6. A wnaiff y Prif Weinidog gomisiynu astudiaeth ddichonoldeb cam cynnar lawn o rwydwaith metro i Fae Abertawe? (OAQ51049)

Rydym ni wedi ariannu gwaith datblygu ar gysyniad amlinellol metro ar gyfer de-orllewin Cymru yn y flwyddyn ariannol hon, drwy'r gronfa drafnidiaeth leol. Mae cyngor sir Abertawe—Dinas a Sir Abertawe ddylwn i ddweud—yn cydgysylltu’r gwaith hwn mewn partneriaeth â'r awdurdodau lleol eraill yn y de-orllewin ac mae'r prosiect yn datblygu'n dda.

Diolch, Prif Weinidog. Gan fod Llywodraeth Theresa May wedi cefnu ar ei haddewid i drydaneiddo’r rheilffordd i Abertawe a'r gorllewin, mae hyn wedi rhoi pwyslais pendant ar gysylltedd holl ddinas-ranbarth bae Abertawe. Rwy’n croesawu’r gefnogaeth i’r cysyniad ar gyfer rhwydwaith trafnidiaeth gyhoeddus modern, cydgysylltiedig. Rwy'n credu mai’r hyn y mae angen i ni ei weld nawr yw astudiaeth o ddichonoldeb fanwl fel y gallwn ddeall yn iawn sut y gall cymunedau yn etholaeth Llanelli gysylltu â chymunedau eraill ar draws y dinas-ranbarth trwy reilffordd, bysiau a theithio llesol.

Mae'r prosiect wedi dechrau'n dda. Cynhaliwyd gweithdy gyda swyddogion cynllunio rhanbarthol ym mis Mai. Roedd yn darparu’r fframwaith ar gyfer y cysyniadau sy'n dod i'r amlwg. Mae'r gwaith hwnnw'n parhau. Ond ydw, rwy’n rhannu siom yr Aelod at dorri addewid gan Lywodraeth y DU i drydaneiddio’r brif reilffordd cyn belled ag Abertawe. Rwy'n cofio’n iawn yr Ysgrifennydd Gwladol ar y pryd, Cheryl Green—. Cheryl Green? Cheryl Gillan. Cheryl Green yw arweinydd y Democratiaid Rhyddfrydol ym Mhen-y-bont ar Ogwr—dyna ni. Cheryl Gillan. Wnaiff hi ddim maddau i mi am hynna, Cheryl Gillan—yr un o’r ddwy ohonyn nhw, rwy’n amau. Ond rwy'n ei chofio’n iawn yn dweud ei bod y tu hwnt i amheuaeth y byddai'r rheilffordd yn cael ei thrydaneiddio mor bell ag Abertawe—ac mae'r arian wedi mynd. Bydd y bobl sy'n chwilio amdano, rwy’n amau, yn dod o hyd iddo yn Belfast.

Rwy'n falch bod cefnogaeth gynyddol i'r syniad hwn. Mae'n rhywbeth y mae Mike Hedges wedi ei godi yn y Siambr o'r blaen ac yn rhywbeth yr wyf i wedi siarad amdano hefyd. Pan wnaethom ni gyfarfod â'r bwrdd cysgodol fel grŵp o Aelodau Cynulliad lleol fis Rhagfyr diwethaf, dywedasant nad oedd seilwaith trafnidiaeth yn rhan o'u syniadau o ran y bargeinion dinesig. Rwy'n falch bod pethau wedi symud ymlaen ar hynny. Ond mae'n rhywbeth yr wyf i hefyd wedi ei grybwyll i Gymdeithas Porthladdoedd Prydain, sy'n effeithio ar nifer o'r etholaethau yn ardal y fargen, sydd â hanes cryf o ran logisteg ac y mae’n ymddangos nad yw’n chwarae unrhyw ran yn y drafodaeth bargen ddinesig o gwbl. Felly, rwy’n meddwl tybed, pe byddai astudiaeth o ddichonoldeb yn cael ei chomisiynu, a fydd yn cynnwys lle i'r porthladdoedd yn ardal y fargen, ac a fydd lle yn y fargen ddinesig ar gyfer unrhyw ganfyddiadau o'r adroddiad hwnnw, hyd yn oed o dderbyn bod y cymorth ariannol i’r fargen ddinesig yn eithaf hael?

Mae’n rhaid i ni gofio, wrth gwrs, bod y fargen ddinesig yn cael ei hysgogi gan awdurdodau lleol ac nid gennym ni. Mae'n bartneriaeth rhwng Llywodraeth y DU, Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol, ond cyfrifoldeb awdurdodau lleol drwy gydweithio yw blaenoriaethu ac ymgysylltu. Fodd bynnag, yr hyn a wnaf yw rhannu eu sylwadau â'r awdurdodau lleol a gofyn iddyn nhw beth maen nhw'n ei wneud i ymgysylltu ag ABP yn benodol—mae wedi gofyn am hynny—a byddaf, wrth gwrs, yn rhannu'r ymateb hwnnw gyda hi.

Ymhellach i’r egwyddor o sefydlu metro, a ydych chi’n cytuno fod hyn yn gyfle i ni greu, fel man cychwyn, system fysys sydd wedi’i rheoli a’i delifro gan gynghorau lleol yn hytrach na chwmnïau bysys preifat?

Ydw. Wrth gwrs, fe fydd y pwerau yn dod i ni yn ystod y misoedd nesaf, a bydd cyfle wedyn i ystyried ym mha ffordd y dylai bysiau gael eu rheoli. Rydym yn gwybod, wrth gwrs, fod yna achos cryf dros sicrhau bod system yn cael ei ailsefydlu lle mae’n bosib i gynghorau redeg gwasanaethau yn y pen draw—eu hunain neu drwy ddefnyddio ‘franchise’. Ond, wrth gwrs, rydym ni’n moyn sicrhau bod mwy o reolaeth dros fysiau lleol na sydd wedi bod yn wir yn ystod y blynyddoedd diwethaf.

Ategaf y sylwadau a wnaeth Dai Lloyd am bwysigrwydd bysiau i'r rhai ohonom ni ag etholaethau nad ydynt yn realistig yn mynd i gael eu gwasanaethu gan unrhyw ateb ymarferol rheilffordd yn unig. A wnaiff ef ymrwymo bod unrhyw astudiaeth o ddichonoldeb a gomisiynir hefyd yn ystyried y defnydd o dechnoleg fodern? Gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi wedi bod yn edrych yn ei waith ar dagfeydd bws ar ddefnyddio technoleg i sicrhau y gall bysiau weithredu mewn system wirioneddol integredig. A fyddai unrhyw astudiaeth o ddichonoldeb yn adlewyrchu'r egwyddorion hynny hefyd?

Bydd, bydd angen iddi. Ceir nifer o ffyrdd y gallwch chi ddarparu metro: rhai fel rheilffyrdd trwm, rhai fel rheilffyrdd ysgafn, bysiau cyflym a’r posibilrwydd o lonydd bysiau penodedig. Ceir llawer iawn o ffyrdd lle gellir cyflwyno system metro ac mae'n hynod bwysig bod unrhyw astudiaeth yn gallu ystyried technoleg fodern sy'n dod i'r amlwg, yn enwedig er mwyn hwyluso dewisiadau cludiant cyflymach i'r cyhoedd.