9. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi’r wybodaeth ddiweddaraf am adeiladu cartrefi newydd yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru? OAQ(5)0152(CC)

Diolch i’r Aelod am ei chwestiwn. Mae adeiladu tai yn flaenoriaeth i’r Llywodraeth hon, ac mae’r ystadegau chwarterol diweddaraf yn awgrymu bod cynnydd yn nifer y cartrefi newydd a adeiladwyd yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru o gymharu â’r flwyddyn flaenorol. Mae’r cynnydd hwn wedi cael ei gefnogi gan Cymorth i Brynu—Cymru, swyddogion galluogi tai gwledig a’n targed i adeiladu 20,000 o gartrefi fforddiadwy.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi ymrwymo i adeiladu 20,000 o gartrefi newydd yng Nghymru erbyn 2021 ac wrth gwrs, mae Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol fod fforddiadwyedd tai mewn rhannau o gefn gwlad Cymru yn broblem go iawn. Roeddwn yn meddwl tybed a allai Ysgrifennydd y Cabinet roi sicrwydd y bydd canolbarth a gorllewin Cymru, sydd ag oddeutu un rhan o bump o boblogaeth Cymru, yn cael eu cyfran o’r 20,000 o gartrefi newydd hyn yng Nghymru. Pa sicrwydd y gallwn ei roi i’n hetholwyr ein hunain? 

Wrth gwrs, mae’r Aelod yn gywir ac mae hi bob amser yn dadlau dros ranbarth y canolbarth a’r gorllewin y mae’n ei gynrychioli. Ni allaf ddweud wrth yr Aelod yn bendant y byddwch yn cael un rhan o bump o’r 20,000, ond gallaf eich sicrhau y bydd y cynnyrch sydd gennym ar waith, megis Cymorth i Brynu—Cymru a’r prosiectau eraill rydym yn eu cyflawni ledled Cymru, ar gael i’ch etholwyr chi hefyd, ac mae’n broses bwysig lle rydym yn sylweddoli bod angen tai ar gyfer pobl ar hyd a lled Cymru.

Ysgrifennydd y Cabinet, a wnewch chi amlinellu pa ystyriaethau y mae Llywodraeth Cymru wedi’u rhoi i sicrhau y bydd amodau cynllunio ar gyfer cartrefi newydd yn cynnwys gofyniad fod yn rhaid i fand eang ffeibr gael ei osod?

Rwyf wedi cael ambell drafodaeth gyda’r Gweinidog cynllunio mewn gwirionedd, a chyda rhai cwmnïau cyhoeddus hefyd i wneud yn siŵr y gallwn ystyried hyn wrth i ni symud ymlaen. Mae’n rhan bwysig o symud y dechnoleg yn ei blaen, ac rwy’n aml yn clywed yr Aelod yn sôn am ddigonolrwydd band eang yn ei etholaeth ef hefyd. Ond mae’n rhywbeth rydym yn ei drafod gyda datblygwyr a landlordiaid cymdeithasol cofrestredig.

Wrth gwrs, nid yw fforddiadwyedd yn ymwneud yn unig â phrynu neu rentu cartref. Mae hefyd yn ymwneud â fforddiadwyedd cynnal a bod mewn cartref cynnes a diogel. Mae hynny’n arbennig o wir yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru, lle mae llawer o gartrefi oddi ar y grid a lle nad oes ganddynt fynediad at y grid nwy yn enwedig ac maent yn dibynnu ar danwydd solet neu olew neu nwy wedi’i fewnforio. Beth a wnewch felly i sicrhau bod y cartrefi rydych yn eu hadeiladu, neu’n annog iddynt gael eu hadnewyddu, o’r safonau amgylcheddol uchaf a’u bod yn darparu manteision amgylcheddol da, ond hefyd, yn bwysig iawn, eu bod yn rhoi budd i denantiaid neu berchnogion y tai hynny o ran cynnal a chadw parhaus a chostau byw yno?

Credaf fod dwy ran i hyn. Rwy’n credu bod y buddsoddiad y mae’r Llywodraeth wedi’i wneud gyda’i rhaglenni adnewyddu mewn perthynas â boeleri nwy ac inswleiddio ac yn y blaen yn rhan bwysig o hynny. Ond mae’r arloesedd yn galonogol, ac rwy’n trafod hyn yn aml gydag un o fy Aelodau ar y meinciau cefn, Jenny, mewn perthynas ag effeithlonrwydd ynni cartrefi newydd a pham y dylem fod yn adeiladu mathau newydd o dai yma yng Nghymru yn hytrach na’r adeiladau brics traddodiadol. Dylem fod yn edrych ar y tymor hir, yn meddwl am arbed ynni a fforddiadwyedd tai. Rydym yn ceisio edrych ar hynny, ynglŷn â chymorth, gyda Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig a’n buddsoddiad mawr o £1.2 biliwn, a beth arall y gallwn ei gael am ein harian.