3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gymorth iechyd meddwl yn y gweithle yng Nghymru? OAQ51476

Mae gweithio gyda busnesau i hybu iechyd yn y gweithle, gan gynnwys iechyd meddwl, yn un o egwyddorion allweddol y cynllun gweithredu economaidd a lansiwyd heddiw. Hefyd, mae Cymru Iach ar Waith a rhaglenni cymorth yn y gwaith yn cynnig cymorth i gyflogwyr a chyflogeion ledled Cymru.

Prif Weinidog, mae Caerdydd wedi cael ei henwi'n ddiweddar fel y ddinas lle dioddefir y mwyaf o straen ym Mhrydain, sy'n ganfyddiad anhygoel. Mae'r adroddiad yn dweud bod pwysau yn y gwaith, pryderon ariannol a phryderon am iechyd yn gadael Prydain yng ngafael epidemig o straen, ac rwy'n meddwl bod llawer ohonom ni'n gweld hyn drwy ein gwaith achos hefyd. Canfu arolwg o 4,000 o oedolion gan y cwmni yswiriant AXA bod pedwar o bob pump yn teimlo dan straen yn ystod wythnos arferol a bod bron un o bob 10 o dan straen drwy'r amser. Mae hyn yn ddifrifol iawn. Mae Unsain Cymru hefyd wedi galw'n ddiweddar am well gwasanaethau iechyd meddwl yn y gweithle. A gaf i groesawu'r ffaith bod y cynllun gweithredu economaidd yn mynd i roi sylw i hyn? A ydych chi'n cytuno â mi mai rheolwyr canol sy'n aml mewn sefyllfa i ddarganfod y problemau hyn a bod angen hyfforddiant effeithiol arnynt fel y gallant nodi pan fo'r rheini y maen nhw'n gyfrifol am eu goruchwylio o dan straen?

Ydw, mae hynny'n hollol gywir. Y rhai sydd agosaf at y rheini a allai ddioddef straen sydd yn y sefyllfa orau i ymdrin ag ef, ond mae'n bwysig dros ben bod pobl yn gallu ei adnabod. Yn enwedig gyda rhai pobl, mae'n anodd iawn adnabod arwyddion o straen. Ni fyddan nhw byth yn dangos arwyddion o straen nac yn achwyn am straen, ond yn aml, wrth gwrs, y rheini yw'r bobl sy'n dioddef y straen fwyaf yn fewnol, felly rwy'n cytuno'n llwyr. Er mwyn cael gweithlu mwy iach, mae'n bwysig bod y rhai sydd mewn swyddi rheoli yn gallu adnabod straen mewn ffordd na fyddai'n amlwg i'r cyhoedd yn gyffredinol ac i ymdrin ag ef, er lles y rhai sy'n dioddef straen, wrth gwrs, ac i'w gwneud yn weithwyr hapusach a mwy cynhyrchiol.

Mae David Melding newydd grybwyll yn gryno iawn y digwyddiad UNSAIN a gynhaliwyd yn ddiweddar. Tybed, Prif Weinidog, a wnewch chi ymuno â mi i groesawu mentrau llwyddiannus fel cynhadledd iechyd meddwl yn y gweithle Unsain a drefnwyd yn adeilad y Pierhead, a ddangosodd unwaith eto, yn fy marn i, swyddogaeth ganolog y gall undebau llafur ei chyflawni i helpu i fynd i'r afael â materion anodd yn y gweithle, ac mae'n dangos swyddogaeth werthfawr partneriaeth gymdeithasol i sicrhau gwell canlyniadau ar gyfer materion fel mynd i'r afael ag iechyd meddwl yn y gweithle.

Gwnaf, rwy'n cymeradwyo'r hyn y mae Unsain wedi ei wneud. O ran yr hyn yr ydym ni wedi ei wneud, Cymru Iach ar Waith yw ein rhaglen iechyd a gwaith. Ei nod yw gwella iechyd yn y gwaith trwy ganolbwyntio ar atal a chadw neu adsefydlu ar gyfer y rheini a wnaed yn sâl yn y gwaith. Mae cyllid wedi ei ymrwymo tan 2020 yn rhan o'n hymrwymiad 'Ffyniant i Bawb' i ganolbwyntio ar gefnogi iechyd a llesiant cyflogeion. Gallaf ddweud bod Cymru Iach ar Waith yn cael ei darparu gan Iechyd Cyhoeddus Cymru. Mae rhagor o waith yn cael ei wneud mewn partneriaeth â Busnes Cymru i dargedu'r rhaglen ar gyfer BBaChau ac i gynyddu allgymorth, a bydd hynny'n cynnwys canolbwyntio ar yr angen i wella iechyd meddwl a llesiant staff trwy gyflwyno polisïau ac arferion sy'n diogelu iechyd meddwl yn y gweithle.

Prif Weinidog, rydym ni'n colli cyfartaledd o 2.5 diwrnod fesul cyflogai i absenoldeb sy'n gysylltiedig ag iechyd meddwl bob blwyddyn. Amcangyfrifir hefyd bod presenoldebaeth,pan fo materion iechyd meddwl yn gwaethygu perfformiad gwaith, yn costio tua £15 biliwn y flwyddyn i'r DU. Amcangyfrifir na fydd y driniaeth orau ar gyfer anhwylderau iechyd meddwl ddim ond yn lleihau effaith salwch meddwl gan 28 y cant. Felly, mae'n rhaid i ni ganolbwyntio ar atal.

Gall y rhaglen cymorth cyntaf iechyd meddwl roi cymorth i atal problemau iechyd meddwl rhag datblygu'n gyflwr mwy difrifol. Prif Weinidog, beth all Llywodraeth Cymru ei wneud i annog mwy o fusnesau i hyfforddi eu staff mewn cymorth cyntaf iechyd meddwl yn yr un modd ag y maen nhw'n cyflogi swyddogion cymorth cyntaf i drin anhwylderau corfforol?

Wel, dau beth: yn gyntaf oll, mae eisoes yn digwydd trwy Cymru Iach ar Waith—mae 3,549 o sefydliadau yng Nghymru sy'n cyflogi 503,914 o bobl wedi cymryd rhan yn yr amrywiaeth o raglenni Cymru Iach ar Waith ers mis Gorffennaf 2011, ac mae hynny'n cynrychioli 36 y cant o boblogaeth weithio Cymru. Mae'n rhywbeth, wrth gwrs, a fydd yn rhan o'r contract economaidd, fel y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ei esbonio yn ddiweddarach, yn rhan o'r cynllun gweithredu economaidd.