4. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am y camau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod addysg gerddoriaeth yn hygyrch i bawb? OAQ(5)0152(EDU)

Diolch, Rhianon. Yng Nghymru, mae pob plentyn yn elwa ar addysg gerddoriaeth yn ystod y cyfnod sylfaen ac yng nghyfnodau allweddol 2 a 3, pan fo’n rhan statudol o’r cwricwlwm. Yn ogystal â hynny, mae Llywodraeth Cymru yn cydweithio â rhanddeiliaid ar draws y sectorau addysg a diwylliant i gyflwyno ystod o fesurau sy’n anelu at wella’r ddarpariaeth honno.

Diolch. Mae gan Gymru sefydliadau o safon fyd-eang sy’n ennyn parch ym mhob cwr o’r byd megis Cerddorfa Genedlaethol Gymreig y BBC, Opera Cenedlaethol Cymru a chonservatoire Coleg Brenhinol Cerdd a Drama Cymru. Caiff hyn ei gefnogi’n fedrus gan Celfyddydau Cenedlaethol Ieuenctid Cymru a Tŷ Cerdd, sydd hefyd yn gweinyddu’r Gerddorfa Genedlaethol Ieuenctid Cymru elitaidd, dawns genedlaethol ieuenctid, theatr, côr a bandiau chwyth a phres cenedlaethol. Mae’r strwythurau cenedlaethol hanesyddol hyn a gwasanaethau cefnogi cerddoriaeth lleol yng Nghymru drwy hyfforddiant offerynnol hygyrch y gwasanaethau cefnogi cerddoriaeth yn yr ysgol, wedi noddi, hybu a meithrin rhai o dalentau gorau Cymru, ac mae hynny’n cynnwys miloedd o gerddorion yn ogystal ag eiconau megis Bryn Terfel, Catrin Finch a Paul Watkins a chyfansoddwyr megis Huw Watkins a Karl Jenkins. I’r rhai ohonoch sy’n gwybod am y digwyddiad cerddoriaeth Gymreig ddydd Mercher nesaf, bydd rhai o’r rhain yn bresennol—hysbyseb fach.

Ysgrifennydd y Cabinet, rwyf hefyd yn croesawu’r cynllun gweithredu ar gyfer dysgu creadigol drwy’r celfyddydau, cydweithrediad rhwng Llywodraeth Cymru a chyngor celfyddydau Cymru; cwricwlwm arloesol newydd Donaldson sy’n seiliedig ar y celfyddydau; a’r gronfa waddol genedlaethol ar gyfer cerddoriaeth fel dangosyddion clir o fwriad cynnar a chyfeiriad teithio’r Llywodraeth hon. Heddiw, rwyf hefyd yn croesawu cynllun peilot yr amnest offerynnau cerdd; rwy’n croesawu’r mesurau pwysig hyn. Fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet wrthyf mewn Cyfarfod Llawn blaenorol, mae mentrau a mesurau o’r fath yn cyfrannu at gynaladwyedd perfformiadau cerddorol Cymreig yng Nghymru yn y dyfodol. Mae cerddoriaeth yn bwysig i Gymru. Yn economaidd, yn y celfyddydau creadigol—

Mae angen i chi ofyn cwestiwn, ni waeth pa mor bwysig yw cerddoriaeth yng Nghymru.

Mi wnaf. A fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno ei bod yn bryd gwarchod ein strwythurau yng Nghymru, a’u diogelu ar gyfer y dyfodol? A fyddai’n cytuno â mi y byddai Cymru’n elwa’n fawr o strategaeth drosfwaol genedlaethol ar berfformio cerddoriaeth, model cyflawni i gynnwys hyfforddiant offerynnol ledled Cymru heb ystyried incwm, cyfoeth na braint?

Roedd Wagner yn fyrrach na hynny. [Chwerthin.]

Wel, yn sicr, gallaf gytuno â’r ymyriad y tu ôl i mi, gan fy mod wedi eistedd drwy opera Wagner unwaith. Yn wir, roedd yn hir iawn, iawn, iawn, iawn.

A gaf fi gytuno gyda’r Aelod fod gennym lawer i’w ddathlu o ran cerddoriaeth a dysgu creadigol drwy’r celfyddydau yma yng Nghymru? Ond mae mwy i’w wneud, yn enwedig mewn perthynas â gwasanaethau cerddoriaeth addysg leol, sydd wedi mynd drwy gyfnod anodd iawn. Ddoe ddiwethaf, cefais gyfarfod gyda Karl Napieralla, cadeirydd y grŵp gorchwyl a gorffen yn y Cynulliad diwethaf, i drafod beth arall y gallwn ei wneud yn hyn o beth.

Rwy’n siŵr y bydd pob un ohonom yn mwynhau’r arddangosfa gerddoriaeth y mae’r Aelod wedi’i threfnu ar ein cyfer yr wythnos nesaf. A gaf fi ddweud bod amseriad y digwyddiad, Llywydd, yn ardderchog? Oherwydd 19 Gorffennaf yw’r diwrnod y bydd y Senedd yn fan gollwng i staff ac Aelodau’r Cynulliad gyfrannu eu hofferynnau diangen fel rhan o amnest offerynnau cerdd cyntaf Llywodraeth Cymru a Chynulliad Cenedlaethol Cymru. Byddwn yn annog pob Aelod sydd yma yn y Siambr heddiw i ddechrau edrych drwy eu cypyrddau a’u hatigau i weld a oes ganddynt unrhyw beth y gallent ei gyfrannu i’r prosiect arloesol hwn.

Crybwyllodd Rhianon Passmore y gronfa waddol genedlaethol, wrth gwrs, ac yn ôl ym mis Chwefror pan gyhoeddoch hyn, wrth ateb fy nghwestiwn ynglŷn ag a fyddai’r gronfa’n arwain at ddargyfeirio’r gefnogaeth oddi wrth wasanaethau cerddoriaeth craidd ac i’r gronfa newydd hon, fe ateboch eich bod yn ymwybodol o’r ffaith y gallai hynny olygu dargyfeirio ac y byddai’n rhaid inni fod yn ymwybodol o hynny wrth inni symud ymlaen. Rwy’n sylweddoli ei bod yn dal yn ddyddiau cynnar ar y gronfa, ond a allwch ddweud wrthym am ddatblygiad y meini prawf ar gyfer cael mynediad at y gronfa honno, ac a yw’r perygl y gallai ei achosi i wasanaethau cerddoriaeth craidd wedi cael ei ddatrys?

Bydd yr Aelod yn ymwybodol fod £1 filiwn wedi ei ddarparu gan fy adran i ar y cyd ag adran yr economi a’r seilwaith at ddibenion sefydlu’r gwaddol a’r cyllid sbarduno ar ei gyfer. Mae Cyngor Celfyddydau Cymru yn y broses o sefydlu’r gwaddol ar hyn o bryd, ond byddaf yn ysgrifennu at yr Aelod gyda mwy o fanylion am ei chwestiwn penodol.

Roeddwn am ofyn yn benodol am eich sgyrsiau gyda’r sefydliad newydd, Celfyddydau Cenedlaethol Ieuenctid Cymru. Roeddwn yn siarad â thiwtoriaid yn ysgol Gartholwg, pan aethom fel rhan o ymchwiliad y pwyllgor ar gerddoriaeth, gyda Dawn Bowden, a dywedodd un o’r tiwtoriaid wrthyf, ‘Mae fy merch yn gwneud cais am y gerddorfa Ewropeaidd gan y gall fforddio gwneud hynny yn haws nag y gall fforddio’r ffioedd ar gyfer cerddorfa Cymru.’ Os yw ein pobl ifanc yn cael eu prisio allan o allu gwneud cais i’w cerddorfa genedlaethol eu hunain, beth y mae hyn yn ei ddweud wrth ddarpar offerynwyr Cymru pan fyddant am anelu at frig y pyramid, sef Celfyddydau Cenedlaethol Ieuenctid Cymru? Os na allant anelu at hynny oherwydd y ffioedd, sut y mae disgwyl iddynt gymryd rhan yn y broses? Felly, gyda’r corff newydd hwn bellach ar waith, tybed pa sgyrsiau y gallwch eu cael mewn perthynas ag ehangu’r cynlluniau bwrsariaeth fel y gall pawb fod yn rhan o’r fenter gyffrous hon.

A gaf fi ddiolch i Bethan am ei chwestiwn a’r diddordeb dwys y mae’r Aelod wedi’i ddangos yn y pwnc hwn dros sawl tymor yma yn y Cynulliad Cenedlaethol? Croesawaf adolygiad y pwyllgor y mae’n ei gadeirio yn fawr iawn, a’u diddordeb yn hyn o beth. Mae’n peri cryn bryder i mi na all unigolyn ifanc â thalent amlwg gymryd rhan ar lefel sy’n gymesur â’i gallu i wneud hynny. Os gall yr Aelod ysgrifennu ataf, byddaf yn edrych ar yr achos penodol hwnnw.

Mae’n rhaid i ni weithio gyda’r holl gyrff sydd â diddordeb a chyfrifoldeb dros gyflawni hyn i sicrhau bod mynediad yn seiliedig ar dalent a diddordeb yn hytrach nag ar allu rhiant i dalu. Cefais fy nghalonogi’n fawr yn ddiweddar, wrth agor yr ysgol newydd, Ysgol y Wern, yn Wrecsam. Roedd y pennaeth yno wedi defnyddio peth o’i grant amddifadedd disgyblion i brynu offerynnau cerddorol ar gyfer y plant yn yr ysgol honno, ysgol sydd â lefelau uchel o blant yn cael prydau ysgol am ddim, a dywedodd wrthyf ar ôl perfformiad eu grŵp ffidil, ‘Roeddwn yn gwybod fy mod wedi taro’r hoelen ar ei phen pan ofynnodd pedwar o’r plant hyn am ffidil ar eu penblwyddi.’ Ond mae angen i ni sicrhau, os rhown y cyfle hwnnw iddynt, eu bod yn gallu parhau i fynd ar drywydd hynny ar lefelau hŷn. Unwaith eto, mae hyn yn pwysleisio pam y dylai holl Aelodau’r Cynulliad fynd i’w hatigau ac edrych i weld beth y gallant ei roi i’r amnest yr wythnos nesaf. Gallaf eu sicrhau y bydd eu hofferynnau’n mynd i gartrefi da.