4. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gyhoeddiad ar les disgyblion mewn addysg? (OAQ51106)[W]

Diolch, Eluned. Rydym wedi sicrhau bod lles ein dysgwyr yn ganolog i’n system addysg ac adlewyrchir hynny yn ‘Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein Cenedl’. Mae ‘Dyfodol Llwyddiannus’ yn cynnwys maes dysgu a phrofiad sy’n benodol i iechyd a lles, i gydnabod ei gysylltiad pwysig â gwell cyrhaeddiad addysgol.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. Fe fyddwch yn gwybod bod dewis y pynciau cywir i’w hastudio yn gwneud gwahaniaeth mawr i fwynhad plant yn yr ysgol, ond mae angen inni annog pobl hefyd i astudio pynciau a fydd yn arwain at swyddi da a boddhaus. Yn benodol, mae llawer iawn llai o ferched na bechgyn yn astudio pynciau STEM sy’n arwain at gymwysterau peirianneg. Y bore yma, bûm yn ymarfer gyda thîm y Scarlets—[Torri ar draws.] Rwy’n edrych fel chwaraewr rygbi, onid wyf?—gyda thîm y Scarlets a merched o Sir Benfro a Sir Gaerfyrddin. Roeddem yn ceisio tynnu sylw at y ffaith—ar y cyd â Valero, un o’r cwmnïau peirianneg mwyaf yng Nghymru—at y ffaith mai dim ond 220 allan o gohort o 38,000 o ferched ôl-16, neu 0.6 y cant, sy’n mynd ar drywydd cymwysterau peirianyddol yng Nghymru. Ar gyfer peirianneg adeiladu, mae’r ffigurau hyd yn oed yn waeth, gyda 0.2 y cant o ferched yn astudio’r cymwysterau perthnasol. Felly, a all Ysgrifennydd y Cabinet esbonio sut y gallwn ysbrydoli merched 12 ac 13 oed, yn arbennig, er mwyn sicrhau eu bod yn astudio pynciau STEM, nid yn unig ar lefel TGAU, ond ar gyfer Safon Uwch ac ar lefel prentisiaeth? Ac a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet sicrhau bod mwy o beirianwyr benywaidd yn cael eu gwahodd i ysgolion fel modelau rôl i ferched astudio’r pynciau pwysig hynny?

Diolch yn fawr iawn, Eluned. Rydych yn codi pwyntiau pwysig iawn. Yr hyn a welwn wrth edrych ar y patrymau yw cwymp, ar bob cam, yn nifer y menywod ifanc sy’n penderfynu astudio gwyddoniaeth. Felly, mae cwymp rhwng TGAU a Safon Uwch, a chwymp arall pan fo pobl yn mynd i’r brifysgol, a chwymp arall ar lefel astudio uwchraddedig yn y brifysgol. Rydym yn cydnabod hynny ac rydym yn gweithio gyda fy nghyd-Aelod Julie James i edrych ar beth arall y gallwn ei wneud i hyrwyddo cyfleoedd STEM i fenywod ifanc a sicrhau eu bod yn gwneud y cyswllt hollbwysig hwnnw rhwng astudio pynciau STEM yn yr ysgol a’r rhagolygon am gyflogau da iawn a llwyddiant yn y dyfodol. Mae hynny’n hanfodol, gwneud y cysylltiadau hynny. Rwyf bob amser yn falch iawn o ddefnyddio modelau rôl yn mynd i mewn i ysgolion lle y gallwn wneud hynny.

Un o’r materion eraill hefyd yw sicrhau bod y modd rydym yn addysgu gwyddoniaeth a phynciau STEM mor atyniadol â phosibl. Fe fyddwch yn gwybod ein bod wedi sefydlu ein rhwydwaith rhagoriaeth newydd ar gyfer addysgu gwyddoniaeth a pheirianneg yn ddiweddar, gydag adnoddau newydd, er mwyn sicrhau bod pobl yn cael profiad gwirioneddol gadarnhaol yn gynnar yn eu gyrfa academaidd, gan fod hynny’n hanfodol. Mae hynny’n golygu profiad cadarnhaol o wyddoniaeth yn yr ysgol gynradd.

Ysgrifennydd y Cabinet, dengys ffigurau Stonewall Cymru fod dros hanner y bobl ifanc Lesbiaidd, Hoyw, Ddeurywiol a Thrawsrywiol yng Nghymru wedi wynebu cam-drin corfforol neu eiriol yn yr ysgol. Dim ond chwarter y disgyblion Lesbiaidd, Hoyw, Ddeurywiol a Thrawsrywiol a oedd wedi cael eu bwlio a ddywedodd fod yr athrawon wedi ymyrryd, ac mae hynny’n peri cryn bryder a gofid i mi ar yr un pryd. Mae Stonewall Cymru yn awyddus i’r holl staff ysgol gael eu hyfforddi i fynd i’r afael â bwlio gwrth-Lesbiaidd, Hoyw, Ddeurywiol a Thrawsrywiol, ac i Estyn chwarae rhan weithredol yn sicrhau bod ysgolion yn creu amgylchedd diogel i ddisgyblion Lesbiaidd, Hoyw, Ddeurywiol a Thrawsrywiol. Ysgrifennydd y Cabinet, pa gamau y byddwch yn eu cymryd i ddiogelu disgyblion Lesbiaidd, Hoyw, Ddeurywiol a Thrawsrywiol yn ein hysgolion yng Nghymru, os gwelwch yn dda?

Diolch yn fawr iawn, Oscar, am eich cwestiwn. Gadewch imi ddweud yn gwbl glir: nid wyf yn derbyn—ac mae gennyf ymagwedd dim goddefgarwch tuag at—unrhyw fwlio yn ein system addysg. Ni allwn ddisgwyl i’n plant wneud y gorau o’u cyfleoedd a gwireddu eu potensial os nad ydynt yn teimlo’u bod yn ddiogel ac yn cael eu cefnogi yn ein hysgolion. Fe fyddwch yn gwybod bod Llywodraeth Cymru yn adnewyddu ei pholisïau ar hyn o bryd ar fynd i’r afael â bwlio yn ein hysgolion, yn ogystal ag edrych ar sut y gallwn gynorthwyo athrawon i weithredu’r polisi hwnnw yn eu hysgolion unigol. Un peth arall y mae’n rhaid inni ei wneud yw sicrhau bod gan ein plant fynediad at addysg rhyw a pherthnasoedd o’r radd flaenaf, gan mai addysgu plant yw’r ffordd orau o geisio atal bwlio, a dyna sut y gallwn gael effaith go iawn. Fe fyddwch yn gwybod bod yr Athro Emma Renold o Brifysgol Caerdydd yn cadeirio grŵp arbenigol ar hyn o bryd i edrych ar y mater hwn, a chredaf fod ei hadroddiad i fod i gael ei gyflwyno i mi y mis hwn.