Yr eitem nesaf ar yr agenda yw’r datganiad a chyhoeddiad busnes. Rydw i’n galw ar arweinydd y tŷ i wneud ei datganiad.

Diolch, Llywydd. Mae gennyf dri newid i’w hadrodd i fusnes yr wythnos hon. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant yn gwneud datganiad gyda hyn i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Siambr am y datblygiadau yng Nghymru yn dilyn y tân yn Nhŵr Grenfell. Rwyf hefyd wedi ail-drefnu dau ddatganiad llafar heddiw, ac mae'r Pwyllgor Busnes wedi cytuno i leihau'r amser a neilltuwyd ar gyfer cwestiynau i Gomisiwn y Cynulliad yfory. Mae'r busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi’i nodi ar y datganiad a’r cyhoeddiad busnes y gellir eu gweld ymhlith y papurau cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.

Arweinydd y tŷ, a yw'n bosibl cael datganiad, os gwelwch yn dda, ac rwy’n credu fy mod i wedi gofyn am hyn o'r blaen, ac roedd awgrym y byddai hynny’n digwydd, ond ni chafodd ei roi ar gael, ar y ffordd fynediad ogleddol—byddwch chi’n gyfarwydd â hi—o gwmpas ardal fenter Sain Tathan? Byddwch hefyd yn gyfarwydd iawn â sylwadau a gwrthwynebiadau cryf iawn Cyngor Tref Llanilltud Fawr a Chyngor Cymuned Llan-faes i’r ffordd newydd a gynigir ar gyfer ardal Sain Tathan. Mae'r cais cynllunio wedi’i wneud gan Lywodraeth Cymru ac, i mi, yn sicr, nid yw'n ymddangos bod achos cydlynol wedi’i gyflwyno o ran pam mae Llywodraeth Cymru yn awyddus iawn i wario £15 miliwn ar y darn hwn o ffordd pan allai’r seilwaith presennol, gyda buddsoddiad cymharol fach, ddarparu’n rhwydd ar gyfer y lefelau traffig diwygiedig a allai ddigwydd oherwydd y buddsoddiad yn yr ardal fenter. Rwy’n credu y byddai'n rhoi llawer o wybodaeth i bobl leol pe gellid cyflwyno’r datganiad hwn ac, yn arbennig, byddai cyngor cymuned Llan-faes a chyngor tref Llanilltud yn elwa ar gael gwybodaeth glir a gwrthrychol ynghylch pam y mae Llywodraeth Cymru wedi cymeradwyo £15 miliwn o wariant ar ddarn o ffordd, nad wyf wedi dod o hyd i neb sy’n ei gefnogi yn lleol.

Wel, fel y mae’r Aelod yn ei ddweud, mae hyn—Andrew R.T. Davies, fel yr ydych chi’n ei ddweud yn eithaf clir, mae erbyn hyn ar gam cais cynllunio manwl i Gyngor Bro Morgannwg i adeiladu’r hyn a adnabyddir fel y ffordd fynediad ogleddol. Rwy’n cofio—ac rwy’n credu mai’r llynedd oedd hi—pryd y cafwyd arddangosfa am y cynigion ar gyfer y ffordd hon yn Sain Tathan, a dywedais i y dylai hi fod yn Llan-faes ac yn Llanilltud Fawr hefyd, fel bod y bobl leol—. Yn amlwg, rwy'n siarad fel Aelod Cynulliad yn y fan yma ynglŷn â'r datblygiad arfaethedig. Yr hyn sy'n bwysig iawn yw bod yn rhaid ymgysylltu â’r gymuned leol, fel, yn wir, y mae’r cynghorau tref a chymuned yn ei wneud. Yn amlwg, rydym ni wedyn yn aros am ystyriaeth lawn o ran y cais cynllunio sydd gerbron Cyngor Bro Morgannwg.

Arweinydd y tŷ, yn dilyn y llanast diweddaraf o ran y £9.3 miliwn ar gyfer Cylchffordd Cymru, a etifeddwyd gan gyn-Weinidog, hoffwn gael datganiad gennych chi ar y canlynol: Kancoat, gwastraffu £3.4 miliwn ar gwmni â chynllun busnes gwan; Oysterworld, £1.4 miliwn wedi’i golli; Kukd, £1 filiwn ar gwmni sy’n destun ymchwiliad erbyn hyn. Cawsom y cytundeb gwerthu tir yn Llys-faen yng Ngogledd Caerdydd, lle y cafodd tir ei werthu am £2 filiwn pan oedd yn werth £41 miliwn, colled o £39 miliwn; y cytundeb gwerthu tir yn y Rhŵs, £7 miliwn; dwy siop ym Mhontypridd, colli £1 filiwn heb gael prisiad. Pwy sy'n gwerthu unrhyw beth heb gael prisiad? Llywodraeth Cymru. Prif weithredwr Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymddeol yn annisgwyl ar ôl i gontract gwerth £39 miliwn cael ei arwyddo heb achos busnes. Arweinydd y tŷ, nid oes gennyf unrhyw safbwynt personol ar unrhyw un o'r pethau hynny a grybwyllwyd, ond a ydych chi’n credu bod rhyw awgrym o lygredd o amgylch y weinyddiaeth Lafur hon, neu ai dim ond drewdod aflerwch yw hyn?

Unwaith eto, mae’r Aelod yn defnyddio, byddwn i’n dweud, ei swyddogaeth fel aelod o'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn y fath fodd i restru nifer o faterion y creffir arnynt yn briodol, ac y bu craffu priodol arnynt gan y pwyllgor hwnnw.

Rwy'n croesawu ymateb y Prif Weinidog yn y cwestiynau i'r Prif Weinidog i arweinydd Plaid Cymru am y mater o fenywod o Ogledd Iwerddon yn gallu cael erthyliadau yn rhad ac am ddim yng Nghymru. Roeddwn i eisiau canmol ymdrechion un o feincwyr cefn y Blaid Lafur, sef Stella Creasy, y gwnaeth ei hymgyrchu a’i gweithrediadau olygu bod Llywodraeth San Steffan wedi gwneud y penderfyniad hwn yn Lloegr. Rwy’n galw am ddatganiad manwl gan Lywodraeth Cymru, gan Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd a’r gwasanaethau cymdeithasol, am sut y bydd hyn yn cael ei roi ar waith yng Nghymru. Rwyf ar ddeall bod 724 o fenywod o Ogledd Iwerddon, y llynedd, wedi defnyddio gwasanaeth erthylu yng Nghymru a Lloegr. Felly, a gawn ni ddatganiad i egluro'r rhifau yng Nghymru? Y cyllid—rwy’n nodi y bydd y cyllid o San Steffan yn dod o swyddfa cydraddoldeb Llywodraeth y DU. Ac, yn amlwg, beth am fater y costau teithio a’r mân dreuliau? Oherwydd y cyflwynwyd achos yn y Goruchaf Lys yn gynharach eleni gan ferch feichiog 15 mlwydd oed a'i mam, a deithiodd o Ogledd Iwerddon i Fanceinion, a'r gost oedd £900. Yn amlwg, mae’r math hwn o daliad yn ychwanegu at y straen a'r stigma sydd ynghlwm wrth ddigwyddiad mor ofidus.

Wel, rwy'n falch bod Julie Morgan, yr Aelod dros Ogledd Caerdydd, hefyd wedi dewis codi’r mater hwn eto y prynhawn yma, yn amlwg yn dilyn cwestiwn i'r Prif Weinidog. Rwy’n dymuno ailadrodd yr hyn a ddywedwyd gan y Prif Weinidog unwaith eto, ein bod yn cefnogi'n gryf hawl menywod i ddewis cael erthyliad. Rydym ni’n ystyried y ddarpariaeth o erthyliadau i ferched o Ogledd Iwerddon yng Nghymru. Rydym ni’n credu y dylai menyw o Ogledd Iwerddon yng Nghymru allu cael erthyliad am ddim, ar yr un sail â menywod yng Nghymru, ac rydym ni’n archwilio sut y gellir cyflawni hynny. Wrth gwrs, mae hynny'n cynnwys hefyd, fel y dywedodd y Prif Weinidog, yn ogystal â’r costau teithio a’r mân dreuliau, cymorth ar gyfer y person hwnnw, ar gyfer y fenyw honno, a allai ddod i Gymru a manteisio ar y cyfle hwnnw. Yn amlwg, mae hyn yn rhywbeth pan fo—. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd a llesiant yn edrych ar hyn yn ofalus iawn a bydd yn gallu rhoi diweddariad manylach maes o law.

Ond hoffwn i hefyd ymuno â'r Aelod i longyfarch Stella Creasy AS o’r Blaid Lafur. Rwy’n credu mai’r hyn a oedd yn bwysig iawn am yr agwedd a gymerodd oedd ei bod wedi ymgysylltu â nifer o Aelodau Seneddol yn drawsbleidiol yn San Steffan. Y Blaid Lafur oedd yr arweinydd craidd, ond cafodd hyn ei gydgysylltu—. Ac, wrth gwrs, gallech weld, ar draws y Siambr yn y Tŷ, y gefnogaeth honno yn dod o’r holl feinciau, ac, yn wir, wrth gwrs, fe wnaeth hynny arwain at yr ymateb gan Lywodraeth y DU. Nawr, ddoe, cyflwynodd Justine Greening, sef y Gweinidog dros Fenywod a Chydraddoldebau, lythyr at yr holl Aelodau Seneddol ynglŷn ag erthyliadau a berfformir yn Lloegr ar gyfer menywod o Ogledd Iwerddon. Dywedodd yn y llythyr hwnnw y byddai'r taliadau yn cael eu hariannu drwy swyddfa cydraddoldeb y Llywodraeth, gan ganiatáu i'r Adran Iechyd gomisiynu gwasanaethau erthylu yn Lloegr ar gyfer y rhai hynny sydd o Ogledd Iwerddon. Felly, mae'n eithaf amlwg bod angen i ni bellach sicrhau y gall hyn hefyd fod yn berthnasol i Gymru, ac y bydd yn berthnasol i Gymru.

Arweinydd y tŷ, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi ar y buddiannau a ddarperir gan ardaloedd menter yng Nghymru? Yr wythnos diwethaf, cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet y byddai parc modurol newydd yn cael ei greu yng Nglynebwy ac addawodd y byddai’n rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad hwn ar y cynnydd yn hyn o beth. Ym mis Tachwedd 2015, datgelodd ffigurau gan Lywodraeth Cymru ddarlun cymysg o ran swyddi a grëwyd yn ein hardaloedd menter. Yn y flwyddyn flaenorol, crëwyd mwy na 1,000 o swyddi yn ardaloedd menter Caerdydd a Glannau Dyfrdwy. Roedd hynny o’i gymharu â dim ond saith swydd wedi’u creu yng Nglynebwy a Sain Tathan gyda’i gilydd. A gawn ni ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet â diweddariad ar y sefyllfa bresennol ardaloedd menter a'u datblygiad yn sgil Brexit, os gwelwch yn dda? Diolch.

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn yna. Mewn gwirionedd, cyfarfu Ysgrifennydd y Cabinet â chadeirydd ardal fenter Glynebwy y bore yma a gallodd felly bwysleisio pwysigrwydd y cyfleoedd hynny sydd bellach yn cael eu cyflwyno yn sgil ei gyhoeddiad a dyraniad y cyllid yr wythnos diwethaf. Ac mae'n hollbwysig ein bod yn ystyried hyn o ran y swyddi a grëwyd, ac rwy'n gwybod yr hoffai Ysgrifennydd y Cabinet roi’r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau mewn datganiad, nid yn unig o ran yr ardal fenter yng Nglynebwy, ond ar draws Cymru gyfan o ran yr holl ardaloedd menter.

Arweinydd y tŷ, byddwch heb os yn ymwybodol bod prosiect ARCH a bargen ddinesig Bae Abertawe â’r bwriad o ddatblygu Abertawe a’r de-orllewin fel canolfan ranbarthol ar gyfer rhagoriaeth mewn iechyd, gan adeiladu ar lwyddiant yr ysgol feddygol ôl-raddedig. Nawr, bydd trafodaethau cyfredol yn ymwneud â chanolfan trawma mawr i dde Cymru yn tanseilio hynny i gyd o bosibl. Awgrymodd adroddiadau yr wythnos diwethaf fod Caerdydd ar fin cael ei argymell fel y ganolfan trawma mawr ar gyfer de Cymru, a bod Ysbyty Treforys yn Abertawe am gael ei ddynodi yn uned trawma mawr yn rhan o rwydwaith ehangach. Nawr, mae hanes yn y fan yma, wrth gwrs, o ganoli gwasanaethau yng Nghaerdydd. Roedd arweinydd y tŷ a minnau yn sylweddol iau, pryd y gwnaethom ni gymryd rhan mewn brwydrau i geisio amddiffyn niwrolawdriniaeth bediatrig, a gollwyd o Dreforys i Gaerdydd, ac, yn nes ymlaen, pan wnaethom geisio amddiffyn niwrolawdriniaeth i oedolion, a gollwyd o Dreforys i Gaerdydd. Felly, mae pobl yn Abertawe a’r de-orllewin yn poeni am yr hyn sy'n ymddangos i fod o bosibl yn broses o ganoli hyd yn oed mwy o wasanaethau iechyd allweddol yng Nghaerdydd. Cyflwynwyd dadleuon cryf bod Treforys mewn gwell lleoliad i fod yn ganolfan trawma mawr, gyda chyfran uwch o boblogaeth de Cymru yn byw o fewn awr mewn amser teithio, ac mae’r canolbarth a’r gorllewin yn gefnwlad naturiol i Abertawe. Hefyd, mae gan Dreforys uned losgiadau a llawdriniaeth blastig wedi eu hen sefydlu, sy'n gwasanaethu Cymru a de-orllewin Lloegr ac sy’n uned flaenllaw ar gyfer pob rhan o’r wlad. O ystyried y pryderon yn Abertawe, a’r safbwyntiau sy'n cystadlu, byddwn i’n ddiolchgar pe byddai Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd yn cyflwyno datganiad ar y pwnc hwn. Diolch yn fawr.

Ydw, rwyf yn cofio, wrth gwrs, y trafodaethau hynny o amser maith yn ôl, ac mae'r gwaith ar y cyd a gyflawnwyd, sut y symudwyd hynny ymlaen. Mae gennyf ddiddordeb mawr hefyd yn eich sylwadau am bwysigrwydd cynnig ARCH, yr wyf yn credu ac yn deall—oherwydd yr oedd cefnogaeth fawr draws-lywodraethol, a chefnogaeth gan Lywodraeth Cymru ar gyfer hynny—ei fod hefyd yn cyfrannu at fargen ddinesig rhanbarth bae Abertawe o ran y cyfleoedd, y nodau a’r amcanion arloesol, blaengar a thrawsbynciol, o ran iechyd a llesiant a bod hynny yn rhan o ddatblygiad economaidd bae Abertawe a'r fargen ddinesig.

Rwy'n credu ei bod yn bwysig dim ond i gydnabod, o ran y cynigion ar gyfer y ganolfan trawma, bod cynnydd yn cael ei wneud o ran datblygu cynlluniau ar gyfer rhwydwaith trawma mawr yn ne Cymru, ond nid oes penderfyniad ar leoliad y ganolfan trawma mawr wedi ei wneud hyd yn hyn.

Arweinydd y tŷ, a gaf i ofyn am ddatganiad i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am lwyddiant strategaeth dwristiaeth Blwyddyn Chwedlau hyd yn hyn? Rwy'n gwybod bod llawer o Aelodau yn y fan yma wedi bod yn weithgar yn yr ymgyrch Blwyddyn Chwedlau, gan gynnwys yn fy etholaeth fy hun, lle yr wyf wedi bod yn ymgyrchu i ddod â'r fantell aur yn ôl i'r dref lle y cafodd ei darganfod gyntaf ym 1833. Ac rwy'n ddiolchgar i'r Prif Weinidog am ei eiriau o gefnogaeth yn y Siambr hon, ac i Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi am bopeth y mae'n ei wneud ynglŷn â hynny.

Wrth i ni nesáu at y prif dymor twristiaeth a gwyliau ysgol yr haf, byddai'n amserol i asesu ein sefyllfa o ran y Flwyddyn Chwedlau a'r cynnig twristiaeth ehangach sydd gennym, o ystyried ei fod mor allweddol i economi’r gogledd, ac yn wir, i economi Cymru yn ei chyfanrwydd.

Diolch i Hannah Blythyn am y cwestiwn yna. Mae'n amserol iawn, rwy’n credu, ar yr adeg hon o'r flwyddyn, i ofyn am yr wybodaeth ddiweddaraf gan Ysgrifennydd y Cabinet, sydd yma wrth fy ochr, ar yr ymgyrch Blwyddyn Chwedlau, a hefyd am y cyfle i glymu hyn i'r fantell aur. Nawr, dim ond er mwyn gwella'r cyfleoedd hyn, rwy’n deall bod Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith wedi gofyn i'w swyddogion fwrw ymlaen â hyn. Mae swyddogion twristiaeth wedi cael cais gan Gyngor Bwrdeistref Sir y Fflint am arian i gadw’r fantell aur wreiddiol yn Theatr Clwyd. Mae llawer o gystadleuaeth o ran y gronfa, a cheir llawer gormod o geisiadau am yr arian sydd ar gael, fel y bydd yr Aelod yn gwybod, ond bydd swyddogion yn ysgrifennu’n fuan at y sefydliadau hynny a fydd yn llwyddiannus ar y cam cyntaf, gan eu gwahodd i gyflwyno cais llawn. Rwy’n deall bod hyn yn rhan bwysig o raglen ymchwil barhaus, ac rwy’n croesawu’r cwestiwn.

A gaf i ofyn am yr wybodaeth ddiweddaraf ar ddau fater? Yn gyntaf oll, cafwyd briffiad heddiw gan Undeb y Gwasanaethau Cyhoeddus a Masnachol i aelodau yn eu swyddfeydd ynghylch rhaglen ystadau'r Adran Gwaith a Phensiynau yng Nghymru. Ers ethol y Llywodraeth newydd, rwyf wedi ysgrifennu at Lywodraeth San Steffan, yn gofyn iddi ailystyried yr achos dros gau swyddfeydd Yr Adran Gwaith a Phensiynau yn Llanelli, a hefyd yr achos yn Ystradgynlais, yn ogystal â hynny, am resymau gwahanol. Fodd bynnag, rwy’n deall o'r hyn a ddywedwyd wrthyf heddiw ei bod yn debygol y bydd cyhoeddiadau yn cael eu gwneud yn fuan iawn am y swyddfeydd hyn yng Nghymru, ac am y penderfyniad sy’n cael ei wneud gan yr Adran Gwaith a Phensiynau. Felly, os yw hynny'n wir, a gaf i ymrwymiad gan y rheolwr busnes y bydd y Llywodraeth yn gwneud datganiad ar unwaith mewn ymateb i hynny, gan nodi sut y bydd yn ymateb i’r cyhoeddiad hwnnw mewn lleoedd fel Llanelli, yn enwedig o ran cynorthwyo pobl y gallent mewn gwirionedd fod mewn sefyllfa lle nad oes modd iddynt symud a derbyn swyddi oherwydd ymrwymiadau cartref, ymrwymiadau gwaith, ymrwymiadau gofal a phellter a chost y teithio? Rwy'n credu y gallai Llywodraeth Cymru orfod ysgwyddo rhan o'r baich yn dilyn penderfyniad yr Adran Gwaith a Phensiynau, felly byddwn i'n croesawu'r ymrwymiad i ymateb i hynny.

Yr ail fater yr hoffwn ei godi yw hwnnw yn ymwneud â'r penderfyniad a gyhoeddwyd dros y penwythnos—ni chafodd ei gyhoeddi yn y Senedd tan ddydd Llun mewn gwirionedd—gan Michael Gove, i dynnu'r Deyrnas Unedig allan o Gonfensiwn Pysgodfeydd Llundain, a lofnodwyd yn 1964, ac sydd, yn ôl pob tebyg, wedi ei gadarnhau sawl gwaith gan y polisi pysgodfeydd cyffredin. Felly, mae'n rhyw fath o arwydd rhethregol o Brexiteer, yn hytrach na realiti mewn termau gwleidyddol a chyfreithiol. Fodd bynnag, mae yn codi dau gwestiwn. Un o’r rhain yw: pa drafodaethau a gynhaliwyd â Llywodraeth Cymru ynghylch hyn, gan fod pysgodfeydd yn fater sydd wedi'i ddatganoli? Gallai pysgotwyr a physgotwragedd Cymru fod yn teimlo’n eithaf didaro am hyn, o gofio mai fflyd y glannau a diwydiant pysgod cregyn sydd gennym yn bennaf, ond rwy'n credu bod rhai llongau pysgota yn mynd allan o Aberdaugleddau, a allai fod yn teithio i ddyfroedd yr effeithir arnynt, o leiaf gan yr egwyddor y tynnu'n ôl hwn, ac wrth gwrs, mae'n codi’r cwestiwn o fynediad i derfynau morol y naill a’r llall ar ôl i ni dynnu'n ôl o’r polisi pysgodfeydd cyffredin. Felly, a gawn ni ddatganiad gan y Llywodraeth, gan nodi pa drafodaethau a gafwyd ynglŷn â Chonfensiwn Pysgodfeydd Llundain, neu yn wir, y polisi pysgodfeydd cyffredin; sut y trafodwyd hynny â Llywodraeth Cymru; pa drafodaethau a gynhaliwyd â diwydiant pysgota Cymru ynglŷn â’r rhain; ac a oes unrhyw fwriad gan Lywodraeth Cymru i wneud unrhyw gyhoeddiad cyhoeddus ar hyn, gan fy mod yn nodi bod Llywodraeth yr Alban wedi ei groesawu mewn gwirionedd?

Diolch yn fawr, Simon Thomas, am y ddau gwestiwn yna. Yn wir, rwy’n cofio eich bod wedi codi’r mater o gau arfaethedig y swyddfeydd Adran Gwaith a Phensiynau, ac wrth gwrs, mae’r pryderon hynny yn cael eu rhannu gan nid yn unig Lywodraeth Cymru, ond gan Aelodau eraill y Cynulliad a'u hetholwyr hefyd. Ac, unwaith eto, mae'n bwysig ac yn amserol eich bod yn codi'r mater hwn, er mwyn i ni ailystyried ein sefyllfa ynglŷn â hyn o ran ein sylwadau, a hefyd gan feddwl am y cyhoeddiad sydd ar fin dod.

O ran eich ail bwynt, sy’n ymwneud â Michael Gove, gall rhywun gwestiynu, o'r ffordd y mae pethau'n mynd ar hyn o bryd, o dan awdurdod pwy, ac â pha awdurdod, y gwnaeth y datganiad hwnnw am y confensiwn pysgodfeydd. Ond, rwy'n credu, fel yr wyf yn ei ddeall—. Dim ond yn yr wythnos ddiwethaf, rwy’n credu, y gallech chi fod wedi gofyn y cwestiwn i Ysgrifennydd y Cabinet am y ffaith fod Michael Gove yn ymddangos i fod yn anwybyddu’r gweinyddiaethau datganoledig. Beth bynnag, rwy’n deall y gallai cyfarfod ag Ysgrifennydd y Cabinet fod ar y gweill, ond mae cyfarfodydd pedrochr â’r Gweinidog dros yr Alban ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymru wedi eu gohirio. Ac, yn amlwg, cyn belled ag yr wyf yn deall, nid ymghynghorwyd ag Ysgrifennydd y Cabinet, Llywodraeth Cymru yn sicr, cyn cyhoeddi hyn ar y penwythnos. Ac mae'n bwysig iawn eich bod chi, unwaith eto, yn tynnu hyn i sylw’r cyhoedd ehangach, o ran y ffordd yr ydym yn cael ein trin a’n diystyru.

A gaf i gefnogi'r galwadau am yr wybodaeth ddiweddaraf ar y strategaeth Blwyddyn Chwedlau? Rwyf wir yn gwerthfawrogi'r ffaith bod cyd-Aelod yn y gogledd sy'n ceisio dod â rhai o'n trysorau yn ôl i'r rhanbarth. Un o’r trysorau eraill sy'n gysylltiedig ag etholaethau Delyn a Gorllewin Clwyd yw asgwrn bys Santes Gwenffrewi, o ffynnon sanctaidd enwog Gwenffrewi, a gafodd ei chladdu yn wreiddiol, wrth gwrs, yng Ngwytherin, yn fy etholaeth i fy hun, a chafodd ei hesgyrn, a dweud y gwir, eu dwyn gan fynachod abaty Amwythig er mwyn annog pobl i ymweld â'r dref honno. Ac roeddwn i’n meddwl tybed a gawn ni neges gan Lywodraeth Cymru ar bwysigrwydd y crair hwnnw i’r gogledd, a pha un a fyddai’n bosibl cael trefniant a chyfle i groesawu’r crair hwnnw i Wytherin, ac i Dreffynnon yn wir, mewn cydweithrediad â’r Eglwys Gatholig, ar ryw adeg yn y dyfodol?

A gaf i hefyd alw am ddatganiad gan Lywodraeth Cymru ar yr adolygiad o ystad y Weinyddiaeth Amddiffyn? Mae hyn yn rhywbeth y gwn fod llawer o gydweithwyr ar draws y Siambr wedi mynegi pryderon ynglŷn ag ef yn y gorffennol. Rwy’n sylweddoli nad yw materion amddiffyn wedi’u datganoli i’r Cynulliad Cenedlaethol hwn, ond bydd yr adolygiad o’r ystad yn cael effaith sylweddol ledled Cymru—yn y gogledd, ym Mhrestatyn a Wrecsam, ac mewn lleoedd fel Cas-gwent, Aberhonddu, a mannau eraill. Ac rwy’n credu ei bod yn bwysig iawn fod gan Lywodraeth Cymru safbwynt clir ar hyn, a bod y Cynulliad—ar sail drawsbleidiol—yn gallu dod at ei gilydd o amgylch neges gyffredin, o ran pwysigrwydd ôl troed yr ystad amddiffyn yma yng Nghymru, o ystyried y cyfraniad yr ydym yn ei wneud at bersonél y lluoedd arfog yn fwy cyffredinol. Felly, byddwn i’n gwerthfawrogi datganiad ar safbwynt Llywodraeth Cymru ynglŷn â hynny, ac unrhyw drafodaethau y gallech chi fod yn eu cael â Llywodraeth y DU, a'r Weinyddiaeth Amddiffyn.

Diolch i chi, Darren Millar. O ran eich cwestiwn cyntaf, mae Ysgrifennydd y Cabinet, fel yr wyf wedi dweud yn barod, yn mynd i roi’r wybodaeth ddiweddaraf am y Flwyddyn Chwedlau. Ac, yn amlwg, rydych chi wedi nodi un chwedl sydd ar goll o bosibl, y dylid ei hystyried—y creiriau hynny, mwy nag un, rwy’n credu—ond fe wnaethoch chi gyfeirio yn benodol at Santes Gwenffrewi a’r ffynnon sanctaidd yn Nhreffynnon. Ac rwy’n credu ei bod hi’n bwysig iawn bod y rhain yn cael eu cofnodi ac y dilynnir eu hynt, a’u bod yn cael eu cydnabod. Felly, rwy’n gwybod y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn awyddus i ymateb ar y mater lleol penodol hwnnw i chi, yn eich rhanbarth—etholaeth, mae'n ddrwg gennyf.

Eich ail bwynt: Rwy’n credu bod llawer o Aelodau yn bryderus iawn am yr adolygiad o ystad y Weinyddiaeth Amddiffyn. Rwyf i yn sicr yn bryderus yn fy swyddogaeth o fod yr Aelod Cynulliad dros Fro Morgannwg, o ran Sain Tathan. Mae hyn yn effeithio ar lawer o etholaethau, a byddaf i’n gofyn i Ysgrifennydd y Cabinet fynd ar drywydd hyn, er mwyn cael y newyddion diweddaraf gan y Weinyddiaeth Amddiffyn.

Diolch i arweinydd y tŷ.