6. Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i fonitro canlyniadau ei chynllun pum mlynedd, Dyfodol Byd-eang, i wella a hyrwyddo ieithoedd tramor modern yng Nghymru? OAQ(5)0155(EDU)

Bydd gweithrediad y cynllun Dyfodol Byd-eang yn cael ei oruchwylio gan ei grŵp llywio, sy’n cynnwys rhanddeiliaid allweddol o bob rhan o’r sector addysg yng Nghymru. Mae’r grŵp llywio yn monitro’r modd y caiff y cynllun ei ddarparu ynghyd â’i ganlyniadau, ac yn annog gweithio mewn partneriaeth i wella a hyrwyddo ieithoedd tramor modern yng Nghymru.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Yn ddiweddar, fel rwy’n siŵr y byddwch wedi gweld, mae’r Cyngor Prydeinig wedi cyhoeddi eu trydydd arolwg tueddiadau iaith blynyddol o ieithoedd tramor modern mewn ysgolion uwchradd yng Nghymru, ac mae’r canlyniadau, rwy’n sicr y byddwch yn cytuno, yn peri pryder mawr. Daw’r arolwg 18 mis yn unig ar ôl dechrau’r cynllun, sy’n anelu at hyrwyddo ieithoedd tramor modern yng Nghymru, ond mewn gwirionedd, rydym wedi gweld statws ieithoedd tramor modern yn parhau i ostwng yn ysgolion Cymru. Yn wir, mae’r adroddiad yn dweud wrthym fod nifer y disgyblion a oedd yn astudio iaith dramor ar lefel TGAU wedi gostwng 48 y cant rhwng 2002 a 2016, a bod gan fwy na thraean o ysgolion yng Nghymru lai na 10 y cant o ddisgyblion blwyddyn 10 yn astudio iaith dramor. Yng ngoleuni canlyniadau’r adroddiad, Ysgrifennydd y Cabinet, beth arall y gallwn ei wneud i wireddu uchelgais y Llywodraeth i Gymru fod yn wlad ‘ddwyieithog + 1’?

Diolch i chi, Lynne. Rwyf wedi nodi’r arolwg tueddiadau iaith ac rwyf wedi gofyn i’r grŵp llywio Dyfodol Byd-eang y cyfeiriais ato yn fy ateb cyntaf adolygu’r adroddiad yn ei gyfarfod nesaf a fydd yn cael ei gynnal ar 14 Gorffennaf, ac i adrodd yn ôl i mi ynglŷn â beth arall y gallwn ei wneud i wella’r niferoedd sy’n astudio ieithoedd tramor modern. Mae llu o resymau posibl dros y gostyngiad hwn, ond mae’r Llywodraeth yn gweithredu. Ers lansio Dyfodol Byd-Eang, rydym wedi buddsoddi mewn cynllun mentora ieithoedd tramor modern ar y cyd â rhai o’n sefydliadau addysg uwch, sy’n anfon israddedigion sy’n astudio ieithoedd i ysgolion i ysbrydoli ac i gefnogi disgyblion. Yn ddiweddar, rydym wedi arwyddo cytundeb gyda llysgenhadaeth Sbaen i gefnogi addysgu Sbaeneg, ac rydym wedi gwneud gwaith tebyg gyda Ffrainc a’r Almaen. Er enghraifft, mae’r Goethe-Institut yn sefydlu rhaglen benodol ym Mhrifysgol Caerdydd. Ond mae mwy y gallwn ei wneud, rwy’n siŵr, a byddaf yn gofyn am gyngor gan y grŵp llywio.

Ysgrifennydd y Cabinet, yn ystod cwestiynau i’r Prif Weinidog ddoe cyfeiriais at yr adroddiad ‘Tueddiadau Iaith Cymru’ diweddaraf a oedd yn dangos bod athrawon yn poeni’n fawr am ddyfodol ieithoedd tramor modern. Dywedodd yr adroddiad fod Dyfodol Byd-Eang yn boblogaidd gydag athrawon, ond nad yw ond yn cael effaith gyfyngedig ar y nifer sy’n astudio ieithoedd tramor modern yng Nghymru hyd yn hyn. A all Ysgrifennydd y Cabinet ddweud pryd y mae’n bwriadu adolygu cynnydd Dyfodol Byd-Eang er mwyn sicrhau bod y dirywiad difrifol mewn dysgu ieithoedd tramor modern yng Nghymru yn cael ei wrthdroi? Diolch.

Wel, rwyf am gyfeirio’r Aelod at yr ateb a roddais i Lynne Neagle o ran sut rydym yn gwneud gwaith dilynol ar Dyfodol Byd-Eang. Ond a gaf fi fanteisio ar y cyfle hwn—credaf fod pawb ohonom yn pryderu, a hynny’n briodol, am nifer y myfyrwyr sy’n astudio ieithoedd tramor modern, ond nid yw’r newyddion yn ddrwg i gyd. Roedd canlyniadau TGAU yn 2016 yn dangos bod gan Gymru gyfraddau uwch yn cael A* a chyfraddau uwch yn cael A* i C uwch mewn Ffrangeg, Sbaeneg, Almaeneg ac ieithoedd tramor modern eraill na’u cymheiriaid ar draws y ffin yn Lloegr. Felly, er fy mod eisiau gweld mwy o fyfyrwyr yn astudio’r pynciau hyn ar lefel TGAU, mae’r rhai sydd eisoes yn gwneud hynny’n gwneud yn dda iawn ac mae angen eu llongyfarch. Mae angen i ni ddeall beth arall y gallwn ei wneud i annog mwy o fyfyrwyr i efelychu eu cyd-ddisgyblion yn yr ysgol drwy astudio’r ieithoedd hyn, oherwydd pan fo myfyrwyr Cymru yn sefyll yr arholiadau hyn, maent yn gwneud yn dda.

Mi gafodd yr adroddiad ar dueddiadau iaith ei drafod yng nghyfarfod diwethaf y grŵp trawsbleidiol Cymru ryngwladol, a, gyda llaw, rydw i’n gwahodd pawb i gyfarfod yr wythnos nesaf i drafod cysylltu â’r ‘diaspora’ Cymreig a gwrando ar beth sydd gan GlobalWelsh a Cymry a’r Byd i’w ddweud bryd hynny. Ond un pryder penodol a gafodd ei godi oedd bod y fagloriaeth Gymreig yn arfer cynnwys ieithoedd tramor modern, ond bod yr elfen yna wedi cael ei dileu erbyn hyn. A oes modd edrych ar hynny eto, gan fod hyn o bosib wedi dileu’r ffordd i rai tuag at ddysgu iaith fodern?

Mae’r Aelod yn gwneud pwynt diddorol. Nid wyf yn siŵr y dylem fod yn ychwanegu mwy at y Fagloriaeth Gymreig. Yn wir, wrth wrando ar bobl broffesiynol, mewn gwirionedd, maent yn dweud eu bod eisiau llai yn y Fagloriaeth Gymreig, felly nid wyf yn gwybod a ydym mewn sefyllfa i ychwanegu mwy at y Fagloriaeth Gymreig. Yr hyn sydd angen i ni edrych arno, o bosibl—mae rhywfaint o dystiolaeth anecdotaidd sy’n awgrymu bod ieithoedd tramor modern, yn wir, yr holl bynciau craidd nad ydynt wedi bod yn rhan o fesurau atebolrwydd ysgolion yn flaenorol, wedi gweld gostyngiad yn y nifer sy’n eu hastudio, felly cerddoriaeth, drama ac yn y blaen. Felly, efallai bod tuedd sylfaenol i ysgolion gyflwyno disgyblion i sefyll arholiadau sy’n cyfrif tuag at fesurau atebolrwydd unigol yr ysgol honno ac felly, mae’r cwricwlwm yn culhau. Bydd yr Aelod yn gwybod fy mod wedi cyhoeddi adolygiad sylfaenol o fesurau atebolrwydd ar gyfer ysgolion fel bod unrhyw ganlyniadau anfwriadol, boed yn gulhau’r cwricwlwm, neu gyflwyno cynnar yn wir, a drafodwyd gennym yn gynharach, yn dod i ben. Felly, bydd y mater ynglŷn ag atebolrwydd, a pha un a yw hynny’n cymell rhai o’r ymddygiadau hyn, yn cael ei brofi fel rhan o’r adolygiad hwnnw.

Ac yn olaf, Neil Hamilton.

Diolch, Llywydd. Pan oeddwn i yn yr ysgol, y rhan orau o 100 mlynedd yn ôl, y polisi oedd bod pawb yn dysgu o leiaf un iaith dramor hyd at 16 oed. Mae pethau’n wahanol iawn erbyn hyn, ac rwy’n falch o glywed y ffigurau a gyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet funud yn ôl a’r pwyslais y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi ar ddysgu ieithoedd tramor modern. Ond un o’r problemau mawr sydd gennym wrth berswadio plant ysgol i ddewis astudio ieithoedd tramor modern yw’r canfyddiad eu bod yn anodd, ac mae’n wir fod dysgu iaith o’r dechrau yn anodd ac yn gofyn am ddisgyblaeth feddyliol. Dyna, wrth gwrs, yw un o’r rhesymau mawr pwysig dros ddysgu iaith dramor fodern, ac mae hefyd yn ehangu’r meddwl. Ac wedi dysgu Ffrangeg, Almaeneg a Rwsieg, yn ogystal â Lladin, yn yr ysgol fy hun—dyna a’m gwnaeth y dinesydd byd-eang cosmopolitaidd ag wyf fi heddiw. [Torri ar draws.]

Mae’r Aelod yn fy nhemtio, Llywydd; mae’r Aelod yn fy nhemtio o ddifrif. Ond rydych yn gywir, mae angen i ni hyrwyddo ieithoedd tramor modern yn ein hysgolion, a dyna pam rydym wedi ymestyn y prosiect mentora myfyrwyr gyda phrifysgolion Caerdydd, Abertawe, Bangor ac Aberystwyth. Mae gennym dros chwarter yr ysgolion yn cymryd rhan yn y rhaglen honno, lle mae israddedigion disglair, bywiog a brwdfrydig yn mynd i ysgolion i ddarparu’r wefr rydym angen ei chreu ynghylch ieithoedd er mwyn annog disgyblion, cyn iddynt wneud eu dewisiadau TGAU, fod hyn yn rhywbeth y gallant ei fwynhau, rhywbeth y gallant ei wneud yn dda, a rhywbeth sy’n gallu rhoi sgiliau gwaith a phersonol iddynt a fydd yn gwella eu bywydau’n fawr. Mae’n rhaid i ni hefyd sicrhau bod ansawdd yr addysgu iaith cystal ag y gall fod, ac fel y dywedais, er bod y ffigurau yn yr adroddiad yn peri pryder, nid yw’r newyddion yn ddrwg i gyd. Eleni, dyfarnwyd dwy o’r tair gwobr athro Almaeneg y flwyddyn i athrawon sy’n addysgu Almaeneg mewn ysgolion yng Nghymru.

Diolch i’r Ysgrifennydd Cabinet.