3. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ariannu addysg uwch yng ngogledd Cymru? OAQ(5)0159(EDU)[W]

A gaf fi ddiolch i’r Aelod am ei chwestiwn? Mae sector addysg uwch ffyniannus yn hollbwysig er mwyn cyflawni blaenoriaethau’r Llywodraeth ar gyfer yr economi ac ar gyfer ein cymdeithas yma yng Nghymru. Bydd y diwygiadau cyllido a gyhoeddais ddoe yn darparu cyfleoedd ar gyfer ein holl sefydliadau, gan gynnwys y rhai yng ngogledd Cymru.

Ers eich cyhoeddiad ddoe am gynyddu ffioedd dysgu, rydw i wedi derbyn nifer fawr o negeseuon gan fyfyrwyr sy’n astudio ym Mangor yn ogystal â gan ddisgyblion ysgol sydd yn gobeithio mynd ymlaen i brifysgol. Yn ystod yr etholiad, fe gafodd miloedd o fyfyrwyr a phobl ifanc ar draws y wlad eu hysbrydoli gan wleidyddiaeth unwaith eto, yn rhannol am eu bod nhw wedi gweld rhai o’r pleidiau gwleidyddol yn fodlon cyflwyno polisïau a oedd yn cydfynd efo’u gwerthoedd nhw. Yn dilyn eich cyhoeddiad chi ddoe, a ydych chi’n cytuno fod gwleidyddion wedi codi gobeithion cenhedlaeth gyfan o bobl ifanc, dim ond i’w chwalu nhw yn rhacs ychydig wythnosau yn ddiweddarach?

Ddoe ddiwethaf, roedd yr Aelod ar ei thraed yn nodi pryderon dilys ynglŷn â cholli swyddi yn ei hetholaeth ym Mhrifysgol Bangor, ac rwy’n siŵr y bydd wedi cael sgyrsiau gydag is-ganghellor y brifysgol dan sylw ynglŷn â’r angen i ymateb i’r sefyllfa a welwn dros y ffin yn Lloegr wrth i’r ffioedd gynyddu, a’i benderfyniad i sicrhau bod Bangor, sydd wedi cael y wobr uchaf yn y fframwaith rhagoriaeth addysgu yn ddiweddar, yn gallu cystadlu â myfyrwyr y DU a myfyrwyr rhyngwladol. Hola’r Aelod ynglŷn â gwerthoedd. Mae’r pecyn a gyflwynais ddoe—[Torri ar draws.] Mae’r pecyn a gyflwynais ddoe, a fydd yn dargyfeirio cymorth y Llywodraeth oddi wrth dalu ffioedd sy’n rhaid i raddedigion eu talu drwy eu cyflogau, i gefnogi’r hyn y mae llawer o fyfyrwyr a llawer o rieni yn dweud wrthyf yw’r broblem fwyaf, sef y costau a delir ymlaen llaw, yn becyn rwy’n falch ohono ac mae’n becyn sy’n cyd-fynd yn dda â fy ngwerthoedd. Nid wyf yn siŵr beth yw’ch rhai chi.

Gan ddychwelyd, rwy’n credu, at y mater a godwyd ddoe, mae Prifysgol Bangor yn wynebu, neu mae’r staff yn wynebu, 115 o ddiswyddiadau gorfodol. Dywed y brifysgol mai’r rheswm am hyn oedd bod angen iddynt arbed £8.5 miliwn i fynd i’r afael â heriau ariannol sylweddol, a deallwn fod nifer o brifysgolion eraill ledled Cymru yn ystyried sut y byddant yn sgwario’r cylch ariannol mewn amgylchiadau tebyg. Gwyddom fod prifysgolion wedi gweld degau o filiynau o bunnoedd yn cael ei gymryd oddi wrthynt a’i roi mewn grantiau i brifysgolion yn Lloegr drwy ffioedd myfyrwyr sy’n mynd dros y ffin i astudio, rhywbeth y derbyniodd eich plaid chi a fy mhlaid i gan y Blaid Lafur na ellid ei wneud ar ôl i’ch plaid chi a fy un innau a Phlaid Cymru bleidleisio i gael gwared ar ffioedd myfyrwyr yn ystod yr ail Gynulliad. Gwyddom hefyd fod Prifysgolion Cymru, wrth ymateb i’ch pecyn cymorth i fyfyrwyr ddoe, wedi cyfeirio at orfod amsugno’r cynnydd yn y costau ers cyflwyno’r system ffioedd dysgu bresennol yn 2012. Yn dilyn eich cyhoeddiad ddoe, felly, pa mor gyflym y bydd yr arbedion a gynhyrchir yn arwain at fwy o arian ar gyfer prifysgolion yng Nghymru er mwyn iddynt allu lliniaru, gobeithio, yn erbyn y penderfyniadau anodd hyn y mae’n rhaid iddynt eu gwneud?

Mae’n rhaid inni gydnabod, neu mae’n rhaid i rai ohonom gydnabod, y sefyllfa anodd iawn sy’n wynebu llawer o’n sefydliadau addysg uwch ar hyn o bryd. Mae’n storm berffaith sy’n cyfuno Brexit, demograffeg, yn ogystal â gorfod cystadlu mewn marchnad sydd nid yn unig yn farchnad yn y DU ond yn farchnad ryngwladol. Mae’n rhaid i’r Llywodraeth hon ymateb i hynny. Nawr, er y pwysau ariannol parhaus, mae Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru wedi gallu dyrannu dros £100 miliwn o gyllid i’r sector ar gyfer 2017-18, ond mae cyfnod heriol o’n blaenau. Fodd bynnag, dylai ein rhagfynegiadau mewn perthynas â gweithredu Diamond weld cyllideb Cyngor Cyllido Addysg Uwch Cymru yn tyfu i allu cefnogi ein sefydliadau addysg uwch, ond wrth gwrs, mae hynny’n amodol ar y prosesau cyllidebu arferol sydd gennym yma yn y Cynulliad. Ond fe fyddwch yn gwybod, yn y cytundeb a ddaeth â mi yn rhan o’r Llywodraeth, fy mod i a’r Prif Weinidog wedi cytuno na ddylai’r prifysgolion fod yn waeth eu byd o ganlyniad i weithredu Diamond. Mewn gwirionedd, mae’n wir dweud y bydd y broses o weithredu Diamond yn costio arian i’r Llywodraeth yn y lle cyntaf, ond dyna’r peth iawn i’w wneud ar gyfer myfyrwyr Cymru a sefydliadau Cymru.