3. Pa asesiad y mae’r Cwnsler Cyffredinol wedi’i wneud o ran a oes gan y Cynulliad y cymhwysedd deddfwriaethol i wahardd y defnydd o gontractau dim oriau yng Nghymru? OAQ(5)0036(CG)

Bydd yr Aelodau’n ymwybodol fod fy nghyngor yn gyfreithiol freintiedig. Byddai cynigion i ddeddfu ar gontractau dim oriau yn galw am ddadansoddiad manwl o gymhwysedd deddfwriaethol sy’n ystyried yr amgylchiadau a’r cyd-destun ffeithiol penodol.

Diolch iddo am ei ateb. Mae amodau cyflogaeth camfanteisiol yn bla difrifol ar yr economi fodern, ac mae dod o hyd i ffordd o wahardd cyflogaeth gamfanteisiol yn flaenoriaeth absoliwt i ni ar y meinciau hyn. Rwy’n croesawu ymrwymiadau gan Blaid Lafur y DU i ddefnyddio pwerau a gedwir yn San Steffan i wahardd cyflogaeth gamfanteisiol ledled y DU.

O ystyried ei ateb ynglŷn â chymhwysedd y lle hwn, beth yw ei farn ynglŷn ag ymdrechion Plaid Cymru i atodi diwygiadau i ddeddfwriaeth arall na all fynd i’r afael â’r malltod hwn o ddifrif, ac sy’n peryglu’r ddeddfwriaeth honno, hyd yn oed os yw hynny’n sicrhau pennawd da i Blaid Cymru?

Wel, nid wyf yn credu mai fy lle i yw gwneud sylwadau ar argymhellion a wnaed gan unigolion penodol neu gan bleidiau gwleidyddol. Beth y byddwn yn ei ddweud yw hyn: mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn effro iawn i fater amodau cyflogaeth yn ei gyfanrwydd, ac ar sawl achlysur, mae wedi tynnu sylw at faterion yn ymwneud â’r ffordd y gellir defnyddio’r broses gaffael.

Rydym eisoes wedi gweld y gwaith a wnaed gan Lywodraeth Cymru mewn perthynas â chosbrestru. Yn amlwg, rydym wedi cael y drafodaeth ar yr egwyddorion mewn perthynas â’r Ddeddf undebau llafur, ac wrth gwrs, gwnaed cryn dipyn o waith, a gwelwyd cryn effaith, mewn perthynas â Deddf y Sector Amaethyddol (Cymru) 2014, ac wrth gwrs, effaith y dyfarniad penodol hwnnw.

Lansiwyd y cod ymarfer ar gyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol yn gynharach eleni. Mae’n god gwirfoddol, ond disgwylir i bob sefydliad sy’n derbyn cyllid gan Lywodraeth Cymru ymrwymo iddo, ac mae’n darparu na ddylid defnyddio contractau dim oriau mewn modd annheg.

Mae Comisiwn Staff y Gwasanaethau Cyhoeddus wedi cynhyrchu canllawiau ynglŷn â’r defnydd o gontractau heb oriau gwarantedig ac egwyddorion a chanllawiau ar y defnydd priodol o drefniadau heb oriau gwarantedig mewn gwasanaethau cyhoeddus datganoledig yng Nghymru.

Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi comisiynu a chyhoeddi gwaith ymchwil ynglŷn â’r defnydd o gontractau dim oriau yn y gwasanaethau cyhoeddus datganoledig yng Nghymru ac yng nghyd-destun gofal cartref. Wrth gwrs, bydd yr Aelodau’n ymwybodol o ddatganiadau a wnaed gan Weinidogion mewn perthynas â gwaith parhaus Llywodraeth Cymru ar y mater o fynd i’r afael ag ansicrwydd swyddi, contractau dim oriau a gosod amodau hunangyflogaeth, yn ogystal ag ystyriaethau penodol a roddir i’r sector gofal.

Wel, er mwyn helpu i brofi’r cwestiwn canolog ynglŷn â chymhwysedd, efallai y gall Llywodraeth Cymru geisio cynnig cyngor ac arweiniad, wrth gwrs, fel rydych newydd sôn, Cwnsler Cyffredinol. Os felly, pa statws sydd i hynny o ran diffyg cydymffurfio, a beth yw eich barn ynglŷn â’r ffaith fod Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr, tan yr wythnos diwethaf, yn ôl fy set ddiwethaf o ffigurau, yn cyflogi bron i 350 aelod o staff ar gontractau dim oriau? A ydych yn credu bod hynny’n cydsynio â’r math o genhadaeth sydd gennych yn erbyn defnydd annheg o’r contractau hynny?

Wel, mae’r cod ymarfer ar gyflogaeth foesegol mewn cadwyni cyflenwi ar waith. Mae’n bodoli er mwyn i gyrff cyhoeddus roi sylw iddo wrth ystyried contractau yn y dyfodol. Yn amlwg, disgwylir y bydd pob corff cyhoeddus yn ystyried y cod penodol hwnnw. Bydd yn rhaid i unrhyw gamau pellach y gall Llywodraeth Cymru eu cymryd sicrhau eu bod yn cydymffurfio â’r cymhwysedd sydd gan y Cynulliad hwn mewn gwirionedd.

Bydd yr Aelodau’n ymwybodol iawn o’r materion a gododd yn y Ddeddf amaethyddiaeth (Cymru)—rhywbeth yr oedd plaid yr Aelod yn ei wrthwynebu, gyda llaw—ac a roddodd ddealltwriaeth glir iawn mewn gwirionedd o’r ffordd yr ystyrir cymhwysedd o dan y model rhoi pwerau. Wrth gwrs, byddwn yn newid i fodel gwahanol maes o law, model cadw pwerau, yn y dyfodol. Mae’r canllawiau a gyhoeddir yn wirfoddol, ond byddem yn disgwyl cydymffurfiaeth â hwy. Ac wrth gwrs, nid oes gennyf unrhyw amheuaeth o gwbl y bydd y Gweinidog yn awyddus i weld system lle caiff hynny ei adolygu maes o law yn y dyfodol.

Diolch am eich atebion ar y pwnc hyd yn hyn. Mae’n dda eich bod wedi llunio cod ymarfer, o leiaf, ond y pwynt a wnaeth Plaid Cymru yr wythnos diwethaf drwy Adam Price ar fater contractau dim oriau oedd eich bod wedi hawlio cymhwysedd cyfreithiol dros faes cyflogaeth y sector cyhoeddus drwy gyflwyno Deddf yr undebau llafur, felly ymddengys bod hynny’n anghyson â’ch ymagwedd at gontractau dim oriau.

Nid oes unrhyw anghysondeb. Mae’n rhaid ystyried unrhyw set o amgylchiadau lle cynigir darn o ddeddfwriaeth neu ddiwygiad yng ngoleuni’r cymhwysedd deddfwriaethol sydd gennym mewn gwirionedd. Credaf mai dyna’r pwynt a wneuthum yn fy ateb cyntaf, sef ein bod yn ystyried yr amgylchiadau a’r cyd-destun ffeithiol penodol. Ac yng ngoleuni hynny, penderfynir ar gymhwysedd.