3. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi’r wybodaeth ddiweddaraf am nifer yr anafiadau a gaiff eu trin mewn ysbytai yng Nghymru sydd wedi’u hachosi gan frathiadau cŵn? OAQ(5)0210(HWS)

Mae’r wybodaeth ddiweddaraf a gyhoeddwyd ar gyfer 2015-16 yn dangos bod 525 o gleifion wedi cael eu derbyn i ysbytai ar draws Cymru ar ôl cael eu brathu neu eu taro gan gi.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am yr wybodaeth honno. Deallaf gan Undeb y Gweithwyr Cyfathrebu fod 1,750 o ddyddiau wedi cael eu colli gan staff y Post Brenhinol ar draws y DU yn ystod y flwyddyn ddiwethaf o ganlyniad i ymosodiadau gan gŵn. Mae staff post wedi dioddef rhai anafiadau ofnadwy, yn cynnwys toriadau esgyrn, niwed tendonau, a thorri coesau neu freichiau i ffwrdd hyd yn oed. Felly rwy’n ddiolchgar fod gennym y ffigurau ar gyfer Cymru gyfan, oherwydd a fyddai’n cytuno bod cael y ffigurau gan y gwasanaeth iechyd yn helpu i gyfrannu at asesu’r darlun cyffredinol a llywio’r farn am y camau sydd angen eu cymryd er mwyn mynd i’r afael â’r broblem gynyddol hon?

Ydw, rwy’n cytuno, ac rwyf am dalu teyrnged i Julie Morgan a’i hetholwr y Cynghorydd Dilwar Ali, am y dull y maent wedi’i fabwysiadu, nid yn unig mewn perthynas â’r unigolyn yr effeithiwyd arno a’i deulu, ond mewn gwirionedd, o ran gweld mater ehangach i ymgyrchu yn ei gylch a’i wella, ar gyfer aelodau o’r cyhoedd yn gyffredinol yn ogystal â staff post yn benodol, sydd, i raddau helaeth, yn aelodau o Undeb y Gweithwyr Cyfathrebu.

Nid yw hwn, os mynnwch, yn fater i fod yn ysgafn yn ei gylch, lle y caiff y postmon frathiad bach a bod hynny ond yn rhan o’r swydd; mae hon yn broblem wirioneddol ddifrifol. Mae pobl yn cael niwed go iawn, ac nid niwed corfforol yn unig, ond mae’n effeithio ar barodrwydd a gallu rhywun i wneud ei waith mewn gwirionedd. Gwn fod y gwasanaeth post yn treulio cryn dipyn o amser yn ceisio nodi ble mae’n debygol y bydd cŵn nad ydynt yn cael eu rheoli a’r gallu i fynd â phost i’r tŷ hwnnw ac i sicrhau bod gweithwyr yn cael eu diogelu’n briodol.

Felly, rwy’n falch fod y gwasanaeth iechyd wedi darparu gwybodaeth i helpu i ddeall maint a natur y broblem, y gost i bwrs y wlad, y gost i’r unigolyn, a’r gwelliant y mae angen i bob un ohonom chwarae ein rhan ynddo. Gwn fod gwleidyddion sy’n crwydro o amgylch y wlad mewn etholiadau yn cael blas bach o’r hyn y mae gweithwyr post yn ei wneud a’r anawsterau a wynebant yn rheolaidd.

Yn wir, Ysgrifennydd y Cabinet, rydych yn siarad ag un o’r gwleidyddion a ddioddefodd yn y modd hwnnw fis Mai diwethaf. Cefais frathiad drwg iawn ar fy llaw, diolch i ryw gi neu’i gilydd, a phrofais wasanaeth rhagorol yn Adran Ddamweiniau ac Achosion Brys ysbyty Llwynhelyg, a gyflawnodd lawdriniaeth hir ond sylweddol i atgyweirio fy llaw. Ond yn anad dim, roeddwn yn gallu dychwelyd adref ac am weddill yr wythnos, cefais driniaeth dair gwaith y dydd gan y tîm ymateb aciwt. Yn wir, mae llawer o fy etholwyr wedi cael y timau ymateb aciwt yn ymateb iddynt. Ymyrraeth nyrsio acíwt â therfyn amser iddo yw hwn ar gyfer cleifion yn y gymuned i’w harbed rhag gorfod aros yn yr ysbyty. Cafodd un o fy etholwyr septisemia a dôi’r tîm ymateb aciwt i ymweld ag ef ac edrych ar ei ôl, rwy’n credu, bedair gwaith y dydd mewn gwirionedd.

Ysgrifennydd y Cabinet, a allech roi trosolwg i ni o’r timau ymateb acíwt a beth y gallem ei wneud i hyrwyddo eu defnydd ledled Cymru? Oherwydd maent yn ffordd dda iawn o sicrhau nad yw pobl yn gorfod aros mewn gwelyau, gan ryddhau gwelyau ar gyfer pobl eraill, a rhoi triniaeth gymunedol iddynt yn eu cartrefi, lle maent eisiau bod, ac ni fyddent yn gallu aros yno heb gynllun mor wych â thîm ymateb aciwt, fel yr un yn Hywel Dda.

Wel, mae’n enghraifft dda o’r ffaith fod enghreifftiau o ragoriaeth go iawn ym mhob un o’n byrddau iechyd, a’r cymhelliant yw darparu mwy o ofal yn nes at adref, sy’n golygu nad oes angen i bobl aros mewn ysbyty’n ddiangen. Unwaith eto, y pwynt yw bod meysydd gweithgaredd sylweddol a fyddai wedi cael eu cyflawni gan feddygon yn flaenorol bellach yn cael eu cyflawni gan staff gwahanol. Mae cael ymyrraeth a arweinir gan nyrsys yn enghraifft dda, ac yn enghraifft arall o’r math o ddiwygio rydym eisiau ei weld yn ein gwasanaeth, wedi’i gyflwyno fesul cam, diwygio nad yw’n ymwneud â brics a morter, ond â sut y gwnawn ddefnydd gwell o’n staff mewn gwahanol leoliadau. Rwy’n credu mai dyna rydym angen ei wneud, ac mae disgwyliad ymhlith y cyhoedd, ac rwy’n credu bod yna awydd gwirioneddol ymhlith y staff eu hunain i lunio modelau gofal newydd i wneud yn union hynny.