2. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi’r wybodaeth ddiweddaraf am gynnydd bargen dwf gogledd Cymru? OAQ(5)0154(FLG)

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a’r Seilwaith yn arwain trafodaethau gyda phartneriaid yng ngogledd Cymru ynglŷn â bargen dwf. Disgwylir i’r cais twf gael ei gyflwyno’n ffurfiol yn yr haf, a bydd hynny’n nodi dechrau’r trafodaethau ffurfiol.

Diolch am eich ateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Wedi i’r weledigaeth dwf ar gyfer gogledd Cymru gael ei chyflwyno ym mis Awst y llynedd, rwy’n gwybod, ac fe fyddwch chi’n gwybod bod rhanddeiliaid yn fy rhanbarth i, a thros y ffin, megis Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru, Cynghrair Mersi a’r Ddyfrdwy, partneriaeth menter leol Swydd Gaer a Warrington, a chyngor busnes Gogledd Cymru wedi gweithio’n galed ar gydweithredu a dod at ei gilydd i fwrw ymlaen â’n cynlluniau ar gyfer datblygu seilwaith, yr agenda sgiliau a thwf economaidd ar gyfer ardal gogledd Cymru. Yn ogystal, er mwyn ategu’r gwaith hwn, roeddwn yn falch o allu sefydlu’r grŵp trawsbleidiol ar gyfer gogledd Cymru yma yn y Cynulliad, fel y gallwn weithio gyda’n gilydd yn fwy cyfunol er mwyn bwrw ymlaen â’r agenda honno yn y Cynulliad, a sicrhau’r ewyllys ariannol a gwleidyddol i fwrw ymlaen â’n huchelgeisiau ar gyfer gogledd Cymru. Rwy’n falch eich bod wedi dweud ein bod yn disgwyl cynnydd yn fuan iawn, gan y credaf fod rhywfaint o ofn, er y sôn mawr a fu amdano ochr yn ochr â Phwerdy Gogledd Lloegr, fod pethau wedi mynd braidd yn dawel yn ddiweddar. Felly, rwyf am ofyn: pa ymrwymiad gwleidyddol sy’n parhau gan Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru i fargen dwf gogledd Cymru, ac a yw Llywodraeth y DU wedi gwneud unrhyw ymrwymiad ariannol hyd yn hyn, fel y mae wedi’i wneud yn y gorffennol i’r bargeinion yn ne Cymru, mewn perthynas â Chaerdydd a bae Abertawe?

Diolch i’r Aelod am ei chwestiwn. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau wedi ymrwymo’n gadarn i ddatblygiad bargen dwf gogledd Cymru. Yn ddiweddar, dechreuais ar fy rownd ddiweddaraf o drafodaethau gydag arweinwyr awdurdodau lleol. Cyfarfûm ag arweinydd newydd Gwynedd ac arweinydd newydd Ynys Môn yn ddiweddar, a bûm yn trafod y mater hwn gyda’r ddau ohonynt, a chydag arweinydd cyngor Sir y Fflint. A gwn fod awydd o hyd ledled gogledd Cymru i lunio cais bargen dwf a fydd yn argyhoeddi Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU. Ni allaf siarad yn uniongyrchol ar ran Llywodraeth y DU ar y mater hwn, er bod pob arwydd eu bod hwy hefyd yn parhau wedi ymrwymo i fwrw ymlaen â’r trafodaethau hyn. Ni chyrhaeddwn y pwynt lle byddwn yn trafod ymrwymiadau ariannol tan yn ddiweddarach yn y broses. Mae cryn dipyn o waith i’w wneud o hyd ar lunio’r fargen, cyflwyno’r cais, a graddnodi’r arian y bydd gofyn amdano yn erbyn realaeth yr hyn y gellir ei gyflawni. Dyna oedd y broses ym margeinion dinesig Caerdydd ac Abertawe, ac rwy’n sicr yn edrych ymlaen at allu helpu i fwrw ymlaen â’r broses honno mewn perthynas â bargen dwf gogledd Cymru.

Gan adeiladu ar ddogfen weledigaeth twf Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru yr haf diwethaf, mae’r tîm sy’n datblygu cais y fargen dwf wedi galw am bwerau datganoledig i’r rhanbarth, gan gynnwys sgiliau, trafnidiaeth, cynllunio defnydd tir strategol, arloesi busnes, swyddogaethau cynghori, cyngor ar yrfaoedd a threthiant. O ran trethiant, nid ydynt yn cyfeirio at ardrethi busnes, ond at ariannu drwy gynyddrannau treth. Pa ystyriaeth rydych wedi’i rhoi, neu rydych yn ei rhoi i’r alwad honno, lle mae cyllid o’r fath, sydd ar gael i awdurdodau lleol yn Lloegr rwy’n credu, yn ymwneud â benthyca a gyllidir gan y cynnydd mewn derbyniadau ardrethi busnes yn y dyfodol sy’n deillio o’r prosiectau a ddatblygwyd drwy’r fargen dwf?

Wel, Llywydd, rwy’n sicr yn cytuno bod yn rhaid i’r ddwy fargen ddinesig a bargen dwf gogledd Cymru fod yn fwy na dadl ynglŷn â’r swm o arian yn unig. Mae’n rhaid i hyn ymwneud ag agenda ehangach o sbarduno cydweithredu, a siarad ag un llais ar uchelgeisiau allweddol. A gallai datganoli rhai o’r mathau o gyfrifoldebau a amlinellwyd gan Mark Isherwood fynd law yn llaw â hynny. Cyfrifoldeb cynigwyr y fargen fydd dadlau’r achos hwnnw. Wrth gwrs, rwy’n ymwybodol o ariannu drwy gynyddrannau treth a’r ffordd y mae hynny’n gweithredu mewn mannau eraill. Cyfarfûm â Chymdeithas Trysoryddion Cymru mewn llywodraeth leol ddydd Gwener yr wythnos diwethaf, a chefais drafodaeth ddefnyddiol gyda hwy ynglŷn â nifer o’r materion hyn, gan gynnwys y potensial ar gyfer dull rhannu enillion tuag at gynnydd mewn derbyniadau ardrethi busnes, lle mae’n bosibl y gallai awdurdodau lleol sy’n dod at ei gilydd yn y bargeinion dinesig a’r bargeinion twf hyn ddangos llif incwm ychwanegol o ganlyniad i’w hymdrechion cyfunol.

Mi fyddai pobl Ynys Môn yn hoffi sicrwydd bod bargen dwf y gogledd yn mynd i fod yn chwilio i dyfu’r economi ar draws holl siroedd y gogledd ac nid clymu siroedd y dwyrain i’r hyn sy’n digwydd yn Lloegr yn unig. Mae yna gyfleoedd i’r gorllewin hefyd yn Iwerddon, heb sôn am yng ngweddill Cymru, ac nid dim ond yng ngogledd-orllewin Lloegr.

Mae yna berig, er enghraifft, fod Wylfa Newydd yn mynd i gael ei weld yn ticio’r bocs o ran Ynys Môn neu o ran y gogledd-orllewin yn ehangach hyd yn oed. A wnaiff yr Ysgrifennydd Cabinet gytuno bod yn rhaid inni beidio â dibynnu ar Wylfa achos os ydy’r sefyllfa’n codi lle nad yw hwnnw’n cael ei ddelifro, mi fyddwn ni mewn twll.

Yr her i bobl yn y gogledd sy’n bidio ar y deal yw i fod yn glir eu bod nhw’n creu rhywbeth sy’n mynd i weithio dros ogledd Cymru i gyd. Pan gwrddais i ag arweinyddion newydd Ynys Môn a Gwynedd, siaradais i â nhw am beth sy’n mynd ymlaen gydag Wylfa Newydd a’r pwysigrwydd o fod yn glir y bydd Wylfa newydd yn rhan o beth sy’n dod ymlaen fel rhan sylweddol o’r deal. Ond, wrth gwrs, mae’r deal yn fwy na Wylfa. Ar yr ochr arall, mae’r gogledd-ddwyrain, ac rwy’n gwybod, pan fyddaf i’n siarad â phobl sy’n byw, ac sy’n gyfrifol am bethau, ar ffin Cymru a Lloegr, eu bod nhw’n awyddus i esbonio’r pwysigrwydd o weithio dros y ffin gyda phobl sy’n byw yn Lloegr hefyd. Mae hynny’n bwysig. Ond, dyna’r her, sef i drio creu rhywbeth sy’n gweithio dros y gogledd i gyd ac i Wylfa a phethau eraill yn y gogledd-orllewin. Mae’n hollbwysig i hynny fod yng nghanol y deal hefyd.