Yr eitem nesaf yw datganiad gan yr un Gweinidog, Gweinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes, ar y wybodaeth ddiweddaraf am y tasglu gweinidogol ar gyfer Cymoedd y de. Unwaith eto, rydw i’n galw ar Alun Davies.

Diolch yn fawr, Llywydd. Rydw i’n falch eich bod chi’n cael y cyfle i wrando arnaf i unwaith eto. Rydw i’n falch iawn o gael y cyfle i drafod gwaith y tasglu gweinidogol ar gyfer Cymoedd y de. Mi fydd Aelodau yn ymwybodol ein bod ni wedi sefydlu’r tasglu blwyddyn yn ôl i weithio gyda chymunedau a busnesau ar draws Cymoedd y de i sicrhau ein bod ni’n gallu creu newid economaidd sydd yn para ar draws y rhanbarth i greu swyddi o ansawdd da sy’n agos at gartrefi pobl, gwella lefelau sgiliau, a chreu mwy o gyfoeth yn y Cymoedd.

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

I would like I would like to place on record, Deputy Presiding Officer, my gratitude to the taskforce for its work over the last 12 months. I want to thank my own colleagues in government—Ken Skates, the Cabinet Secretary for the Economy and Infrastructure, and Julie James, the Minister for Skills and Science. The membership of the taskforce has been extended over the course of the year, and new members include Fiona Jones, from the Department for Work and Pensions, and Gaynor Richards, from Neath Port Talbot Council for Voluntary Service.

The first year has been fast-paced. We have met with, talked with, and listened to people living and working in the Valleys. These conversations have been lively, insightful and challenging. They, together with the evidence the taskforce has taken over the course of the last year, have helped to shape our priorities for the future. Deputy Presiding Officer, we’re not simply creating a plan for the Valleys; it is a plan from the Valleys. We know we need to work differently to, and learn from, previous initiatives and programmes that have focused on the Valleys. This cannot and will not be another top-down approach towards regeneration and economic renewal. We will continue to work with communities across the south Wales Valleys. The taskforce will make sure that we use existing resources in a co-ordinated way and will focus on the priorities that have been identified by those communities. These priorities will be set out in ‘Our Valleys, Our Future’, our high-level plan for action, which will be published on 20 July in Ferndale.

Deputy Presiding Officer, as a result of the feedback we received from people living and working in the Valleys, we have developed the plan and the actions we will take over the coming years around three themes: good-quality jobs and the skills to do them, better public services, and the local community and environment. At the same time, the issue of transport was raised by people across the whole region, and this is something we will also address in the coming months. The need for good-quality jobs and access to skills training was a clear priority for the people and businesses with whom we have spoken. People told us that there are just not enough job opportunities within reach of their local communities and too often the jobs that are available are on zero-hours contracts or they are temporary or agency work. It is the taskforce’s ambition that by 2021 we will have closed the employment gap between the south Wales Valleys and the rest of Wales. This means helping an additional 7,000 people into work and creating thousands of new, fair, secure and sustainable jobs in the Valleys. It is timely that the Minister for Skills and Science is today setting out the Welsh Government’s new agenda for employability. This work will help to widen our efforts to support people who are out of work into jobs and create better conditions for work. The taskforce will help to ensure the new employability agenda will deliver maximum benefits for our Valleys communities.

Deputy Presiding Officer, the taskforce will also target investment to secure new strategic hubs in six areas across the Valleys. These will be areas where we seek to focus public investment in order to create new jobs and further opportunities to attract private sector investment. We will work with local communities, local authorities and businesses to ensure the focus of each hub will reflect the opportunities and demands of each area and their aspirations for the future. One of these hubs will be the new automotive technology business park for Ebbw Vale, which the economy Secretary announced last month. This will be backed with £100 million over 10 years and will support jobs and investment across the Heads of the Valleys.

We will look to maximise job opportunities in the local economy—the foundational economy—businesses we use every day and see all around us, such as retail, care and the food industry. We will also encourage and provide support for existing and potential entrepreneurs. I have seen how this can work in my own constituency and would like to see this happening across the whole of the Valleys. Each area of the Valleys is unique, but each community has a rich heritage and culture. The Valleys are also home to some of the most breathtaking but underappreciated and underused natural landscapes in Wales. We heard frequently in public meetings and discussion groups that we need to do more to celebrate and capitalise on the Valleys’ natural environment.

The taskforce will therefore explore the concept of a Valleys landscape park to help local communities build on their many natural assets, including the potential for community energy generation and tourism. We have also heard from many people about the fabric of our towns and communities and how we need to invest in the future of our Valleys towns. At the same time, people spoke with a passion about the litter and fly-tipping that disfigures too much of our local environment. All of these are issues that we will address over the coming few months.

We are launching ‘Our Valleys, Our Future’ at a time of unprecedented infrastructure investment in south Wales. The south Wales metro, the two city deals, the Welsh Government’s commitment to invest in affordable housing, and the M4 relief road, all offer opportunities for people living in the Valleys. These are opportunities that we must, and will, maximise.

I am determined the taskforce will make a real difference to Valleys communities over the course of this Assembly term. This is the beginning of a longer-term journey, which is being shaped by people working and living in the Valleys. We must now work together to turn this vision into action on the ground. Once the plan is launched, we will continue to talk with people to make sure that these actions are shaped by people living in the Valleys. Drawing on those views, we will also develop a delivery plan with targets and outcome measures. This plan will be published in the autumn. This will have a clear timetable for delivery.

We will have a structure in place to ensure there is accountability for this work. We have a cross-Government board that will ensure and provide oversight and accountability for the progress made against our commitments. It will be supported by a number of different work streams and I will be asking members of the taskforce to lead work on these different work streams.

Deputy Presiding Officer, I am excited to be part of this work in the Valleys. This is a part of Wales that is close to my heart. It is where I was born and brought up, and it’s where I represent today. The taskforce will build on the lessons learned from previous regeneration schemes, shaped by the feedback we have received from communities across the Valleys of south Wales. ‘Our Valleys, Our Future’ offers hope for a brighter future. People living and working in the Valleys deserve nothing less.

Gweinidog, diolch i chi am eich datganiad y prynhawn yma. Mae'n fy atgoffa o’ch rhagflaenydd Leighton Andrews, a oedd i fyny ac i lawr ar ei draed ar yr un prynhawn yn cyflwyno nifer o ddatganiadau i ni ar yr un pryd. Rwy’n gobeithio nad yw’r un dyfodol gwleidyddol yn eich disgwyl chi ag a oedd, yn amlwg, yn disgwyl y Gweinidog arbennig hwnnw,.

Ond rwyf yn croesawu eich datganiad. Yn amlwg, rydych chi wedi rhoi llawer iawn o egni personol, ac egni’r Llywodraeth i mewn i hyn—a hynny'n gwbl briodol, er tegwch i chi. Hefyd, eich dull draws-Llywodraeth—yn hytrach nag edrych arno o safbwynt unochrog, a meddwl, ‘Fi piau hwn, a fi fydd yn ei arwain.' Mae’r ffaith eich bod yn mynd ag Ysgrifenyddion y Cabinet gyda chi i lawer o'r cyfarfodydd cyhoeddus yn rhoi ffydd bod y Llywodraeth yn edrych ar hyn ar y cyd.

Gan fy mod yn credu ei bod hi’n deg dweud y gall llawer o gymunedau'r Cymoedd ddweud, mewn rhai achosion, y gallen nhw fod wedi clywed am hyn i gyd o'r blaen. Ond mewn gwirionedd, os edrychwch chi ar weithgarwch economaidd, os edrychwch chi ar safonau addysg, ac ar lawer o'r dangosyddion allweddol, yn anffodus, nid ydym ni wedi gweld y gwelliannau y byddai pob un ohonom ni yn dymuno eu gweld. Yn fwy na dim, mae a wnelo hyn â chynyddu’r gweithgarwch economaidd hwnnw—yn y pump, 10, 15 mlynedd nesaf—fel eu bod nhw yn dod yn gynaliadwy, fel eu bod nhw yn creu eu dyfodol eu hunain ac, yn anad dim, eu bod nhw yn dod yn lleoedd y mae pobl yn gyffredinol eisiau byw a gweithio ynddyn nhw hefyd.

Rwy’n sylwi o’ch datganiad, Gweinidog, eich bod yn dweud y byddwch chi’n lansio’r cynllun blaenllaw 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol' yr wythnos nesaf, ond yna mae'n rhaid i ni aros tan yr hydref tan y byddwn yn cael y dangosyddion perfformiad, neu sut y byddwch yn mesur eich hun, y soniasoch amdano yn rhan olaf eich datganiad. Meddwl oeddwn i: pam y datgysylltu? Oherwydd, does bosib, i wneud hwn yn gynllun cydlynol, rydych chi eisoes yn deall pa ddangosyddion yr ydych chi’n ceisio eu cyflawni. Felly, pam nad yw'r ddau yn gysylltiedig? Oherwydd er mwyn i ni fod yn hyderus bod y cynllun hwn yn fwy na geiriau ar bapur, mae angen i ni allu gweld y cynnydd a mesur y cynnydd, nid yn unig fel gwleidyddion, ond fel cymunedau o'r Cymoedd, fel y dywedais i, fel y gallan nhw fod yn ffyddiog eich bod chi’n symud i'r cyfeiriad cywir.

Rydych chi wedi crybwyll, yn eich sylwadau agoriadol, sut y cawsoch chi arweiniad gan y cymunedau eu hunain, a da o beth yw hynny. Byddwn yn awyddus i ddeall ble yr ydych chi’n credu bod swydd yn ddigon lleol i'w galw’n swydd sydd o fewn cymuned leol. Rydych chi’n cyffwrdd ar hynny yn eich datganiad yn y fan yma:

o fewn cyrraedd eu cymunedau lleol yw'r geiriau yr ydych chi’n sôn amdanyn nhw. Eto i gyd, mae llawer o'r dulliau economaidd y mae Llywodraeth Cymru wedi eu defnyddio dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf yn sicr wedi creu cyflogaeth ar hyd y llain arfordirol hwn—yn enwedig yn y de—sydd wedi arwain, yn amlwg, at lawer o bobl yn symud allan o'r Cymoedd i fanteisio ar y cyfleoedd cyflogaeth hynny. Felly, fe hoffwn i ddeall: a ydych chi’n gweld y cyfleooedd cyflogaeth hyn fel rhai ar gyfer y de yn ei gyfanrwydd, neu a ydych chi’n canolbwyntio'n benodol ar greu swyddi lleol yn y cymunedau eu hunain? A sut ydych chi'n llwyddo i wneud hynny? Oherwydd rydych chi yn cyfeirio at greu 7,000 o swyddi ychwanegol yn y cyfnod hwn hyd at 2021, rwy’n credu eich bod yn siarad amdano. A yw'r swyddi hynny yr ydych chi’n gobeithio eu creu yn rhai gwirioneddol newydd—felly yn ychwanegol at y rhai sy’n bodoli yn y Cymoedd yn barod—neu a ydyn nhw’n ddim mwy na swyddi a fyddai’n llenwi swyddi sydd eisoes yn bodoli, naill ai yn y sector cyhoeddus, y sector preifat neu'r sector gwirfoddol? A allwn ni wir fod yn edrych ymlaen at gael 7,000 o gyfleoedd gwaith newydd yn ychwanegol at yr hyn sydd eisoes yn bodoli yn y Cymoedd?

Rydych chi’n cyffwrdd hefyd ar y chwe chanolfan strategol yr ydych chi’n awyddus i’w datblygu yn y Cymoedd. Buaswn yn hoffi deall sut yr ydych chi’n datblygu’r cysyniad hwnnw, beth yn union maen nhw’n eu cynrychioli—a ydyn nhw’n ddim mwy nac ardaloedd menter bychain? Oherwydd rydych chi’n cyfeirio at yr un sydd gennych chi ym Mlaenau Gwent, er enghraifft, a ddatblygodd o'r cyhoeddiad Cylchdaith Cymru fel model. Wel, mae hwnnw'n fodel thematig sy’n seiliedig ar y sector modurol. Felly, wrth gyflwyno'r pum canolfan y byddai gennych chi’n weddill yn y cysyniad hwn, beth ydych chi'n ei olygu mewn gwirionedd? Yn ddaearyddol, sut y cânt eu lledaenu ar draws ardal y Cymoedd? Yn arbennig, faint o gyllideb a gaiff ei neilltuo i greu'r cyfleoedd? Yn amlwg, ym Mlaenau Gwent, rydych chi wedi nodi £100 miliwn dros 10 mlynedd ar gyfer y ganolfan benodol honno. A all y pum canolfan arall ddisgwyl cael yr un faint o gyllid? Oherwydd, unwaith eto, rwy’n credu ei bod hi’n bwysig deall pa adnoddau mae Llywodraeth Cymru yn eu buddsoddi yn y cysyniad hwn. Rwyf yn rhybuddio rhag cofleidio’r athroniaeth 'adeiladwch o ac fe ddaw’r bobl', oherwydd, mewn gwirionedd, rydym ni wedi gweld nad yw’r athroniaeth honno’n gweithio. Ac felly, os mai hynny fydd sail eich gweithgaredd economaidd, rhowch rywfaint o fanylion ychwanegol fel y gallwn ni ddeall beth y gallwn ni ei ystyried fel bod yn llwyddiant a beth fydd y cysyniad yn ei gyflenwi.

Wrth gloi, rwyf yn croesawu'r cyfeiriad at yr amgylchedd naturiol—[Torri ar draws.] Rwy'n gobeithio bod arweinydd y tŷ yn iawn. Roeddwn i braidd yn bryderus y byddai'n rhaid i mi ddod draw a rhoi cusan bywyd chi. [Torri ar draws.] Gallaf weld fod wyneb arweinydd y tŷ yn goch. Ai pwl o wres yw hwnna?

Wrth gloi, carwn longyfarch y Gweinidog am gyfeirio at amgylchedd naturiol y Cymoedd. Fel rhywun sydd o gefndir amaethyddol, rwyf yn credu na wnaed hanner digon o ddefnydd o’r adnodd hwn yn y Cymoedd. Bûm yn siarad, yn ddiweddar, ar sail drawsbleidiol, gyda Hefin o Gaerffili, ac â'r Aelod dros Gwm Cynon hefyd, ac Aelodau eraill o’r Siambr, am y tiroedd comin sydd ar ben y Cymoedd—mae yna fannau agored enfawr sy’n ffurfio cyfleuster economaidd pwysig ar gyfer amaethyddiaeth. Ond maen nhw hefyd yn chwarae rhan bwysig yn amgylchedd naturiol y Cymoedd, a byddwn yn ddiolchgar am eglurhad ynghylch sut y mae'r Gweinidog yn gweld yr amgylchedd naturiol hwnnw yn chwarae rhan wirioneddol yn y dadeni yr ydym ni i gyd eisiau ei weld yn y Cymoedd, a hynny ar draws pob un o’r Cymoedd.

Rwy'n ddiolchgar i arweinydd Ceidwadwyr Cymru am ei eiriau caredig a’i groeso i'r datganiad y prynhawn yma. A gaf i ddweud wrtho—? Pan ofynodd y Prif Weinidog i mi ysgwyddo’r cyfrifoldeb o gydlynu ac arwain y gwaith hwn, roeddwn i’n glir iawn, iawn nad ydym ni, wrth greu tasglu i’r Cymoedd, eisiau creu cwango arall nac ychwaith eisiau creu math arall o beiriant cyflawni ynddo'i hun, ond yr hyn yr oedd angen i ni ei wneud oedd cyfuno swyddogaethau presennol y Llywodraeth a sicrhau bod pob rhan o'r Llywodraeth yn cymryd cyfrifoldeb dros gyflawni yng Nghymoedd y de. Mae'r tasglu ei hun wedyn yn creu pwyslais ac mae’n gatalydd ar gyfer gweithredu i alluogi’r pethau hynny i ddigwydd. Yn sicr, does dim angen unrhyw strwythurau cyflenwi cymhleth eraill arnom ni, a does arnom ni ddim eisiau dyblygu. Yr hyn yr ydym ni ei eisiau yw canolbwyntio clir ar Gymoedd y de. Felly, roedd y Prif Weinidog yn glir iawn, iawn—ac roedd yn amlwg yn cytuno bod angen tasglu arnom ni er mwyn sbarduno’r gwaith hwn yn ei flaen, yn hytrach na’i fod yn cyflawni ei hun. Ac felly bydd Gweinidogion ac Ysgrifenyddion y Cabinet yn cyflawni’r gweithio traws-lywodraethol a'r uchelgeisiau a'r amcanion sydd gennym ni, ac fe gaiff y rhain eu cyflawni gan Lywodraeth Cymru sy'n gweithredu er mwyn cyflawni ei rhaglenni presennol. Ond mae hefyd yn gweithredu fel catalydd i alluogi eraill i ddarparu ac i ddod â phobl eraill at ei gilydd. Felly, rwy’n glir iawn, iawn—ac rwy’n croesawu ei gydnabyddiaeth o hynny—fod hyn yn rhywbeth i'r Llywodraeth gyfan ei gyflawni.

Bu, wrth gwrs, nifer o wahanol fentrau ar gyfer y Cymoedd. Rwy'n cofio eistedd wrth ochr Robin Walker mewn digwyddiad cyn y Nadolig, ac roedd yn trafod y gwaith y bu ei dad yn ei wneud yn y Cymoedd rai blynyddoedd yn ôl. Soniodd am gymaint yr oedd ei dad wedi mwynhau’r gwaith hwnnw, a sut yr oedd yn teimlo fod ganddo’r awydd a’r angen i gyfrannu at ddyfodol economaidd y Cymoedd. Felly, mae angen i ni ddysgu o'r hyn yr ydym ni wedi ei wneud yn y gorffennol, a chydnabod bod angen pwyslais llawer ehangach ar y Cymoedd na fu gennym ni erioed o’r blaen o bosib.

Rwyf hefyd yn cytuno bod angen ffydd ar y bobl sy'n byw yng nghymunedau’r Cymoedd i wybod bod hyn yn fwy na dim ond geiriau, ac y byddwn yn cyflawni’r addewidion a'r ymrwymiadau yr ydym ni yn eu gwneud. Rwyf yn awyddus i sicrhau bod gennym ni gynllun cyflawni—cynllun cyflawni gyda thargedau clir, gyda chamau gweithredu clir ac amserlenni clir. I mi, mae'n gwbl hanfodol fel Gweinidog fy mod yn cael fy nwyn i gyfrif am yr addewidion a wnaf, i'r lle hwn ac mewn mannau eraill, a bod pobl yn gallu fy nwyn i gyfrif drwy sicrhau bod gwybodaeth ar gael i'r cyhoedd i alluogi pobl eraill i’n dwyn i gyfrif, a bod gennym ni dargedau clir ac amserlenni clir. Mae hynny'n golygu y gallwn ni gael dadl llawer fanylach am yr hyn yr ydym ni’n ceisio ei wneud, yn y tymor Cynulliad hwn ac wedi hynny. Felly, byddwn yn cyhoeddi cynllun cyflawni yn yr hydref. Byddaf yn sicrhau y bydd amser y Llywodraeth ar gael ar gyfer datganiad neu ddadl bellach i sicrhau bod yr Aelodau'n cael y cyfle i’n holi ni ynghylch hynny, a byddaf yn sicrhau y bydd yr holl wybodaeth ar gael yn gyhoeddus er mwyn galluogi’r atebolrwydd hwnnw i fod yn ddadl drylwyr am y ffordd yr ydym ni’n symud ymlaen â’r maes polisi hwn, ac nid dim ond math mwy gelyniaethus, efallai, o atebolrwydd a welwn ni yn llawer rhy aml.

O ran swyddi lleol a beth mae hynny'n ei olygu, yn amlwg, bydd metro de Cymru yn fodd o sicrhau ein bod yn gallu rhoi’r cyfle i bobl deithio i chwilio am waith pan fo angen, i gael cyfleoedd gwahanol am waith a sgiliau, ac i gael addysg a gwasanaethau. Ond hefyd, mae angen i ni sicrhau bod gennym ni’r swyddi hynny ar gael iddyn nhw yn y lle maen nhw’n byw ynddo hefyd. Un o'r cyfleoedd gwych a welaf yn natblygiad prosiect deuoli'r A465 yw nad ydym ni ddim ond yn adeiladu ffordd osgoi ar gyfer trefi Blaenau'r Cymoedd, ond ein bod ni mewn gwirionedd yn buddsoddi mewn coridor gogleddol, os mynnwch chi, lle bydd gennym ni, a lle mae angen i ni gael cynllun datblygu economaidd i greu ac i ysgogi datblygiad economaidd ym Mlaenau'r Cymoedd, sef yr ardaloedd sydd wedi elwa lleiaf, os mynnwch chi, ar raglenni buddsoddi economaidd eraill. Fe allwn ni felly greu ac ysgogi gwaith lleol ac economïau lleol ym Mlaenau'r Cymoedd, yn ogystal ag ymhellach i’r de.

O ran swyddi lleol, un o'r dadleuon a gafwyd yn y lle hwn, ac y bu nifer o wahanol Aelodau ar lawer ochr i'r Siambr yn arwain arni, yw lle a swyddogaeth economi sylfaenol yn y dyfodol, ac mae hyn yn rhywbeth yr wyf yn gobeithio y byddwn yn gweld mwy o fuddsoddi ynddo dros y blynyddoedd nesaf. Roedd yr astudiaeth drylwyr o Dredegar, a gyhoeddwyd rai blynyddoedd yn ôl bellach, yn amlinellu sut mae modd i’r economi sylfaenol, wrth gwrs, helpu i gynnal gwaith—fe all gynnal swyddi—ond hefyd sicrhau bod cyfoeth yn aros o fewn cymuned benodol hefyd, ac rwy’n gobeithio y gallwn ni ddysgu gwersi o hynny a chymhwyso'r dull hwnnw o wneud pethau i rai o'r pethau y byddwn ni yn eu gwneud yn y dyfodol. Ond rwyf hefyd yn gobeithio, trwy fuddsoddi mewn trafnidiaeth, y byddwn yn gallu ailgysylltu’r Cymoedd a Chaerdydd er mwyn sicrhau bod gennym ni un ardal economaidd lle y gall pobl symud ar gyfer gwaith, os dyna yw eu dewis, ond lle mae gwaith hefyd ar gael yn llawer agosach at gartref pan fo angen hynny a phan ei fod yn angenrheidiol. Felly, mae'n ddewis o ba un a ydym ni’n teithio i'r gwaith, ac nid rheidrwydd, ac nad yw’n rhywbeth y mae pobl yn cael eu gorfodi i’w wneud. Byddwn yn creu cyfleoedd newydd a byddwn yn dweud yn y rhaglen hon y bydd rhan o'r cyfleoedd hynny yn swyddi yn y sector cyhoeddus yr ydym ni yn dymuno eu creu yn y Cymoedd, ac rydym ni eisoes wedi dechrau’r broses honno.

Bydd y canolfannau strategol eu hunain yn wahanol mewn gwahanol leoedd; ni fydd yr hyn a allai weithio yng Nglynebwy o reidrwydd yn gweithio yn rhywle arall. Ac felly byddwch yn gweld adeiladu canolfan strategol, sy'n adlewyrchu uchelgais y lle hwnnw ac yn adlewyrchu anghenion yr ardal a’r rhanbarth hwnnw. Gallai fod yn wahanol mewn gwahanol leoedd—mewn gwirionedd, bydd yn wahanol mewn gwahanol leoedd. Bydd y buddsoddiad y byddwn ni’n ei gynhyrchu o Lywodraeth Cymru yn y gwahanol ganolfannau strategol yn fuddsoddi gwahanol mewn gwahanol leoedd a bydd ar ffurf wahanol. Yr hyn sy'n amlwg yw y bydd angen i ni wneud y buddsoddiad hwnnw mewn modd amserol er mwyn sicrhau ein bod yn cyrraedd y targedau a'r uchelgeisiau yr ydym ni’n eu gosod i'n hunain.

Rwy’n gwybod fy mod yn trethu eich amynedd, Dirprwy Lywydd—

Ydych, mi ydych chi, a dweud y gwir. [Chwerthin.]

Hyd yn oed heb fy sbectol gallaf weld—

Ie. [Chwerthin.] Felly, os gwisgwch chi eich sbectol fe welwch chi gymaint yr ydych chi’n trethu fy amynedd. Felly—.

A gaf i ddim ond ateb y cwestiwn olaf ar barc y Cymoedd? Rwyf yn cytuno’n llwyr â'r hyn a ddywedwyd ynglŷn â photensial y tiroedd comin a chopaon y Cymoedd, yn arbennig. Rwyf wedi siarad sawl gwaith gyda Rhianon Passmore am daith olygfaol Cwmcarn, gwn fod Dai Rees wedi siarad am gwm Afan ar yr un pryd ac rwyf wedi diflasu Dawn Bowden lawer gwaith am yr adegau yr wyf yn mynd â fy mhlant fy hun i Garwnant i fwynhau'r cyfleusterau yno. Mae cyfleoedd gwych yn y Cymoedd i ni fwynhau golygfeydd a thirwedd y Cymoedd unwaith eto, ac i wneud hynny mewn ffordd gynaliadwy. Rwy’n gobeithio y gallwn ni gynnwys rhyw fath o raglen Glastir yn rhaglenni’r dyfodol i gynnal y tiroedd comin, a fydd yn ein galluogi i weithio gyda thirfeddianwyr ac eraill i gefnogi a chynnal, nid dim ond bioamrywiaeth, ond mynediad at bob un o dirweddau’r Cymoedd, ac i wneud hynny mewn ffordd, sydd, unwaith eto, yn cynnwys ein holl gymunedau.

Mae’n galonogol clywed y bydd y gwaith hwn yn wahanol i fentrau a rhaglenni blaenorol sy'n canolbwyntio ar y Cymoedd, ac mae'n rhaid iddo fod yn wahanol, oherwydd nid yw’r hyn sydd wedi digwydd yn y gorffennol wedi gweithio. Felly, mae'n gadarnhaol gweld ymrwymiad i wneud pethau'n wahanol, ac mae hefyd yn gadarnhaol eich bod wedi cydnabod Glynrhedynog fel cymuned sy'n teimlo ei bod wedi ei hesgeuluso’n arw.

Felly, rwyf wedi dechrau gyda rhywbeth cadarnhaol, byddaf yn troi yn awr at yr uchelgais i gau'r bwlch cyflogaeth rhwng Cymoedd y de a gweddill y wlad. Yn gyntaf oll, croesawaf y gydnabyddiaeth yr ydych newydd ddatgan bod heriau gwahanol yn rhannau deheuol y Cymoedd o’i gymharu â’r rhannau mwyaf gogleddol. Mae'n ffaith mai’r pellaf yr ydych chi o Gaerdydd, y mwyaf yw'r heriau. Felly, mae angen i ni gael ymrwymiad clir gennych chi y bydd yr agwedd 'nes at adref' o'ch cynnig swydd yn cael ei chyflawni. Rydym ni angen swyddi yn y Cymoedd, nid dim ond swyddi o fewn cyrraedd y Cymoedd. Felly, hoffwn wybod faint o swyddi fydd yn y Cymoedd. Mae lleoliad y swyddi yn hanfodol, fel y mae'r sgiliau a’r lefelau cyflog.  Rwy’n siŵr bod llawer ohonom ni yn y Siambr wedi dechrau ar ein gyrfaoedd drwy weithio yn y sector manwerthu, felly croesawaf y gydnabyddiaeth o bwysigrwydd yr economi sylfaenol, ond o ble y daw’r cyfleoedd gwaith ychwanegol hynny? Mae llawer o swyddi gofal a manwerthu eisoes yng nghymunedau’r Cymoedd. Beth am swyddi eraill? Beth am yrfaoedd i bobl?

Gweinidog, hoffwn hefyd ofyn ynghylch rhai o'r prosiectau yr ydych chi wedi eu rhestru, oherwydd, unwaith eto, nid wyf yn llawn hyder. Pam? Oherwydd dywedir bod y cynlluniau sydd eisoes yn bodoli yn berthnasol i’r tasglu hwn, ond cynlluniau sydd eisoes ar y gweill yw'r rhain. Mae'r parc modurol yng Nglynebwy eisoes wedi ei grybwyll. Mae'n newydd, ond mae'n ymddangos ei fod wedi ei greu dim ond oherwydd bod y cynllun Cylchdaith Cymru wedi’i wrthod. Nawr, wrth gwrs, mae Plaid Cymru yn croesawu'r datblygiad hwnnw yng Nglynebwy, ond a oes atebion eraill tebyg ar gyfer lleoliadau eraill yn y Cymoedd? Beth yw'r prosiect mawr ar gyfer y Rhondda, er enghraifft? Mae'r cyfraddau cyflogaeth yn y Rhondda yn debyg i’r rhai ym Mlaenau Gwent. Mae’r niferoedd sy’n hawlio budd-daliadau yn debyg hefyd. Ond wrth ystyried Rhondda Cynon Taf yn ei gyfanrwydd, mae'r cymunedau mwyaf deheuol mwyaf cefnog yn cuddio'r tlodi a’r amddifadedd a wynebir gan bobl yn fy etholaeth i, ac rwyf wir yn credu bod angen i chi roi ystyriaeth i hynny. A ydych chi’n siarad â chyflogwyr mawr yng Nghaerdydd ac mewn mannau eraill i weld a fyddant yn ystyried trefi mwy y Cymoedd y tro nesaf y byddant yn ystyried ehangu?

Nodaf fod sôn am ffordd liniaru'r M4. A allwch chi amlinellu sut y bydd yr M4 newydd, ac yn arbennig y llwybr du yr ydych chi’n ei ffafrio, yn helpu'r Cymoedd? Comisiynodd y Sefydliad Ymchwil Mannau Cynaliadwy ym Mhrifysgol Caerdydd adroddiad a oedd yn dweud mai ychydig iawn fyddai'r M4 newydd yn ei gynnig i'r Cymoedd, ac roedd yr adroddiad hwnnw’n canolbwyntio ar y Cymoedd sydd agosaf at Gasnewydd. Gweinidog, ni fydd Plaid Cymru yn derbyn sefyllfa lle caiff mentrau presennol Llywodraeth Cymru fel yr M4, sydd ag ychydig iawn i'w wneud â'r Cymoedd, eu tynnu i mewn i’r gwaith hwn. A gawn ni yn lle hynny brosiectau newydd sydd yn unswydd ar gyfer rhoi bargen deg i hen faes glo de Cymru? Byddaf i a Phlaid Cymru yn hyrwyddo unrhyw brosiectau newydd y mae'r tasglu yn eu cynnig, ond rydym ni eisiau gweld y prawf bod hwn yn waith newydd ac arloesol a fydd yn sicrhau canlyniadau ac yn rhoi terfyn ar y tlodi a'r amddifadedd sy'n dal gyda ni ers cau’r pyllau.

Holodd arweinydd y Torïaid am arian. Nawr, rwyf wedi sylwi na siaradwyd am unrhyw gyllideb—unrhyw gyllideb penodol—ar gyfer y gwaith hwn. Rydych chi wedi siarad am gatalyddion, ond rwy’n gobeithio yn fawr y caiff yr uchelgais yr ydych chi wedi ei amlinellu ei gefnogi gan adnoddau.

Rydych chi wedi crybwyll y metro. Faint o arian fydd yn cael ei ddyrannu i'r metro? Pryd y byddwn ni’n gweld y cynllun ar gyfer y metro? A ydych chi’n mynd i ddechrau ar y gwaith yn y lleoedd hynny sydd bellaf o’r ddinas? Dyma'r cwestiynau mae pobl yn y Cymoedd eisiau atebion iddyn nhw. Ni fydd pobl yn y Cymoedd yn derbyn ailadrodd mentrau blaenorol sydd naill ai wedi methu neu wedi gwneud pethau'n waeth, ac ni fydd Plaid Cymru yn derbyn hynny ychwaith.

Rwy'n ddiolchgar i Leanne Wood am ei hychydig eiriau caredig. Rwy'n cael yr argraff fy mod i newydd wylio fideo yn cael ei wneud. A gaf i ddweud yn dyner iawn, iawn wrth arweinydd Plaid Cymru mai hi yw’r unig Aelod yma sy’n cynrychioli’r Cymoedd sydd heb gwrdd â mi i drafod y gwaith hwn yn fanwl ynglŷn â sut y mae'n effeithio ar eu hetholaethau unigol? Mae nifer o Aelodau wedi dod ac wedi siarad â mi am y materion hyn, ac mae'n bosibl i bob Aelod barhau â’r sgyrsiau hyn am eu hetholaethau unigol ar unrhyw achlysur arall.

A gaf i ddweud y bu’r sgwrs a gefais gyda phobl yng Nglynrhedynog bythefnos yn ôl yn addysgiadol iawn? Roedden nhw’n siarad ynglŷn â sut y maen nhw’n gweld eu bywydau. Roeddwn i’n siarad â grŵp o bobl ifanc ynghylch sut yr oedden nhw’n gweld eu bywydau a sut yr oedden nhw’n gweld eu dyfodol, a'r hyn oedd ei eisiau arnyn nhw oedd gwleidyddion gydag atebion a gwleidyddion a oedd ag ymrwymiad i dreulio amser yn siarad â nhw a gwrando ar yr hyn yr oedd ganddynt i'w ddweud, ac—

Beth am swyddi?

Roedd swyddi yn rhan o hynny, ond nid y cwbl, ac mae’n debyg y byddai mwy o amser yn gwrando a llai o amser yn siarad mewn gwirionedd yn wers dda i arweinydd Plaid Cymru. A gaf i ddweud ein bod yn deall—? Rydym yn deall–ac mae'n amser da i drafod hyn ar hyn o bryd gydag adroddiad Matthew Taylor wedi ei gyhoeddi heddiw, sy'n amlygu rhai o'r anghydraddoldebau gwirioneddol ym marchnad lafur heddiw ac yn economi heddiw. Rydym ni’n gwybod na fydd trosolwg ystadegol o’r Cymoedd yn rhoi darlun cynhwysfawr i chi o fywydau pobl yn y Cymoedd. Ni fydd yn dweud wrthych chi am yr anawsterau a wynebir gyda chontractau dim oriau; ni fyddant yn siarad â chi am broblemau economi achlysurol; ni fyddant yn siarad â chi am broblemau gwaith asiantaeth, am ansicrwydd, am fethu â chynllunio ymlaen llaw, am fethu â chynllunio wythnos eich teulu neu eich bywyd gwaith. Ni fydd pobl yn siarad â chi am hynny, ond rwy’n credu bod y gwaith y mae Matthew Taylor wedi ei wneud ac a gyhoeddwyd heddiw yn dweud llawer wrthym ni am fywydau llawer o bobl yn y Cymoedd a phobl rwy’n siarad â nhw yn ddyddiol ac yn wythnosol.

A gaf i ddweud hyn mewn ymateb i’ch cwestiynau? Byddwn yn sicrhau y bydd y prosiect nes at y cartref yn dwyn ffrwyth ac y caiff cynlluniau arbrofol eu cyhoeddi a’u rhoi ar waith yn ystod yr wythnosau a'r misoedd nesaf. Mae fy nghyd-Aelod y Gweinidog Sgiliau wedi bod yn arwain ar hyn a bydd yn gwneud cyhoeddiad ar hynny yn y misoedd nesaf. Byddwn yn sicrhau bod y swyddi hyn hefyd yn ardal y Cymoedd. Y rheswm pam y bûm i’n ymgyrchu dros ddeuoli'r A465, pan oedd y cyn Ddirprwy Brif Weinidog yn ei wrthwynebu, oedd oherwydd yr hyn yr oeddwn i eisiau ei weld oedd buddsoddiad economaidd yng Nghymoedd y de. Roeddwn i eisiau gweld deuoli’r ffordd honno i sicrhau ein bod yn gallu creu coridor gogleddol a defnyddi’r coridor gogleddol hwnnw i ysgogi gweithgarwch economaidd, i greu swyddi, i greu gwaith a chreu gyrfaoedd. Dyna pam y gwnes i ymgyrchu i sicrhau ein bod yn cael y ffordd ddeuol honno, a phan yr oedd y Dirprwy Brif Weinidog yn dweud wrthym ni bob tro nad oedd yn flaenoriaeth iddo, fe wnaethom ni’n siŵr ei fod yn flaenoriaeth, a Llywodraeth Lafur a ddechreuodd gyflawni ar hynny. Gadewch i ni wneud hynny’n hollol glir.

Rwy'n synnu, hefyd, bod yr Aelod yn gofyn cwestiynau am y metro. Mae'r cyhoeddiadau hyn eisoes wedi eu gwneud, wrth gwrs. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Seilwaith eisoes wedi gwneud cyhoeddiad ar y £750 miliwn ar y cynllun metro, ac mae eisoes wedi cyhoeddi amserlen ar gyfer hynny, ac mae eisoes wedi cyhoeddi cynlluniau ar gyfer hynny. Mae hynny wedi ei wneud ar sawl achlysur, ac mae eisoes yn y parth cyhoeddus. Gadewch i mi ddweud hyn, o ran prosiectau presennol: yn amlwg, rydym ni’n mynd i gael cymaint â phosibl o fanteision o’r prosiectau hynny sy'n bodoli ar hyn o bryd. Roeddwn i’n glir iawn, yn fy ateb i arweinydd yr wrthblaid, ein bod yn awyddus i sicrhau ein bod yn gweithredu fel catalydd, ie, a'n bod yn sicrhau bod y Cymoedd yn gyfrifoldeb i bob adran, yn yr un ffordd ag y siaradais yn gynharach am ddyfodol y Gymraeg, gan ddweud nad yw'n fater syml ar gyfer un adran ac un ffrwd gyllideb. Mae'n cael ei integreiddio i mewn ac yn gyfrifoldeb i bob agwedd ar y Llywodraeth a'r holl weinidogaethau a phob adran. Dyna'n union sut y byddwn yn symud ymlaen gyda’r Cymoedd, ac rwyf am ddweud hyn, i gloi: gallwch naill ai ddod gyda ni ar y daith hon neu beidio. Mae hwnnw’n fater i chi.

Diolch, Gweinidog, am eich datganiad y prynhawn yma. Mae'n dda bod gan Lywodraeth Cymru gynllun ar gyfer y Cymoedd, ond, wrth gwrs, mae angen inni sicrhau ei fod yn un effeithiol. Mae’n ymddangos bod elfen o amheuaeth mewn gwahanol sectorau o'r Siambr hyd yn hyn, ac mae gennym ni ddiffyg manylder. Wrth gwrs, yr ydych chi’n cael eich llesteirio gan broblem hanesyddol methiant cymharol, neu fethiant cymharol tybiedig, y mentrau blaenorol yn y Cymoedd. Felly, rwy’n dymuno pob lwc i chi gyda hyn ac, wrth gwrs, rwy’n credu ein bod ni i gyd yn gobeithio y daw â pheth llwyddiant i’w ganlyn, ond mae angen i ni gael mwy o fanylion am yr hyn yr ydych chi’n ceisio ei wneud, ac, wrth gwrs, rydym ni’n aros am y cynllun cyflawni yn yr hydref.

Mae swyddi yn mynd i fod yn hanfodol, fel y mae wedi dod yn amlwg o'r hyn yr ydym ni wedi bod yn ei drafod heddiw. Nawr, rydych chi wedi awgrymu posibilrwydd o greu miloedd o swyddi, sy’n bosibilrwydd deniadol, ond nid ydym yn gwybod llawer ynglŷn â sut y caiff y swyddi hyn eu creu. Felly, tybed a allech chi ddweud ychydig bach mwy wrthym ni am y dulliau y byddwch chi’n eu defnyddio yn y cynllun hwn i greu swyddi. Os caiff mwy o swyddi yn y sector cyhoeddus eu hadleoli i'r Cymoedd, a allech chi roi rhagor o wybodaeth i ni am hynny?

Holodd un o'r siaradwyr blaenorol hefyd ynglŷn â chydweithio â'r sector preifat. Oes, mae angen i ni wneud yn siŵr y bydd swyddi yn y Cymoedd, nid dim ond yn y ddinas-ranbarth yn gyffredinol, felly a oes gennych chi ragor i'w ddweud am hynny? Yn benodol, pa ddulliau allech chi eu defnyddio? A fydd grantiau recriwtio neu hyfforddiant ar gael er mwyn i gwmnïau gyflogi pobl leol? A fydd unrhyw beth yn ymwneud â hyfforddiant ar gyfer sectorau penodol? Dyna bosibilrwydd arall. Fe soniasoch chi am hyrwyddo twristiaeth drwy hyrwyddo harddwch naturiol y Cymoedd, sef agwedd a gaiff ei hanwybyddu'n aml. Rydych chi wedi siarad am y parc tirlun, er enghraifft, felly a allwch chi ddweud unrhyw beth arall wrthym ni am hynny, yn benodol, y prynhawn yma? Diolch.

Rydym ni’n awyddus i sicrhau bod gennym ni nifer o ddulliau gwahanol ar gael i ysgogi gweithgarwch economaidd a chreu gwaith a chreu swyddi, ac, fel y dywedais i wrth ateb cwestiwn cynharach, creu nid swyddi yn unig, ond gyrfaoedd yn y Cymoedd. Rydym ni wedi amlinellu dull gweithredu, sef sicrhau ein bod nid yn unig yn defnyddio'r metro, ond llwybrau teithio eraill hefyd, fel ffyrdd canolog, os mynnwch chi, o fewn y Cymoedd, a sicrhau bod gennym ni leoliadau ar hyd y gwahanol gysylltiadau trafnidiaeth hynny lle y gallwn ni ganolbwyntio ar safleoedd unigol a lleoedd unigol, a chreu canolfannau strategol a all arwain, ynddynt eu hunain, at y posibilrwydd o greu twf a swyddi yn y lleoliadau hynny yn ardal y Cymoedd.

Ar yr un pryd, byddwn yn parhau i fuddsoddi yn yr economi sylfaenol ac mewn economïau lleol er mwyn sicrhau y ceir buddsoddiad mewn entrepreneuriaid lleol, busnesau lleol, swyddi lleol a chwmnïau lleol. Felly, byddwn yn defnyddio dulliau o’r fath ar gyfer ysgogi a chreu gweithgaredd economaidd yn y Cymoedd. Ein nod yw cau'r bwlch rhwng y Cymoedd a gweddill Cymru dros y blynyddoedd nesaf, a byddwn yn cyflwyno cynllun ac amserlen o ran sut yr ydym ni’n gweld hynny'n digwydd.

O ran y parc tirlun, credaf fod hwn yn gyfle cyffrous iawn i ni werthfawrogi a thrysori’r Cymoedd mewn modd efallai nad ydym ni wedi ei wneud bob amser yn y gorffennol. Rwyf am iddo fod yn gysyniad parc rhanbarthol a fydd yn ymestyn o hen waith haearn The British yn etholaeth fy nghyfaill yn Nhorfaen ar draws i'r gorllewin ac i Sir Gaerfyrddin yn y gorllewin—rhywle lle y gallwn ni werthfawrogi a thrysori’r holl wahanol dirweddau a lleoedd yn y Cymoedd. Treuliais amser gyda fy nghyd-Aelod, Dai Rees, ar wahanol adegau yng Nghwm Afan. Gwn fod cynlluniau i gael y gwerth mwyaf o’r dirwedd yn y fan honno, ond mi wn hefyd o fy mhrofiad personol o fyw yn y Cymoedd ein bod eisiau mentro i’r copaon i’r tiroedd comin i archwilio a deall yr hanes, ac nid dim ond yr hanes diwydiannol, ond yr hanes cyn y cyfnod diwydiannol sydd gennym yn y Cymoedd a'r dreftadaeth sydd gennym ar gael i ni, ac nid yn unig i sicrhau bod gennym ni gynnig twristiaeth, os mynnwch chi, ar gyfer pobl o fannau eraill, ond hefyd ar ein cyfer ni ein hunain, a’n bod yn gallu gwerthfawrogi a thrysori'r mannau lle yr ydym ni’n byw, a dysgu eto hanes diwydiannol y Cymoedd.

Treuliais beth amser pan oeddwn i’n ddyn ifanc, a hyd yn oed heddiw, i fyny yn Nhrefil, yn y chwareli yno—y chwareli calchfaen uwchben Tredegar—ac yna hefyd dilyn y dramffordd i lawr Brynoer i Dalybont a mannau eraill: y cysylltiadau a grëwyd cyn bod gennym ni ffyrdd M4 a rheilffyrdd y byd hwn. Felly, rwy’n gobeithio y byddem ni’n gallu gwneud hynny. Rwy’n gobeithio y byddai hwnnw’n brosiect cyffrous a gweddnewidiol, ac yn un na fydd ddim ond yn gweddnewid y Cymoedd, ond bywydau’r bobl sy'n byw yno hefyd.

Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad heddiw, a hefyd cofnodi fy niolch i'r Gweinidog ac aelodau eraill o dasglu’r Cymoedd am ymweld â fy etholaeth ac am gynnal ymarfer ymgynghori yno.

Y bore yma, cadeiriais y grŵp trawsbleidiol ar gymunedau diwydiannol, a’r siaradwraig wadd oedd y Dr Victoria Winckler o Sefydliad Bevan. Mae llawer o'r syniadau a drafodwyd gennym ni yno wedi eu crybwyll yn eich datganiad chi heddiw mewn gwirionedd—er enghraifft, pwysigrwydd canolfannau strategol. Hefyd, yn y pwyllgor economi, rydym ni wedi casglu tystiolaeth ac wedi edrych ar bwysigrwydd pegynau twf neu ganolfannau strategol i sicrhau y caiff cyfoeth a ffyniant eu lledaenu ar draws yr ardal, yn enwedig yn sgîl y bargeinion dinesig. Hoffwn ofyn i'r Gweinidog pryd y bydd mewn sefyllfa i roi rhagor o wybodaeth i ni am leoliad y canolfannau strategol eraill y cyfeiriwyd atyn nhw yn y datganiad heddiw.

Rwyf hefyd yn croesawu'r cyfeiriad at bwysigrwydd trafnidiaeth a seilwaith. Wrth gwrs, mae gan fetro de Cymru y potensial i weddnewid Cymoedd y de, ond mae’n rhaid i ni beidio ag anghofio pwysigrwydd cysylltiadau ffyrdd hefyd. Felly, mae llawer o’r Cymoedd gogleddol eisoes wedi elwa ar ddeuoli ffordd Blaenau'r Cymoedd, a’m hetholaeth fy hun, ac un fy nghyd-Aelod Dawn Bowden yw’r nesaf ar y rhestr i elwa ar y gwelliant hwnnw.

Hoffwn ofyn i'r Gweinidog sut y mae'n gweld hynny’n cydblethu â darparu cludiant cyhoeddus i gysylltu’r Cymoedd gogleddol, a hefyd i gysylltu’r gwahanol ddinas-ranbarthau hefyd. Er enghraifft, os meddyliwch chi am Gwm Cynon a'r etholaeth gyfagos, Castell-nedd, etholaeth fy nghyd-Aelod Jeremy Miles, mae gennym ni gysylltiadau gwych yno o ran economïau lleol. Fodd bynnag, gan eu bod mewn dwy ddinas-ranbarth wahanol, gallai fod perygl y caiff yr angen hwnnw am seilwaith ei anwybyddu. Felly, a fydd hynny’n rhywbeth y bydd tasglu’r Cymoedd yn edrych arno?

Yn olaf, roeddwn i’n croesawu'r cyfeiriad at bwysigrwydd yr economi sylfaenol yn eich datganiad heddiw hefyd, ond hoffwn dynnu sylw at y ffaith fod gofal cymdeithasol a gofal plant yn ddau faes lle yr wyf yn teimlo y gallem ni wneud cynnydd sylweddol i wella safonau byw llawer o'n poblogaeth o oedran gweithio. Er enghraifft, rydym ni’n gwybod bod Karel Williams, yn ei waith ar yr hyn y gall Cymru fod, wedi gwneud llawer o waith ynghylch sut y gallai gofal cymdeithasol sicrhau manteision economaidd i'r rhanbarthau. Ac rwy’n credu, yn enwedig o ran ein cynnig gofal plant sydd bellach ar gael gennym yng Nghymru, bod hwnnw’n rhywbeth arall y gallem ni ei ystyried i gyflwyno a chynnig mwy o swyddi cynaliadwy, o ansawdd da.

Rwy'n ddiolchgar, unwaith eto, i fy nghyfaill, yr Aelod dros Gwm Cynon, am ei sylwadau. Cyfarfûm â Sefydliad Bevan ddoe ac fe drafodais rai o'n syniadau. Dylwn i ddweud a'i roi ar y cofnod fy mod, wrth gwrs, yn gyn-aelod o fwrdd ymddiriedolwyr Sefydliad Bevan, ac rwyf wedi meddwl erioed bod Sefydliad Bevan yn cyfrannu at ein holl waith yn y llywodraeth mewn modd heriol, deallus ac adfywiol. Rwyf bob amser yn gwerthfawrogi adroddiadau a dadansoddiadau Sefydliad Bevan. Rwyf hefyd yn mwynhau’r her mae’r Sefydliad yn ei rhoi i ni, a hir y pery hynny.

Gobeithiaf y byddwn ni, o ran y canolfannau strategol, yn gallu gwneud datganiadau ar hynny yr wythnos nesaf. Yn rhan o'n cynllun cyflawni, a gyhoeddir yn yr hydref, byddwn yn amlinellu sut yr ydym ni’n gweld pob canolfan unigol yn datblygu, ac amserlen ar gyfer hynny. Byddwn hefyd yn sôn am sut y byddwn ni’n ceisio buddsoddi yn y canolfannau hynny i wireddu ein gweledigaeth a'n huchelgeisiau ar gyfer y gwahanol ganolfannau hynny—a fydd yn wahanol mewn gwahanol leoedd, ond byddwn yn sicrhau bod gan bob canolfan ddealltwriaeth glir iawn o'r hyn y gall pob canolfan ei gyflawni a sut y byddwn yn helpu’r ganolfan honno i gyflawni’r uchelgeisiau hynny a thros ba gyfnod.

Cytunaf yn llwyr â'r pwyntiau a wnaethpwyd ynghylch trafnidiaeth. Crybwyllwyd trafnidiaeth dro ar ôl tro yn ystod ein sgyrsiau â phobl ar draws holl ardal y Cymoedd. Dyna oedd un peth cyffredin ym mhob man yr oeddem ni’n mynd iddo, ac rwy'n meddwl weithiau ein bod ni’n gweld y metro fel yr ateb i bob un o'r problemau sy’n ymwneud â thrafnidiaeth, ac rydym ni weithiau’n cydnabod bod yr angen am wasanaethau bws lleol, sydd nid yn unig yn cysylltu â’r gwasanaethau metro, ond hefyd â gwasanaethau cyhoeddus, yn gwbl hanfodol, ac i sicrhau bod gennym ni wasanaethau cyhoeddus wedi eu lleoli yn y fath fodd fel eu bod yn hygyrch i bobl heb yr angen am gludiant preifat a defnyddio ceir. Mae hynny'n gwbl hanfodol, rwy’n credu, wrth i ni symud ymlaen. Rwy’n gobeithio y gallwn ni roi mwy o bwyslais ar hynny.

Mae'r pwyntiau a wnaed am ddinas-ranbarthau a chysylltiadau yn gwbl hanfodol hefyd, a chyfeiriaf yr Aelod yn ôl at fy ateb cynharach pan siaradais am beidio â dymuno dyblygu a gorgymhlethu’r strwythurau sydd gennym ni ar gyfer cyflawni, a’n bod ni’n defnyddio strwythurau darparu presennol a mecanwaith presennol y Llywodraeth yn hytrach na chreu unrhyw beth newydd, ond ein bod yn gallu cydgysylltu a deall sut y byddwn ni’n cydgysylltu’n well yr hyn yr ydym ni’n ceisio ei wneud.

I roi ateb, cyflym, i’ch pwynt olaf ynglŷn â gofal cymdeithasol a gofal plant, rwy’n cofio treulio peth amser yn siarad â rhieni a phlant mewn grŵp yng Nglyn-nedd—grŵp Dechrau'n Deg—a gwrando ar yr hyn yr oedden nhw’n ei ddweud am yr anawsterau maen nhw’n eu hwynebu, yn gyntaf oll i ddod o hyd i ofal plant, ac yna gallu dychwelyd i'r gwaith ynghyd â bod eisiau dychwelyd i’r gwaith. Mae'n rhywbeth sy'n aros yn fy nhof yn awr. Rwy'n credu bod hyn yn un peth y dylem ni fod yn buddsoddi ynddo, a, drwy’r gwaith y mae Carl Sargeant yn ei arwain, rwy’n gobeithio y byddwn ni’n buddsoddi mewn gofal plant ac yn buddsoddi mewn hyfforddi pobl, gan alluogi pobl i weithio yn y sector yn ogystal, er mwyn eu galluogi i ddod o hyd i waith, ond hefyd i sicrhau bod rhieni sy'n gweithio yn y Cymoedd yn gallu cael gofal plant o ansawdd da sydd hefyd yn fforddiadwy.

Diolch yn fawr iawn, Weinidog. Rydym ni wedi treulio mwy o amser na’r hyn a neilltuwyd ar gyfer y datganiad hwn, felly rwy’n bwriadu symud ymlaen at y datganiad nesaf.