2. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi’r wybodaeth ddiweddaraf am y cymorth addysgol sy’n cael ei ddarparu i blant o deuluoedd sydd yn y lluoedd arfog yng Nghymru? OAQ(5)0113(EDU)

Diolch, Huw. Rwyf wedi ymrwymo i sicrhau bod yr holl blant a phobl ifanc, gan gynnwys y rheini o deuluoedd sydd yn y lluoedd arfog, yn cael eu cynorthwyo i gyflawni eu potensial llawn, beth bynnag fo’u cefndiroedd neu eu hamgylchiadau personol.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei hateb. Ysgrifennydd y Cabinet, fel cefnogwr ac eiriolwr hirdymor dros aelodau o’r lluoedd arfog a’u teuluoedd yng Nghymru, fe fyddwch yn ymwybodol iawn o’r cyfraniad enfawr y mae ein lluoedd arfog yn ei wneud i’n cymunedau. Mae amcangyfrifon yn awgrymu bod cymuned y lluoedd arfog yng Nghymru yn cynnwys rhywle rhwng 250,000 a 350,000 o bobl, a bydd cyfran o’r rhain, wrth gwrs, yn aelodau o’r teulu ac yn blant dibynnol. Nawr, mae rhai ysgolion yng Nghymru yn gwneud gwaith gwych yn y maes hwn, ynghyd â gwaith y prosiect Cynorthwyo Plant Milwyr yn Ysgolion Cymru, Llywodraeth Cymru, Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, a phartneriaid megis y Lleng Brydeinig Frenhinol. Yn wir, y llynedd, daeth dros £650,000 i Gymru drwy gronfa cymorth addysg y Weinyddiaeth Amddiffyn i gefnogi ysgolion sy’n cynnwys plant y lluoedd arfog, er fy mod yn deall y gallai’r cyllid hwnnw ddod i ben yn 2018.

Nawr, o ystyried bod o leiaf 2,500 o blant y lluoedd arfog mewn ysgolion ledled Cymru, a gaf fi i ofyn pa waith y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i nodi’r plant hyn drwy’r cyfrifiad ysgolion, er enghraifft, ac yn bwysig, i nodi a chynorthwyo gydag unrhyw anghenion ychwanegol sydd ganddynt, er enghraifft drwy gyllid uniongyrchol i ysgolion?

Wel, Huw, yn gyntaf, a gaf fi ddiolch i chi am gydnabod y gwaith da a wneir mewn llawer o’n hysgolion yng Nghymru i ddarparu’r gefnogaeth angenrheidiol ar gyfer plant sydd â theulu yn ein lluoedd arfog? Ac rwyf hefyd yn cymeradwyo gwaith nifer o grwpiau, gan gynnwys CLlLC a’r Lleng Brydeinig, yn gallu darparu ystod o adnoddau a chyfleoedd dysgu proffesiynol i athrawon er mwyn iddynt allu cefnogi’r plant hyn yn well. Yn ddiweddar, rwyf wedi ysgrifennu at nifer o ysgolion yng Nghymru, gan gynnwys Ysgol Llanilltud Fawr, ysgol Prendergast yn Sir Benfro, ac yn wir, tair yn fy etholaeth fy hun yn Aberhonddu, sydd wedi bod yn llwyddiannus iawn yn denu adnoddau ychwanegol i’w helpu i ddiwallu anghenion eu plant o deuluoedd sydd yn y lluoedd arfog. 

Rwy’n awyddus iawn, gyda swyddogion, i ddeall anghenion y dysgwyr penodol hyn yn well, er mwyn canfod a oes unrhyw dystiolaeth i awgrymu fod eu cyrhaeddiad, o ganlyniad i berthyn i deulu sydd yn y lluoedd arfog, yn cael ei effeithio mewn unrhyw ffordd. Ceir data sy’n awgrymu nad yw hynny’n wir, er bod rhai materion yn codi mewn perthynas â chamu ymlaen i addysg uwch. Ond rwy’n ymwybodol iawn, o ran plant personél y lluoedd arfog, yn enwedig y rheini sydd ar wasanaeth gweithredol, y gall fod yn amser pryderus iawn iddynt ac y gall beri straen. Felly, mae angen i ni edrych nid yn unig ar gyrhaeddiad ond ar faterion sy’n ymwneud â lles. Byddaf yn parhau i ofyn i fy swyddogion weithio i nodi’r dystiolaeth ynglŷn ag a fyddai angen i ni ystyried cyllid ychwanegol, a byddaf yn ysgrifennu at y Weinyddiaeth Amddiffyn i bwyso arnynt i ystyried peidio â dirwyn eu cylch ariannu presennol i ben, ac i ddweud bod angen iddynt ystyried effaith eu dewisiadau ar wasanaethau datganoledig, a byddwn yn eu hannog i barhau â’r cyllid hwnnw.

Ysgrifennydd y Cabinet, cwmpasodd Huw Irranca-Davies y rhan fwyaf o bethau yn ei gwestiwn ardderchog i chi, a rhoesoch ateb cyflawn. Credaf y byddem oll yn cytuno bod pob plentyn yn haeddu’r dechrau gorau mewn bywyd, ond i rai pobl ifanc, mae eu cefndiroedd a phroffesiynau eu rhieni yn gwneud hynny’n anodd, ac mae hynny’n arbennig o wir mewn perthynas â phlant ein lluoedd arfog. Rydych wedi crybwyll data’r cyfrifiad a’r mesurau rydych yn eu rhoi ar waith ar hyn o bryd mewn ysgolion i geisio nodi a chynorthwyo’r plant hyn. Gan symud ymlaen o hynny, pa asesiad a wnaethoch, neu y byddwch yn ei wneud, ynglŷn â chynnydd yn y dyfodol a thueddiadau’r cynnydd yn y dyfodol yn nifer y plant o deuluoedd ein lluoedd arfog yn ysgolion Cymru, er mwyn i chi allu gwneud cynlluniau wrth gefn digonol i’w cefnogi yn y ffordd orau dros y pum mlynedd nesaf, neu weddill tymor y Cynulliad?

Diolch, Nick. Mae’r rhaglen lywodraethu yn ymrwymo i ddarparu cymorth a gwasanaethau yn unol â chyfamod y lluoedd arfog, ac felly, bydd yr un safonau a mynediad at addysg yn berthnasol i blant aelodau’r lluoedd arfog ag i holl ddinasyddion eraill y DU yn yr ardal lle maent yn byw. Mae data’n parhau i fod yn broblem, yma yng Nghymru ac yn genedlaethol. Rwy’n siŵr y bydd llawer o Aelodau’r Cynulliad wedi manteisio ar y cyfle ddoe i siarad ag aelodau o’r lleng Brydeinig a fu yma’n hyrwyddo eu hymgyrch, o ran cynnwys cwestiynau penodol yng nghyfrifiad nesaf Llywodraeth San Steffan fel y gallwn gael gwell dealltwriaeth o natur y peth. Fel arfer, yng Nghymru, mae diffyg data yn parhau i fod yn broblem ac rwy’n parhau, gyda fy swyddogion, i archwilio’r ffordd orau o nodi nifer y plant dan sylw, lle maent, a’r ffordd fwyaf effeithlon a llwyddiannus y gallwn eu cefnogi.