6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ddarpariaeth oncoleg yng Nghanolbarth a Gorllewin Cymru? OAQ(5)0668(FM)

Mae bwrdd iechyd addysgu Powys a bwrdd iechyd prifysgol Hywel Dda wedi ymrwymo i ddarparu gofal canser o’r ansawdd gorau a phrydlon i'w poblogaethau yn eu priod leoedd.

Diolchaf i'r Prif Weinidog am yr ateb yna. A wnaiff ef ymuno â mi i longyfarch Elly Neville sy’n naw mlwydd oed ac sydd wedi codi £109,500 i gynorthwyo gwaith ar ward 10 yn ysbyty Llwynhelyg, lle cafodd ei thad driniaeth ar gyfer canser? Er fy mod i’n cydnabod bod Llywodraeth Cymru wedi bod yn gwneud llawer iawn i geisio lleihau amseroedd aros mewn ysbytai am driniaeth canser, rydym ni’n dal i fethu'r targed 62 diwrnod o gryn dipyn, ac mae hynny’n creu problemau anochel, fel fy etholwr arall y mae ei wraig yn brwydro canser am yr ail dro ac y mae ei chais am driniaeth wedi cael ei wrthod am yr ail dro gan y GIG yng Nghymru a chan arbenigwyr yn Llundain ac sydd wedi mynd i gael ei thrin yn breifat, ac yn hytrach na chael dim gobaith, fel a ddigwyddodd â’r GIG yng Nghymru, mae wedi cael y wybodaeth nawr bod modd trin ei chanser.

Gwn fod hon yn broblem anochel gydag adnoddau cyfyngedig, ond os gallwn ni ddarparu'r adnoddau sydd eu hangen i drin pob achos trist o'r fath, nid ydym ni byth yn mynd i gael ein hwynebu gan y penderfyniadau anodd hyn yn y lle cyntaf, sy’n mynd i fod o fantais i bawb. Felly, a all y Prif Weinidog roi cipolwg i’r dyfodol i ni efallai o ran yr hyn y mae'n gobeithio y bydd ei Lywodraeth yn gallu ei gyflawni o ran lleihau’r amseroedd aros hyn a phenderfyniadau triniaeth ar gyfer canser yn ystod blynyddoedd nesaf y Cynulliad hwn?

Tri pheth: yn gyntaf oll, ym Mhowys, er enghraifft, mae'r perfformiad yn erbyn y llwybr 62 diwrnod wedi bod yn 100 y cant ar bum achlysur yn ystod y flwyddyn ddiwethaf. Yn Hywel Dda, gwelwyd mwy na 90 y cant o gleifion ar y llwybr 62 diwrnod yn unol â’r targed—mae wedi bod oddeutu 90 y cant ar chwe achlysur yn ystod y flwyddyn ddiwethaf.

O ran achos ei etholwr, mae'n anodd iawn i mi wneud sylwadau heb wybod mwy amdano. Mae croeso iddo, wrth gwrs, ysgrifennu ar ran ei etholwr os yw'n teimlo bod hynny'n briodol. Rwyf wedi cyfarfod Elly, felly rwy'n gwybod pa mor frwdfrydig ac egnïol yw hi, ac mae hi'n glod mawr i’w rhieni ac yn wir i Sir Benfro ac i Gymru.

Prif Weinidog, mae radiwm-223 yn offeryn hanfodol wrth ymladd canser y brostad cam 4. Mae wedi ei gymeradwyo gan y Sefydliad Cenedlaethol dros Iechyd a Rhagoriaeth Gofal ac wedi cael ei gyflwyno, rwy’n meddwl drwy'r gronfa triniaeth newydd, hyd yn hyn yn y gogledd. Fodd bynnag, ceir llaesu dwylo gwirioneddol yma yn y de. Nid yw ysbyty Felindre na Singleton yn barod i gynnig hyn eto. Mae'n feddyginiaeth niwclear, felly mae’n gofyn am baratoadau penodol. Fodd bynnag, dywedir wrthyf, pan ac os bydd Felindre yn gallu ei gynnig, y bydd ar gael wedyn i bobl yn y de-ddwyrain, ond ni fydd yn gallu derbyn cleifion a fydd yn dod o’r canolbarth a’r gorllewin. Wrth gwrs, rwy'n bryderus iawn am hynny, oherwydd mae nifer sylweddol o’m hetholwyr hefyd yn dioddef o ganser y brostad. Ar hyn o bryd, mae’n rhaid i bawb yn y de fynd i Fryste i gael y driniaeth hon—nid yw honno’n achub bywyd, ond mae'n ymestyn bywyd, ac os mai eich bywyd chi yw hwnnw, rwy'n siŵr bod hynny y tu hwnt i fod yn bwysig.

A wnewch chi adolygu hyn os gwelwch yn dda, Prif Weinidog? A wnewch chi ystyried sut y mae’r gogledd wedi llwyddo i gyflwyno’r ffrwd hynod hanfodol hon o feddygaeth, pam nad yw'n digwydd yn y de, yr hyn y gallwn ei wneud i wneud yn siŵr bod Felindre a/neu Singleton yn cael y cyfle i’w gynnig, a phan fydd yma yn y de ei fod yn cael ei gynnig yn deg i bob un etholwr yng Nghymru, ni waeth ble mae’n byw?

Ni fydd unrhyw gwestiwn o bobl yn peidio â chael cynnig triniaeth mewn un rhan o Gymru os yw ar gael mewn rhannau eraill o Gymru drwy’r gronfa driniaeth newydd. Dyna y bwriedir i’r gronfa gael gwared arno—y loteri cod post. Mae’r gwaith o gyflwyno’r gronfa yn mynd rhagddo yn dda, ond nid yw mor gyson ag yr wyf yn dymuno iddo fod ar hyn o bryd. Rhoddwyd cyfarwyddiadau gan Ysgrifennydd y Cabinet i'r byrddau iechyd ei fod yn disgwyl i'r sefyllfa fod yn gyson, yn sicr erbyn diwedd yr haf, ac yna byddwn ar y pwynt lle bydd y loteri cod post wedi cael ei ddileu yn gyfan gwbl. Mae ar y ffordd i hynny digwydd nawr, ond dywedwyd wrth y byrddau iechyd yn eglur iawn bod hyn yn rhywbeth y bydd y Llywodraeth yn sicrhau ei fod yn cael ei wneud.