2. 2. Cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant – Senedd Cymru ar 5 Ebrill 2017.
1. Pa gymorth y mae Llywodraeth Cymru yn gallu ei gynnig i sicrhau bod pobl fyddar yn cael yr addasiadau perthnasol i’w cartrefi? OAQ(5)0130(CC)[W]
Diolch i’r Aelod dros Ynys Môn am ei gwestiwn. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gynorthwyo pobl i fyw’n annibynnol ac yn ddiogel yn eu cartrefi eu hunain. Cefnogir yr ymrwymiad gan gyllid ar gyfer offer ac addasiadau lle y bo’n briodol.
Mewn cyfarfod diweddar efo Action on Hearing Loss, mi glywais i stori am ddynes fyddar efo arwydd ar ei drws ffrynt yn dweud ‘Mae’n ddrwg gen i, ond gan na allaf i glywed y gloch rwy’n cadw’r drws ar agor, felly dewch i mewn.’ Nid yw hynny, yn amlwg, yn dderbyniol. Beth oedd ei angen, wrth gwrs, ar y ddynes yna oedd cymorth i gael y dechnoleg angenrheidiol i’w hysbysu hi pan oedd rhywun wrth y drws er mwyn ei chadw ei hun yn ddiogel. Mae’r elusen yn nodi bod y gwariant ar offer i gefnogi pobl sydd wedi colli eu clyw wedi mwy na haneru yn y bedair blynedd hyd at 2014-15. Mae yna wahaniaethau mawr hefyd yn faint sy’n cael ei wario o ardal i ardal. Gan bod hwn yn eich portffolio chi, a ydych chi’n cytuno bod angen strategaeth i geisio sicrhau yn y dyfodol bod arian yn mynd yn ôl i’r bobl sydd ei angen o er mwyn helpu’r rhai fel y ddynes yma a oedd mewn peryg, mewn difri, oherwydd diffyg buddsoddiad yn yr offer angenrheidiol?
Credaf ei bod yn amherthnasol o ble y daw’r ffrwd gyllido, boed hynny drwy wasanaethau cymdeithasol neu drwy’r grant cyfleusterau i’r anabl neu fel arall yn y portffolio hwn. Credaf ei bod yn wirioneddol bwysig inni ganolbwyntio ar yr unigolyn a’u hanghenion, ac os hoffai’r Aelod ysgrifennu ataf yn benodol ynglŷn â hyn, mae’n rhywbeth y byddwn yn fwy na pharod i fynd ar ei drywydd ar ei ran.
A gaf fi ddatgan buddiant, gan fod fy chwaer yn hollol fyddar? A gaf fi ategu’r pwynt a wnaeth Rhun ap Iorwerth? I rywun sy’n fyddar, mae golau’n cyflawni’r un swyddogaeth ag y mae sain yn ei chyflawni i’r rhai ohonom sy’n gallu clywed. Beth sy’n cael ei wneud i sicrhau bod gan bobl fyddar larymau tân sy’n fflachio golau—gan na fydd larwm tân sain o unrhyw ddefnydd iddynt o gwbl—a chan ategu’r hyn a ddywedodd Rhun ap Iorwerth, clychau drysau sy’n fflachio golau fel y gallant bwyso ar gloch y drws ac mae’n fflachio yn y tŷ? Oherwydd, unwaith eto, nid yw sain yn gwneud unrhyw wahaniaeth, ac rwy’n cytuno’n llwyr â Rhun ap Iorwerth na ddylai pobl adael drws eu tai ar agor am na allant glywed pobl yn curo arno.
Mae’r rhain yn gyfleoedd technolegol syml iawn a gallwn eu cyflwyno ledled Cymru. Cyhoeddwyd fframwaith gweithredu iechyd a gwasanaethau cymdeithasol integredig newydd ym mis Chwefror ar gyfer pobl sy’n fyddar neu sy’n colli eu clyw, gan adeiladu ar ein buddsoddiad parhaus mewn offer a thechnolegau cynorthwyol. Mae fy nghyd-Aelod Rebecca Evans, y Gweinidog gwasanaethau cymdeithasol, wedi ymateb ar gyfer y gronfa gofal integredig. Mae’n rhywbeth rwyf wedi ei nodi mewn perthynas â’r sylwadau a wnaed gan Aelodau heddiw.
Rwyf am ddatgan bod aelodau agos o’r teulu wedi gwneud addasiadau i’w cartrefi gan ddefnyddio arian yr awdurdod lleol, ac mae hynny wedi eu galluogi i fyw’n annibynnol ac wedi lleihau costau am wasanaethau statudol, mewn gwirionedd. Yng nghyd-destun y toriadau y mae rhai awdurdodau lleol wedi eu gwneud i’r gyllideb ar gyfer offer i bobl fyddar, gyda rhai yn nodi eu bod yn rhoi’r gorau i ariannu offer er ei fod yn arbed arian i’r gwasanaethau statudol mewn gwirionedd, pa ganllawiau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cyhoeddi, neu’n mynd i’w cyhoeddi i awdurdodau lleol ynglŷn â pha addasiadau neu offer y dylid eu darparu fel gofyniad sylfaenol?
Mae canllawiau eisoes wedi mynd at yr awdurdodau. Byddaf yn cael sgwrs gyda fy nghyd-Aelod, y Gweinidog, ynglŷn â’r mater penodol hwn. Mae’r Llywodraeth yn awyddus iawn i ni symud tuag at atal ac ymyrryd yn gynnar, gan fod hynny’n atal problemau, fel y nododd yr Aelod, megis effeithiau iechyd hirdymor a symud pobl i mewn i eiddo a addaswyd, na fyddai’n angenrheidiol, mewn gwirionedd, pe baem yn gwneud rhywfaint o ymyriadau bychain yn gynnar. Gallai arbed llawer o arian i’r gwasanaethau yn y tymor hir. Byddaf yn cael sgwrs gyda fy nghyd-Aelod.
Tynnwyd cwestiwn 2 [OAQ(5)0138(CC)] yn ôl.