9. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet amlinellu'r disgwyliadau ar awdurdodau lleol o ganlyniad i'r canllawiau rheoli ansawdd aer lleol yng Nghymru? OAQ(5)0155(ERA)

Cyhoeddais ganllawiau newydd y mis hwn a byddaf yn eu dilyn gyda llythyr at holl weinyddiaethau newydd yr awdurdodau lleol yr wythnos nesaf, yn tynnu sylw at eu dyletswyddau rheoli ansawdd aer a phwysigrwydd dilyn egwyddorion ein deddfwriaeth ar genedlaethau’r dyfodol, a chadw at derfynau amser wrth osod canllawiau ar gyfer adrodd a chynllunio camau gweithredu.

Diolch am eich ateb defnyddiol iawn. Credaf mai ar 15 Mehefin, mewn gwirionedd, y cyhoeddoch y canllawiau, ac mae’r canllawiau hynny’n cynnwys dyletswydd ar awdurdodau lleol i gynllunio ar gyfer y tymor hir ac atal problemau rhag gwaethygu neu godi yn y lle cyntaf. Mae hyn cyn eich llythyr, ond bedwar diwrnod yn ddiweddarach ar 19 Mehefin, dywedodd aelod cabinet Cyngor Abertawe dros yr amgylchedd fod yr awdurdod lleol yn cydymffurfio’n llwyr â’r holl ddeddfwriaeth ansawdd aer. Nawr, yn amlwg, mae dilyn canllawiau yn gymorth i bobl gydymffurfio â deddfwriaeth, felly o ystyried nad yw system fonitro Abertawe, sydd i fod i leihau llygredd aer lleol, yn weithredol o hyd, er iddi gael ei sefydlu yn 2012, a allwch ddweud bod cyngor Abertawe yn cydymffurfio â’r ddeddfwriaeth? A yw’n bosibl fod angen i’ch canllawiau fynd ychydig ymhellach o ran eu pendantrwydd? Diolch.

Rydych yn iawn; cyhoeddais ganllawiau polisi ar 15 Mehefin gan fod hynny’n cyd-daro â Diwrnod Aer Glân. Felly, dyna oedd y rheswm dros wneud hynny, ac roeddwn yn awyddus, fel y dywedais, i sicrhau bod eu cyfundrefnau rheoli yn cydymffurfio. Byddaf yn ysgrifennu atynt eto yr wythnos nesaf, felly yn benodol yn achos Abertawe, gallaf ofyn y pwyntiau penodol hynny.

Yn anffodus, mae arnaf ofn nad yw Caerdydd yn cydymffurfio â deddfwriaeth ansawdd aer, a bu’r chwyddwydr ar Gaerdydd mewn rhaglen deledu ddoe am nifer y tai sy’n cael eu datblygu yng Nghaerdydd heb y cysylltiadau trafnidiaeth i gyd-fynd â hwy. A ydych o’r farn y dylai awdurdodau lleol, wrth gyflawni eu dyletswyddau cynllunio, ystyried yr angen am gysylltedd wrth ddatblygu cymunedau newydd, fel nad ydynt yn cynyddu eu problemau llygredd yn sylweddol? Ac yn amlwg, mae gan y metro ran bwysig i’w chwarae wrth sicrhau nad yw pob un ohonom yn boddi mewn aer gwenwynig.

Diolch. Gwelais heddiw yn y cyfryngau fod arweinydd cyngor dinas Caerdydd yn siarad am yr angen am ragor o ddefnydd o drafnidiaeth gyhoeddus a beicio mewn perthynas â’r mater rydych yn ei godi. Gwyddom nad yw trafnidiaeth, mewn gwirionedd, yn helpu gydag ansawdd aer, yn enwedig mewn ardaloedd trefol. Cawsom ddadl ddoe ynglŷn â datgarboneiddio’r sector cyhoeddus. Wel, mae hyn yn sicr yn rhan o’r agenda ddatgarboneiddio. Soniais ein bod wedi sefydlu grŵp gorchwyl a gorffen gweinidogol, ac mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith yn rhan ohono, ac un o’r pethau y byddwn yn eu trafod yn ein cyfarfod nesaf yw cerbydau carbon isel, er enghraifft, am ei bod mor bwysig, wrth i ni bontio i economi carbon isel, ac mewn perthynas â thrafnidiaeth, eu bod yn cael eu hystyried mewn perthynas ag ansawdd ein haer.

Mae ansawdd yr aer ar Heol Castell-nedd yn yr Hafod yn Abertawe ymysg y gwaethaf yng Nghymru, o ganlyniad i’w phwysigrwydd fel y brif ffordd o’r gogledd-ddwyrain i mewn i ganol Abertawe, a’i thopograffi. Croesawaf ffordd ddosbarthu’r Morfa, a fydd yn lleihau llygredd aer ar Heol Castell-nedd. A yw Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno nad ffordd osgoi yw’r ateb i’r holl broblemau a achosir gan ansawdd aer gwael, ond y gallai fod yn ateb mewn rhai achosion a rhai amgylchiadau lle mae’r ffordd yn brif ffordd a’r topograffi’n golygu na ellir gwneud unrhyw beth arall?

Rwy’n cytuno â chi, ond mae’n rhaid i mi ddweud bod angen i ni wneud mwy i fynd i’r afael ag allyriadau cerbydau mewn ardaloedd trefol, felly rwy’n croesawu mesurau sy’n helpu i leihau cysylltiad y cyhoedd â llygredd aer, gan gynnwys prosiectau seilwaith o’r math y cyfeiriwch atynt. Gwn fod ffordd ddosbarthu’r Morfa yn Abertawe i fod i gael ei chwblhau yn y dyfodol agos iawn. Cefnogwyd hynny gan Lywodraeth Cymru drwy ein cronfa trafnidiaeth leol dros y blynyddoedd diwethaf.