3. Pa gynnydd sydd wedi'i wneud i sicrhau bod Cymru yn dod yn genedl o ddim galw diwahoddiad? OAQ(5)0655(FM)

Wel, mae'r ardaloedd wedi eu sefydlu yn y rhan fwyaf o awdurdodau lleol Cymru. Rydym ni wedi ymrwymo i wneud ein cymunedau'n fwy diogel a byddwn yn annog awdurdodau lleol i barhau i gyflwyno ffyrdd i roi terfyn ar alw diwahoddiad i ddiogelu’r bobl fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am yr ateb yna. Nid wyf yn gwybod a yw’n ymwybodol o arolwg barn sy'n cael ei gynnal gan yr elusen dyledion o’r enw StepChange. Mae hwn wedi darganfod bod 59 y cant o bobl yn dweud eu bod wedi cael un galwad diwahoddiad yr wythnos, a bod 8 y cant wedi cael mwy nag un galwad y dydd. Ac un o'r prif bryderon am hyn yw’r galwadau hyn sy’n cynnig credyd cost uchel. Derbyniodd oddeutu traean, yn ôl pob golwg, un o'r galwadau hyn bob wythnos, ac mae un o bob wyth mewn gwirionedd wedi cymryd credyd cost uchel gyda chyfartaledd o £1,052 o fenthyciadau ychwanegol wedi ei gymryd. Mae hyn yn peri peryglon sylweddol i bobl agored i niwed ar incwm isel, ac rwy’n meddwl tybed a all y Prif Weinidog ddweud wrthyf pa gynnydd pellach y mae'r Llywodraeth yn bwriadu ei wneud yn ystod y flwyddyn nesaf tuag at roi terfyn ar y felltith hon?

Wel, fe wnaethom ni ddarparu cyllid yn 2013 i gynyddu nifer yr ardaloedd galw diwahoddiad yng Nghymru. Mae hynny wedi helpu i amddiffyn pobl agored i niwed rhag twyll. Gwn fod rhai awdurdodau lleol hefyd wedi gwneud y gwaith hwnnw. Cynhaliodd fy awdurdod lleol fy hun ym Mhen-y-bont ar Ogwr, er enghraifft, ymgyrch lwyddiannus iawn ychydig flynyddoedd yn ôl yn hysbysu pobl am sut yr oedd sgamiau’n edrych—nid yn unig sgamiau drwy'r post ond sgamiau ar-lein hefyd. Gallant fod yn hynod gredadwy, o gofio’r ffaith y byddant yn aml yn defnyddio negeseuon e-bost sy'n edrych fel negeseuon e-bost gan gwmnïau sefydledig, er nad ydynt. Byddwn, wrth gwrs, yn parhau i weithio gyda'r heddlu a'r comisiynwyr heddlu a throseddu ar faterion yn cynnwys troseddau twyll.

Rwy'n gefnogwr brwd a hirdymor o ardaloedd dim galw diwahoddiad, ac rwyf i wedi codi hyn sawl gwaith yn y Siambr hon gan fod llawer gormod ohonynt yn targedu'r rheini sy’n agored iawn i niwed, a cham-fanteisir ar lawer gormod o bobl agored iawn i niwed. Mae gen i rai ardaloedd dim galw diwahoddiad poblogaidd iawn yn Nwyrain Abertawe. Rwyf hefyd wedi sylwi ar gynnydd, ac rwy'n siŵr bod pawb arall yn yr ystafell hon wedi gwneud hynny wrth iddyn nhw fynd o gwmpas yn ystod adeg yr etholiad, yn y nifer o dai sy'n dweud, 'dim croeso i alwyr diwahoddiad'. Rwy'n siŵr bod pobl wedi gweld hynny ar eu teithiau.

Yr hyn yr wyf yn ei ofyn yw: beth all Llywodraeth Cymru ei wneud i helpu i gynyddu nifer a maint yr ardaloedd galw diwahoddiad? Oherwydd mae llawer o'r ardaloedd dim galw diwahoddiad, sy'n boblogaidd iawn, yn tueddu i gynnwys dim ond tua dau gant o dai, ond hoffwn i i Abertawe gyfan gael ei chynnwys—nid wyf yn siŵr a yw fy nau gyd-Aelod sy’n cynrychioli gweddill Abertawe yn cytuno, ond yn sicr Dwyrain Abertawe gyfan yn cael ei gynnwys, gan ei fod yn niwsans. Ac eto, ni allwch chi wneud unrhyw beth am y bobl sy'n dod i mewn drwy e-bost, ond dylem ni allu atal pobl rhag curo ar ddrysau, ac yn dweud wrth rywun bod ganddyn nhw lechen rydd ac yna’n codi degau o filoedd o bunnoedd arnyn nhw.

I bob un ohonom ni yn y Siambr hon, mae bob amser yn anodd gwybod a yw 'Dim galw diwahoddiad' yn golygu canfaswyr gwleidyddol hefyd. Er, rwyf wedi sylwi pobl yn rhoi 'Dim canfaswyr' yn ogystal â 'Dim galw diwahoddiad' ar eu drysau. Ond mae'n bwynt pwysig. Byddwn yn gwybod am bobl sydd wedi cael eu twyllo fel hyn, yn enwedig pobl hŷn sy'n teimlo'n arbennig o agored i niwed. Rydym ni’n gwybod bod ardaloedd dim galw diwahoddiad wedi eu sefydlu ym mwyafrif awdurdodau lleol Cymru i leihau nifer y galwyr diwahoddiad, ac rydym ni’n parhau i weithio gydag awdurdodau lleol i’w hannog i sefydlu mwy o ardaloedd yn y dyfodol.

Ers 2005, mae fy awdurdod lleol yn wir wedi bod yn rhagweithiol iawn o ran sicrhau cyflwyniad ardaloedd dim galw diwahoddiad. Mewn gwirionedd, fi oedd yr aelod cabinet a wnaeth eu cyflwyno ar y pryd. Mae menter ar y cyd â Heddlu Gogledd Cymru a safonau masnachu Conwy bellach wedi sefydlu dros 1,300 o ardaloedd, gan gynnwys holl gymuned Trefriw. Mae eich Llywodraeth, fel y dywedwch, wedi rhoi nifer o filoedd o bunnoedd ar gael ar gyfer y fenter hon, ond mae 10 awdurdod lleol nad ydynt wedi trafferthu i fanteisio ar y cyllid.

Mae naw deg tri y cant o bobl mewn arolwg nad ydynt eisiau gwerthwyr ar garreg y drws; mae 60 y cant wedi cael ymweliadau diwahoddiad gan gontractwyr, gyda 25 y cant yn cael galwadau yr eildro. Felly, pa gamau—ailadroddaf—mae eich Llywodraeth yn eu cymryd i sicrhau bod ardaloedd dim galw diwahoddiad yn cael eu cyflwyno’n gadarn ledled Cymru gyfan er mwyn amddiffyn ein pobl fwyaf agored i niwed a'r rheini sy'n byw ar eu pennau eu hunain rhag yr hyn sy’n aml yn alwyr ffug ac yn gontractwyr diegwyddor?

Yr anhawster cyntaf yw nad oes gennym ni bwerau gweithredol fel Llywodraeth i orfodi sefydlu’r ardaloedd. Mae gan y Cynulliad rywfaint o gymhwysedd deddfwriaethol, ond mae'n eithaf cyfyngedig ac wedi ei gyfyngu i amddiffyn defnyddwyr. Mae hynny'n golygu, wrth gwrs, bod gan awdurdodau lleol swyddogaeth arbennig o bwysig. Mae hi wedi crybwyll, wrth gwrs, ei hawdurdod lleol ei hun, ac rydym ni’n croesawu'r gwaith y maen nhw wedi ei wneud. I’r 10 awdurdod lleol hynny nad ydyn nhw wedi manteisio ar y cyllid, mater iddyn nhw, wrth gwrs, yw esbonio, ac mae’n fater i’w godi gyda nhw o ran pam maen nhw’n teimlo nad yw ardaloedd dim galw diwahoddiad yn briodol i’w hardaloedd nhw.