodau a osodwn ar y cymorth a gynigiwn yn parhau, beth bynnag a ddaw yn y dyfodol. Rwyf hefyd wedi gofyn am gyfarfodydd gyda ThyssenKrupp i gael sicrwydd ganddynt ynglŷn â’r sector sgiliau yng Nghymru os yw’r gyd-fenter yn mynd rhagddi.

Rwy’n gadarn o’r farn fod gan y diwydiant dur yng Nghymru ddyfodol disglair iawn, ar yr amod ein bod yn cael y buddsoddiad a’r ymyriadau sy’n ofynnol ar lefel y DU ac y galwasom amdanynt ers misoedd lawer. Dros y pum mlynedd nesaf, gyda’r £1 biliwn o fuddsoddiad y disgwyliwn i Tata ei ddarparu yn awr, rwy’n credu y bydd y diwydiant, gyda’n cymorth ni, yn dod yn fwy cystadleuol, yn moderneiddio, yn dod yn fwy cynaliadwy, ac y bydd dyfodol hirdymor i ddur yng Nghymru.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Heddiw, yn amlwg, fel y dywedwyd, rydym wedi cael canlyniad ymgynghorol y bleidlais. Er gwaethaf yr hyn a oedd yn ddewis anodd i weithlu Tata, un a oedd yn ddewis rhwng pensiynau a buddsoddi yn y gwaith yn y dyfodol, mae’n amlwg eu bod wedi penderfynu cadw eu ffydd yn Tata Steel. Ond a fuasech yn cytuno â mi ei bod hi’n bryd i Tata Steel gyflawni eu hochr hwy i’r fargen yn awr mewn perthynas â buddsoddi?

Nid wyf yn meddwl y dylem fod dan unrhyw gamargraff ar hyn o bryd y gallwn gau’r drws ar y mater hwn. Ar bensiynau, er enghraifft, deallaf fod Tata ar hyn o bryd mewn trafodaethau gyda’r ymddiriedolwyr a’r rheoleiddiwr pensiynau gan eu bod yn dweud na allant fforddio parhau i noddi’r cynllun, fel y mae pawb ohonom yn gwybod. Maent yn awyddus i droi cefn ar y cynllun fel y mae a gallai ddal i fynd i mewn i’r gronfa diogelu pensiynau. Ni fydd y rheoleiddiwr yn caniatáu i hynny ddigwydd ar hyn o bryd gan fod Tata mewn gwirionedd yn gwneud elw, ond mae’r rheoleiddiwr eisoes yn edrych ar y mater a gallai gymryd blwyddyn arall i hyn gael ei unioni, yn ôl yr hyn a ddywedir wrthyf.

Felly, mae’r cynigion y pleidleisiodd y gweithwyr arnynt yn amodol ar ateb cynaliadwy ar gyfer cynllun pensiwn Dur Prydain. Felly, gyda hynny mewn golwg, a chyda’r amodoldeb hwnnw mewn cof, os nad yw’r rheoleiddiwr pensiynau yn caniatáu i Tata droi cefn ar eu rhwymedigaethau pensiwn, neu os yw’r trafodaethau’n cymryd mwy o amser, beth fydd yn digwydd i’r cynigion penodol hyn yn ôl yr hyn a ddeallwch? A ydynt yn dal i fynd yn eu blaen er nad oes gan Tata ateb cynaliadwy i’r cynllun? Pa drafodaethau a gawsoch chi’n bersonol â’r rheoleiddiwr pensiynau a Tata ar hyn?

Pa gamau y byddwch yn eu cymryd ar unwaith i’w gwneud yn glir i Tata eich bod, fel Llywodraeth, yn disgwyl iddynt adleisio’r ffydd y mae’r gweithlu wedi’i ddangos ynddynt yn y bleidlais heddiw? A ydych yn mynd i gamu ymlaen fel Llywodraeth yn awr ac anrhydeddu’r ymrwymiadau a wnaethoch i’r gweithlu cyn y bleidlais, gan gynnwys camau gweithredu, fel y soniwyd yn gynharach, ar gyllid ar gyfer gwaith pŵer lleol a mwy o fuddsoddiad yn y ganolfan ymchwil a datblygu dur? Rwy’n credu ei bod yn hanfodol bwysig i ddur fod yn flaenoriaeth ac nid ar raddfa blaenoriaeth isel, fel y gwelsom yn nogfen Llywodraeth y DU a ddatgelwyd yn answyddogol yr wythnos diwethaf o ran ei israddio fel blaenoriaeth, a hoffwn glywed barn y Ceidwadwyr yma heddiw ynglŷn â pham y credant ei fod wedi’i israddio fel blaenoriaeth. Rwy’n credu mai’r hyn y mae pawb yn yr ystafell hon ei eisiau yw gweld dyfodol cynaliadwy, ond nid wyf yn meddwl y dylem fod dan unrhyw gamargraff mai dyma ddiwedd y drafodaeth yma heddiw. Er gwaethaf y bleidlais, efallai na fydd Tata mewn sefyllfa i newid y pensiynau, ac felly efallai na fydd y buddsoddiad yn dilyn. Ac rwy’n meddwl mai dyna beth y mae angen i bobl gael sicrwydd yn ei gylch ac mae angen iddynt gael arweiniad gennych chi a Llywodraeth y DU a Tata ar symud y mater hwn yn ei flaen yn awr.

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei chwestiynau a’i chyfraniad, ond rwy’n anfodlon â’r alwad y dylem ni, Lywodraeth Cymru, ddangos arweiniad yn awr a chamu ymlaen i fuddsoddi yn y sector? Ym mis Rhagfyr, gwnaethom gyhoeddiad ynghylch y pecyn cyntaf o gefnogaeth a oedd yn cael ei fuddsoddi yn ein safleoedd. Roedd hwnnw’n cynnwys buddsoddiad o £4 miliwn tuag at ddatblygu sgiliau—nid mewn un safle’n unig, ond ar bob safle ar draws ein gwlad. Roedd yn cynnwys £8 miliwn tuag at fuddsoddiad o £18 miliwn yn y gwaith pŵer ym Mhort Talbot i leihau costau ynni a lleihau allyriadau carbon. Ac yn awr, fel y dywedais, rydym yn barod i gyflwyno cyfres o fesurau eraill a fydd yn gwella effeithlonrwydd ynni ar safleoedd yng Nghymru, rydym yn edrych ar raglen gwariant cyfalaf yn Shotton, a gwelliannau hefyd i’r llinell galfaneiddio ym Mhort Talbot. Mae penderfyniad heddiw yn golygu ein bod yn gallu hwyluso’r gwaith hwnnw a rhoi hyder i weithwyr y byddant yn gweithredu mewn cyfleusterau modern sy’n gystadleuol.

O ran Tata ei hun a’r hyder sydd angen ei feithrin ymhlith ei weithlu, mae angen yn awr, wrth gwrs, i Tata ddangos ei deyrngarwch i Gymru, i’r gweithwyr sydd wedi dangos y fath deyrngarwch i’r sector drwy bleidleisio fel y gwnaethant, ac fe gynigiwyd bargen yn ymwneud â phensiynau gan sicrhau gweithwyr y byddai’n gynaliadwy. Eu lle hwy yn awr yw profi hynny a chyflawni hynny, ond eu lle hwy hefyd yw darparu’r buddsoddiad yr ydym yn gweithio mewn partneriaeth â hwy arno.

Weinidog, diolch i chi am roi eich atebion i’r cwestiynau brys hyd yn hyn, ac a gaf fi ymuno â chi i ganmol y gweithlu am y ffordd y maent wedi mynd ati’n benderfynol—[Torri ar draws.] Nid wyf yn gwybod beth yw’r rheswm dros y piffian, ond yn y pen draw, rwy’n meddwl bod y gweithlu wedi sefyll a gwneud eu pwynt a chadarnhau’r bleidlais heddiw mewn gwirionedd, gyda thros 70 y cant ym mhob un o’r tri chategori, rwy’n credu, o’r gwahanol undebau yn cymeradwyo hyn, gyda thros 70 cant yn pleidleisio hefyd yn y bleidlais hon, sy’n ymrwymiad ysgubol gan y gweithlu. Yr hyn sy’n bwysig yn awr i ni ei glywed, yn amlwg, gan Tata, yw sut y maent yn mynd i gyflwyno’r buddsoddiad y maent wedi siarad amdano, ac fe ddywedoch yn eich atebion cynharach eich bod chi a’r Prif Weinidog mewn deialog gyson gydag uwch-gyfarwyddwyr Tata Steel, felly a allwch chi nodi sut y bydd y ffrwd honno o fuddsoddiad yn dod yn weithredol yn awr, o gofio, rwy’n meddwl, mai’r ffigurau dan sylw yw £1 biliwn dros 10 mlynedd? A oes mwy o’r £1 biliwn i ddod ar y dechrau, fel ein bod yn gweld cyfran sylweddol o’r buddsoddiad ym mlynyddoedd cynnar y cyfnod hwnnw o 10 mlynedd, neu a yw’n mynd i fod yn fwy tuag at y dyfodol tymor canolig a hirdymor wrth i ni edrych ar y cyfnod o 10 mlynedd o fuddsoddi y siaradwn amdano?

Ac yn ail, mae’r trafodaethau uno yn parhau ac yn barhaus; a yw’r sicrwydd ynglŷn â dim diswyddiadau gorfodol gyda’r cafeat fod angen i Tata barhau i reoli’r gweithfeydd a phe bai uno’n digwydd, yna ni fuasai’r cwmni olynol yn gorfod rhoi’r sicrwydd mewn perthynas â diswyddiadau gorfodol pe bai—pe bai—uno’n digwydd? Rydym i gyd yn falch o’r sefyllfa yr ydym ynddi heddiw, o ystyried lle roeddem 12 mis yn ôl ac yn wir, drwy ymgyrch etholiad y Cynulliad, pan aeth pob plaid ati i weithio gyda’i gilydd ar hyn a phan aeth y gymuned gyfan ati i gydweithio ar hyn, ac mae cynnyrch y trafodaethau hynny, y negodi hwnnw, wedi dwyn ffrwyth heddiw. Mae llawer o waith i’w wneud, a byddaf yn gweithio gyda chydweithwyr yn San Steffan ac yn y sefydliad hwn, ynghyd â Cheidwadwyr Cymreig eraill yma, i wneud yn siŵr fod gwaith yn cael ei gyflawni ar brisiau ynni uchel, ond yn anad dim, i wneud yn siŵr fod buddsoddi’n digwydd yn y gweithfeydd hyn i ddiogelu dur fel diwydiant sylfaenol. Ond yn hytrach na throi’n ôl at ryfela yn y ffosydd ar wleidyddiaeth hyn, rwy’n gobeithio y gallwn barhau i weithio gyda’n gilydd i wneud yn siŵr fod lleisiau gweithwyr dur yn cael eu clywed a bod penderfyniadau’n cael eu gwneud er budd gorau dyfodol hirdymor y diwydiant dur yma yng Nghymru ac yn y DU. Gadewch i ni beidio ag anghofio mai un o’r elfennau allweddol sydd wedi helpu i sicrhau’r ymrwymiad hwn yw dibrisiant yn y bunt sydd wedi gwneud cynhyrchu dur yn broffidiol eto yn llawer o’r gweithfeydd ar hyd a lled y wlad.

Hoffwn ddiolch i’r Aelod am ei gyfraniad. Hoffwn nodi bod y gostyngiad yng ngwerth y bunt wedi effeithio’n andwyol mewn gwirionedd ar ddeunyddiau crai sy’n rhaid eu mewnforio felly, mewn gwirionedd, nid yw’r buddion fel y byddech yn ei ddychmygu. Ond rwy’n croesawu’r ymagwedd golegaidd gan arweinydd yr wrthblaid ar y mater hwn, a’r hyn a ddywedodd am yr angen i osgoi rhyfela yn y ffosydd. Er mwyn cynnal hyn, rwy’n meddwl y gallai fod yn werth i’r Ceidwadwyr gydnabod rôl anhygoel Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod gan ddur ddyfodol cynaliadwy. A rôl bwysig arall—ac rwy’n edrych ymlaen at weithio gydag Aelodau’r gwrthbleidiau ar hyn—yw sicrhau bod Llywodraeth y DU yn cyflawni yn awr ar ddur yng Nghymru ac yn arbennig, rwy’n chwilfrydig ynglŷn â photensial y fargen ddur fel rhan o strategaeth ddiwydiannol y DU. Rwy’n gobeithio’n fawr y bydd honno’n cael ei chyflawni cyn gynted ag y bo modd, ac y bydd yn creu manteision sylweddol i Gymru. Wrth gwrs, mae yna gronfa ymchwil, datblygu ac arloesi gwerth £2 biliwn wedi ei chyhoeddi ac unwaith eto, buaswn yn gobeithio y bydd pob Aelod yn gallu gweithio gyda’i gilydd i sicrhau cymaint o’r buddsoddiad hwnnw ag y bo modd ar gyfer dur Cymru.

Mae pedair elfen allweddol i’r cynnig, a thynnodd yr Aelod sylw at nifer ohonynt—yn gyntaf oll, yr elfen fuddsoddi: y cynllun 10 mlynedd i fuddsoddi £1 biliwn i gefnogi dur ym Mhort Talbot a sicrhau dyfodol safleoedd derbyn. Nawr, byddwn yn cael trafodaethau gyda Tata am y ffrâm amser a’r buddsoddiad a ddisgwylir dros y 10 mlynedd nesaf, ond buasem yn disgwyl iddynt sicrhau bod y cyfleuster yn dod yn fwy cystadleuol cyn gynted ag y bo modd. Mae Port Talbot eisoes yn troi cornel ar gyflymder mawr, diolch i’r ‘bridge’—y rhaglen a gyflwynwyd gan y rheolwyr lleol, ac a gefnogwyd gan weithwyr a’r undebau. Gyda’i gilydd, maent wedi ffurfio partneriaeth aruthrol. Mae’n bartneriaeth sydd wedi gweld y canlyniad a gyhoeddwyd heddiw, ac rydym yn ei groesawu’n fawr iawn.

O ran yr addewid i sicrhau swyddi, cytunodd Tata, fel rhan o’r cytundeb, i bact sy’n cyfateb i’w gytundeb gyda gweithwyr dur ar y cyfandir, ac sy’n cynnwys ymrwymiad i geisio osgoi unrhyw ddiswyddiadau gorfodol am bum mlynedd. O ran trafodaethau ar y gyd-fenter, rwyf eisoes wedi dweud yn glir y byddai’r amodoldeb a gymhwyswn i’n buddsoddiad yn safleoedd dur Tata yng Nghymru yn parhau i fod yn berthnasol, waeth pwy fydd y perchnogion yn y dyfodol. Ond am y pum mlynedd nesaf, yr hyn y mae’r amodau hynny’n ei wneud yw sicrhau bod y sector dur yng Nghymru, dan arweiniad Tata, yn gallu parhau i foderneiddio a dod yn fwy cystadleuol ac yn fwy cynaliadwy.

Gyda gweithwyr o fy etholaeth i yn Nhrostre ac ym Mhort Talbot y prynhawn yma, anadlais ochenaid ddofn o ryddhad ynglŷn â chanlyniad y bleidlais, ac er gwaethaf y cwynion a’r amheuon a oedd ganddynt am y ffordd y mae Tata wedi trin hyn dros y 12 mis diwethaf, mae’n dyst i ymrwymiad y rheolwyr lleol a’r gweithwyr eu bod yn barod i ymrwymo i achub swyddi yn eu cymunedau. Ac rwy’n meddwl y dylem gydnabod na fyddai bargen wedi bod iddynt bleidleisio arni yn y lle cyntaf oni bai am gymhellion ariannol Llywodraeth Cymru.

Ond tybed a yw’r Gweinidog yn rhannu fy anesmwythyd ynglŷn â digwyddiadau’r flwyddyn ddiwethaf, a galwadau o’r Siambr y prynhawn yma i barhau i bwmpio symiau mawr o arian cyhoeddus i mewn i gorfforaeth fawr amlwladol ar sail barhaus? Mae hyn yn ein gwneud yn hynod o agored i fympwyon ystafell fwrdd yn India a newidiadau personoliaethau o gwmpas y bwrdd hwnnw. ‘Does bosibl nad ydym yn rhoi ein hunain mewn sefyllfa well yn y tymor hir os gwnawn ein hunain yn llai agored i’r grymoedd hyn sydd y tu hwnt i’n rheolaeth, a’n bod yn adeiladu cydnerthedd ein heconomi drwy fuddsoddiad lleol, sgiliau lleol a swyddi lleol. Felly, a allai wneud yn siŵr yn ei strategaeth economaidd fod gennym gynllun, fel nad ydym yn rhoi ein hunain yn y sefyllfa hon yn y blynyddoedd i ddod?

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei gwestiynau, ac am gydnabod hefyd yn wir nad yw’r cytundeb ond yn bosibl heddiw oherwydd y buddsoddiad a’r arweinyddiaeth a ddangoswyd gan Lywodraeth Cymru dros y flwyddyn ddiwethaf a mwy na hynny?

O ran y cwestiwn ynglŷn â pherchnogaeth y mae’r Aelod yn tynnu sylw ato, yr allwedd i ddyfodol llewyrchus a diogel i weithfeydd Tata Steel yw iddynt ddod yn gystadleuol iawn, i fyny yno gyda’r gorau yn y byd. Dyna yw diben ein buddsoddiad, dyna yw diben ein cymorth: rydym yn buddsoddi yn y bobl, yn eu sgiliau. Rwyf eisoes wedi ailadrodd y pwynt heddiw ein bod wedi cyhoeddi pecyn gwerth £4 miliwn o gymorth ym mis Rhagfyr i ddatblygu’r sgiliau hynny. Rydym yn buddsoddi yn y gweithfeydd lleol ac mewn swyddi lleol.

Felly, yn anad dim, yr hyn sy’n hanfodol yw ein bod yn rhoi i’r sector dur ledled Cymru, waeth pwy sy’n berchen ar ba safleoedd a pha gyfleusterau, ein bod yn rhoi’r cyfle gorau posibl iddo fod mor gystadleuol â phosibl.

Ysgrifennydd y Cabinet, bydd y penderfyniad dewr gan weithlu Tata i dderbyn cynnig Tata yn helpu i sicrhau dyfodol cynhyrchu dur yng Nghymru. Mater i’r ddwy Lywodraeth bellach, yn San Steffan ac yng Nghymru, yw helpu i sicrhau cynnydd yn y galw am ddur o Gymru.

Fel y trafodwyd yn y ddadl ar y môr-lynnoedd llanw yma ddoe, mae Tidal Lagoon Power yn gobeithio caffael y rhan fwyaf o’u dur o ffynonellau yn y DU. Fodd bynnag, mae yna bryderon ynglŷn â hyn, o ystyried y ffaith mai cynhyrchwyr dur yn Ffrainc a’r Iseldiroedd yw eu prif bartneriaid. Pa drafodaethau a gawsoch gyda Llywodraeth y DU ynglŷn â sicrhau mai dur o Gymru yn unig y bydd y morlyn llanw yn Abertawe yn ei ddefnyddio?

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei chwestiwn? Felly, mae yna oblygiadau llawer ehangach i bob sector diwydiannol mewn gwirionedd, gan fod caffael yn fater allweddol o ran sicrhau cyflenwad o ddur Cymru i nifer o’n prosiectau seilwaith mawr sydd ar y ffordd yn y blynyddoedd i ddod.

Mae angen inni sicrhau bod galw am ddur Cymru ledled Cymru, ac ar draws y DU. Mae hyn yn fater a grybwyllais wrth yr Ysgrifennydd Gwladol dros BEIS, ac wrth gwrs, rwy’n gwybod bod yr Ysgrifennydd dros Gyllid a Llywodraeth Leol wedi bod yn gwneud cryn dipyn o waith yn edrych ar reolau caffael, a sicrhau y gellir defnyddio dur Cymru ble bynnag a phryd bynnag y bo modd ar seilwaith yn ein gwlad. Ac rwy’n meddwl mai un enghraifft o hyn mewn gwirionedd yw ffordd gyswllt dwyrain y bae lle y mae dros dri chwarter y dur a ddefnyddir a fydd yn aros yn ei le yn dod o weithfeydd dur Cymru.

Hoffwn ailbwysleisio’r hyn y mae fy nghyd-Aelod dros Aberafan wedi dweud, ac eraill y prynhawn yma, fod yn rhaid i Tata yn awr wireddu eu hymrwymiad a’u haddewidion, a chydnabod yr aberth y mae’r gweithlu wedi’i wneud, a chamu ymlaen a pheidio â throi cefn ar eu rhwymedigaethau. Rwyf hefyd yn ychwanegu fy llais at y teyrngedau i ymroddiad yr undebau dur. Rwy’n gwybod o brofiad pa mor galed y mae’r cynrychiolwyr yn gweithio ar fy safle lleol yn Shotton, a byddaf yn parhau i weithio’n agos gyda hwy yn y dyfodol.

Rwy’n meddwl bod angen i Tata addasu hefyd i gydnabod llwyddiant yn well yn Shotton, sy’n cynhyrchu cynnyrch ymarferol ac arloesol yn ei hawl ei hun. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, ni allaf bwysleisio digon pa mor llwyddiannus a hyfyw a phroffidiol yw Shotton, a hoffwn ofyn i chi gadarnhau eich ymrwymiad i gefnogi buddsoddiad yn nyfodol y safle, a gweithio gyda Llywodraeth y DU hefyd i gyflwyno pecyn cymorth y sector dur.

Hoffwn ddiolch i Hannah Blythyn am ei chwestiynau. Mae Shotton, fel pob safle arall yng Nghymru, yn hanfodol bwysig i deulu dur Cymru, a dyna pam rwy’n falch o allu symud gwaith ymlaen yn awr ar gefnogaeth bosibl i raglen gwariant cyfalaf mawr yng ngwaith dur Shotton. Hoffwn ddweud hefyd fod yr undebau dur yng ngwaith Shotton, ynghyd â chynrychiolwyr undebau dur ar bob un o’r safleoedd eraill yng Nghymru, wedi gweithredu mewn ffordd ganmoladwy ac wedi dangos arweinyddiaeth anhygoel dros yr hyn a fu’n gyfnod hynod o anodd.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwy’n meddwl ei bod yn iawn heddiw i ni gydnabod ymrwymiad y gweithlu, yr undebau llafur, rheolwyr lleol a Llywodraeth Cymru i’r diwydiant dur, fel y mae Aelodau eraill wedi dweud. I mi, wrth gwrs, mae Llanwern yn flaenoriaeth go iawn ac yn bryder mawr, ac fel gyda gweithfeydd dur eraill, mae’r gweithlu yn Llanwern wedi dangos ymrwymiad mawr dros y blynyddoedd, gan ailhyfforddi’n gyson, addasu i systemau newydd, dangos hyblygrwydd mawr ac mae’n rhaid dweud, dioddef toriadau olynol parhaus i swyddi a chynhyrchiant. Ond gwyddom fod y diwydiant dur yn ddiwydiant sydd â dyfodol go iawn yng Nghymru, yn ogystal â hanes a gorffennol gwych. Felly, fel gyda Hannah Blythyn, hoffwn bledio’r achos dros fy ngwaith dur lleol, yn wir, fel gyda Lee Waters ac eraill.

Felly, wrth fynd i’r afael â’r cynlluniau ar gyfer buddsoddi yn y dyfodol, Ysgrifennydd y Cabinet, o ran Tata yng Nghymru, a wnewch chi’n yn siŵr fod pwyslais cryf ar Lanwern a lle cryf iddo yn y trafodaethau yr ydych yn eu cael? Yn enwedig, wrth gwrs, fel y mae Tata yn ei ddweud yn glir iawn, am ei fod yn waith integredig yng Nghymru ac mae’r holl gydrannau o Bort Talbot, ar hyd a lled Cymru, yn gweithio gyda’i gilydd ac yn gweithredu mewn modd integredig. Rwy’n credu ei bod hi’n amlwg fod yn rhaid i ni sicrhau bod yr holl gydrannau yn rhan sylweddol o’r trafodaethau sy’n digwydd ac nid eu hanwybyddu mewn unrhyw ffordd.

Hoffwn ddiolch i John Griffiths am ei gyfraniad a chytunaf yn llwyr. Hoffwn ddiolch iddo am ei ymroddiad cyson ac angerddol i’r gwaith yn ei etholaeth, fel y carwn ddiolch i’r holl Aelodau sy’n cynrychioli ardaloedd sydd â gweithfeydd dur ynddynt. Credaf mai crafu’r wyneb yn unig yr ydym wedi’i wneud o ran potensial dur fel deunydd. Bydd faint o waith ymchwil a datblygu ac arloesi a all ddigwydd ac a fydd yn digwydd, rwy’n siŵr, yn y blynyddoedd nesaf yn golygu y bydd y deunydd yn chwarae rôl fwy sylweddol yn y dyfodol nag y mae’n ei wneud heddiw.

Y nod ar gyfer Llywodraeth Cymru yw gosod dur Cymru ar y blaen mewn gwaith ymchwil a datblygu ac am y rheswm hwnnw, rydym nid yn unig yn bwriadu buddsoddi mewn ymchwil a datblygu ac arloesi o ran dur Cymru ac o fewn cyfleusterau Tata, rydym hefyd yn disgwyl i Lywodraeth y DU wneud yr un peth. Felly, fel y dywedais eisoes, rwy’n disgwyl y bydd cyfran deg iawn o’r £2 biliwn o arian ymchwil a datblygu yn dod yma i Gymru ar gyfer y gwaith dur yng Nghymru.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.