Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd yr wrthblaid, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd. Gyda'ch caniatâd, a gaf i groesawu'r aelod newydd dros Alun a Glannau Dyfrdwy ar ran y Ceidwadwyr Cymreig yn y Cynulliad Cenedlaethol, a dymuno'n dda iddo yn ei yrfa wleidyddol?

Prif Weinidog, cyhoeddodd Hywel Dda ddiffyg rhagamcanol ar ddiwedd y flwyddyn ariannol o tua £70 miliwn yr wythnos diwethaf. Mae hyn yn adeiladu ar ddau diffyg blaenorol o £47 miliwn a £32 miliwn yn y ddwy flynedd flaenorol. Ym mis Hydref 2016, gwnaed y bwrdd iechyd hwn yn destun ymyrraeth wedi'i thargedu, a threfnwyd yr ymyrraeth wedi'i thargedu honno gan Lywodraeth Cymru i greu sylfaen ariannol gadarn. Beth sydd wedi mynd o'i le?

Dylwn innau fod wedi croesawu ein Haelod newydd hefyd—ein Haelod ieuengaf. Rwyf i wedi ei wneud yn bersonol, ac ymunaf ag arweinydd yr wrthblaid i wneud hynny.

A gaf i ddweud bod yr Ysgrifennydd dros iechyd wedi ei gwneud yn glir i fwrdd Hywel Dda bod lefel y diffyg yn annerbyniol? Mae hefyd wedi bod yn eglurglir bod angen gwneud penderfyniadau anodd i sicrhau cynaliadwyedd gwasanaethau iechyd yn Hywel Dda yn y dyfodol. Rhoddwyd targed eglur i'r bwrdd beidio â mynd y tu hwnt i'w ddiffyg arfaethedig o £58.9 miliwn, ond roedd hi'n fis Rhagfyr erbyn iddyn nhw ddweud y bydden nhw'n methu'r targed hwn. Ceir pryderon sylweddol o hyd ynghylch rheolaeth ariannol a chyflwyno adroddiadau yn y bwrdd, yr ydym ni'n gwneud gwaith dilynol manwl arnynt gyda nhw, ac rydym ni'n hyderus y bydd y bwrdd iechyd yn dal i fantoli'r cyfrifon yn gyffredinol yn y flwyddyn gyfredol, hyd yn oed gyda'r diffyg mwy hwn yn Hywel Dda.

Prif Weinidog, fy nghwestiwn i oedd: beth sydd wedi mynd o'i le? Mae hwn yn fwrdd iechyd a wnaed yn destun—rwy'n meddwl mai'r geiriau yw— 'ymyrraeth wedi'i thargedu' tua 18 mis yn ôl, ynghyd â thri bwrdd iechyd arall, a bwrdd iechyd mesurau arbennig Betsi i fyny yn y gogledd, wrth gwrs. Felly, mae pedwar o'n byrddau iechyd yn destun rhyw fath o ymyrraeth gan y Llywodraeth. Mae'r cynnydd hwn i'r diffyg o hyd at £70 miliwn, gan adeiladu ar ddau diffyg sylweddol blaenorol, yn dangos yn eglur nad yw'r oruchwyliaeth ariannol honno—ac roedd yn benodol i oruchwyliaeth ariannol, y gwnaeth Llywodraeth Cymru ymyrryd—yn gweithio yn y bwrdd iechyd hwn. Nawr, rydym ni'n gwybod bod ymgynghoriad ar ad-drefnu gwasanaethau iechyd yn Hywel Dda. Rydym ni'n gwybod, o'r ymddiheuriad a roesoch yr wythnos diwethaf, nad ydych chi'n rhoi ymddiheuriadau mor hawdd â hynny, er tegwch, yn dod i'r Siambr hon oherwydd yr wybodaeth anghywir a roddwyd i chi gan y bwrdd iechyd hwnnw. Mewn difrif, sut gall unrhyw un fod ag unrhyw ffydd yng ngallu'r bwrdd iechyd i ddarparu gwasanaethau iechyd yn y gorllewin i fwy na 10 y cant o boblogaeth Cymru? Diffyg o £70 miliwn—sut ar y ddaear y mae'r diffyg hwnnw yn mynd i ddod yn ôl o dan reolaeth a chynnal gwasanaethau a chael rheolaeth dros restrau aros ar yr un pryd?

Dylwn i fod wedi egluro ein bod ni'n hyderus y bydd y gyllideb iechyd yn dal i fantoli yn gyffredinol, yn hytrach na chyllideb y bwrdd iechyd—dim ond i wneud hynny'n eglur. Edrychwch, mae gan yr holl fyrddau iechyd ledled Cymru ddyletswydd i sicrhau gwasanaethau diogel a chynaliadwy. Mae hynny'n golygu bod yn rhaid iddyn nhw gynnig awgrymiadau o ran sut y bydd hynny'n cael ei wneud. Apeliaf ar yr Aelodau i beidio â dim ond gwrthwynebu unrhyw newidiadau wrth iddyn nhw godi, gan fod cwestiynau anodd yn y fan yma. Er tegwch, mae'r adolygiad seneddol wedi ymchwilio i sut yr ydym ni am wneud y system iechyd yng Nghymru a'r system gofal cymdeithasol yn fwy cynaliadwy yn y dyfodol. Mae angen i ni gael archwiliad difrifol o'r hyn y dylid ei ddarparu lle—wrth gwrs, mae gwasanaethau mor agos i'r cartref â phosibl, ond gallai hynny olygu newidiadau i wasanaethau yn y dyfodol. Mae'r rhain yn faterion y mae angen eu hystyried yn ddiduedd ac yn synhwyrol cyn gwneud unrhyw benderfyniadau.

Prif Weinidog, rydych chi'n sôn am Aelodau yn edrych ar newidiadau. Mae un o'ch Gweinidogion eich hun wedi dweud y byddai hi'n pleidleisio yn erbyn unrhyw newidiadau a fyddai'n cael eu cynnig o'r ymgynghoriad. Felly, mae pobl yn lladd ar y broses ymgynghori o fewn eich Llywodraeth chi. Rwyf i wedi crybwyll i chi ddwywaith nawr y gwaethygiad i'r sefyllfa diffyg y mae Hywel Dda yn ei wynebu: £70 miliwn, £148 miliwn o ddiffyg dros dair blynedd. Nid yw'n afresymol i bobl yn y gorllewin—fel y dywedais, dros 10 y cant o boblogaeth Cymru—ddibynnu ar y bwrdd iechyd lleol hwnnw i ddarparu gwasanaethau iechyd mewn lleoliadau gwledig. Byddwn wir yn gwerthfawrogi—fel yr wyf yn siŵr y byddai llawer o Aelodau yn y sefydliad hwn, ynghyd ag aelodau cymunedau i lawr yn y gorllewin—rhyw fath o fap ffordd y gallai fod gan Lywodraeth Cymru i achub y sefyllfa hon. Mae'r diffyg yn gwaethygu. Mae amseroedd aros yn gwaethygu. Nid yw'r gallu i ddenu staff i lenwi swyddi gwag yn llwyddo. A dweud y gwir, mae gwaith cynllunio'r gweithlu yn druenus o annigonol yn y rhan honno o Gymru, fel y gwyddom. Felly, y trydydd cwestiwn: a allwch chi roi map ffordd i ni o'r hyn y bydd Llywodraeth Cymru yn ei wneud gyda'r bwrdd iechyd i ddod â'r diffyg hwn o dan reolaeth, fel y gall pobl fod yn hyderus y bydd ganddynt wasanaeth iechyd yn y rhan hon o Gymru?

Yn gyntaf, nid yw'n gywir o ran yr hyn y mae wedi ei ddyfynnu y dywedodd y Gweinidog. Yn ail, mae'r bwrdd iechyd wedi cyhoeddi ymgynghoriad, sy'n cynnwys gwahanol ddewisiadau—anodd, rhai ohonyn nhw; nid oes unrhyw amheuaeth am hynny. Ond cyfrifoldeb y bwrdd iechyd yw cyflwyno cynigion, a dyna'n union y mae wedi ei wneud. Mae'n rhaid i mi ddweud wrth arweinydd yr wrthblaid: rydym ni wedi gweld, ers wyth mlynedd, toriadau i gyllideb Cymru. Gallem ni fod £4 biliwn yn well allan, yn ôl un amcangyfrif, pe byddai wedi gwneud sylwadau i'w Lywodraeth yn Llundain, ond mae wedi eistedd yn y fan yna a gwneud dim. Mae Ruth Davidson yn aelod o Gabinet y DU. Nid yw ef yn cael mynd drwy'r drws. Rhoddwyd £1 biliwn i Weithrediaeth Gogledd Iwerddon, os cofiaf yn iawn, ar gyfer iechyd, neu gannoedd o filiynau o bunnoedd yn sicr. Chafodd Cymru ddim. Nid oedd dim arian canlyniadol. Nid oedd unrhyw arian ychwanegol i Gymru a'r Alban. A gaf i awgrymu, tra ein  bod ni'n didoli peirianwaith sut mae ein byrddau iechyd yn gweithio, ei fod yn gwneud rhywbeth—ei fod yn gwneud yr hyn y mae ei gydweithiwr yn yr Alban yn ei wneud a sefyll dros ei wlad ei hun?

Arweinydd Plaid Cymru—

A gaf i gynnig pwynt o drefn?

Na, rydych chi wedi cael—

Mae'r Prif Weinidog wedi camliwio—

Na, nid oes unrhyw bwynt o drefn. Leanne Wood.

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, dywedasoch fis Medi diwethaf eich bod chi eisiau gweld system gyfiawnder—a dyfynnaf—a oedd yn gwbl gynrychioliadol o anghenion Cymru.

Y blaenoriaethau yw gwella mynediad at gyfiawnder, lleihau trosedd a hyrwyddo adsefydlu. Rydym ni'n gwybod y disgwylir i'ch comisiwn adrodd yn ôl yn 2019, ond mae hynny braidd yn hwyr i sicrhau y gellir datganoli polisi cyfiawnder mewn modd pendant ac eglur yn barod ar gyfer Senedd nesaf Cymru. A ydych chi'n hyderus y bydd yr achos dros system gyfiawnder unigryw i Gymru yn cael ei gryfhau gan eich comisiwn ac y gellir gwneud cynnydd cyflym os bydd yn adrodd yn ôl gyda thystiolaeth gymhellol ar gyfer newid?

O ran y newid yn gyflym, mater i Lywodraeth y DU yw hwnnw, wrth gwrs, ond byddem ni'n eu hannog i ddilyn yr argymhellion yn yr adroddiad. Rydym ni wedi tueddu i ganolbwyntio ar yr hyn y byddai hyn yn ei olygu i'r llysoedd, y gwasanaeth prawf a hefyd, wrth gwrs, y mater o awdurdodaeth, a drafodwyd yn drwyadl yn y Siambr hon. Ond, wrth gwrs, os edrychwn ni ar y system gyfiawnder, mae'n rhaid i ni ddatblygu polisi cosbi ar gyfer Cymru—rhywbeth nad ydym ni erioed wedi ei gael o'r blaen a rhywbeth y byddai'n rhaid i ni ei ddechrau o'r dechrau. Felly, mae'n rhaid archwilio'r holl bethau hyn yn ofalus wrth i ni edrych ar y posibilrwydd o ddatganoli cyfiawnder.

Mae'r pwynt awdurdodaeth, i mi, yn ddiymwad. Dyma'r unig awdurdodaeth mewn unrhyw le yn y byd—awdurdodaeth cyfraith gyffredin—lle ceir dwy deddfwrfa yn yr un awdurdodaeth. Nid yw hynny'n gwneud unrhyw synnwyr. Gwn nad yw pobl allan yna yn achosi terfysg ar y strydoedd ynghylch y mater hwn, ond nid yw'n gwneud unrhyw synnwyr o safbwynt cyfreithiol. Mae'n golygu bod pobl yn cael eu camarwain pan fyddant yn edrych ar y gyfraith. Mae rhai pobl yn credu, pan fo teitl y Bil yn dweud—a thynnodd Simon Thomas sylw'r Siambr at hyn ychydig fisoedd yn ôl—'dyma gyfraith Cymru a Lloegr'—. Ond nid yw'n berthnasol yng Nghymru. Mae'n peri dryswch, nid yw'n gwneud unrhyw synnwyr, a bu bob amser yn wir pan fo deddfwrfa yn caffael pwerau sylfaenol, bod yr awdurdodaeth bob amser yn dilyn. Dyna un mater, ond wedyn, wrth gwrs, rydym ni'n symud ymlaen i, 'Sut dylai polisi cosbi i Gymru edrych yn y dyfodol?'

Rwy'n cytuno â chi, Prif Weinidog, a dyna pam mae'n drueni bod y cyfle wedi'i golli pan roedd y Bil Cymru diwethaf yn cael ei gyflwyno.

Ceir un achos sy'n dangos i mi mewn ffordd drawiadol iawn pam mae'n rhaid i ni gael rheolaeth dros ein system cyfiawnder troseddol, a pham mae'n rhaid i hynny ddigwydd yn fuan. Dangosodd achos Conner Marshall o'r Barri ddiffygion enfawr yn y system brawf. Fe'i llofruddiwyd yn greulon gan rywun a oedd allan ar brawf ac nad oedd yn cael ei oruchwylio'n ddigonol o dan y system a breifateiddiwyd ers 2014. Methodd llofrudd Conner â dod i wyth o apwyntiadau prawf. Nawr, mae cysylltiad eglur rhwng preifateiddio'r gwasanaeth prawf, mynd ar drywydd elw a pherfformiad gwael o ran goruchwylio a monitro. Ni fu unrhyw welliant i ganlyniadau prawf ers i breifateiddio ddechrau. Mae niferoedd staff wedi gostwng gan 30 y cant ac mae cyfraddau aildroseddu wedi cynyddu.

Prif Weinidog, nid yw gadael gwasanaethau prawf Cymru yn nwylo San Steffan wedi gweithio. Mae achos Conner Marshall yn dangos nad yw'r cyhoedd yn ddiogel o dan y system hon. A wnewch chi gefnogi galwad teulu Conner Marshall am ymchwiliad i weithredoedd Working Links yn yr achos hwn? A phan fydd Cymru yn cael cyfrifoldeb dros bolisi cyfiawnder troseddol, a ydych chi'n cytuno â mi y dylid dod â gwasanaethau prawf yn ôl o dan reolaeth gyhoeddus?

Nid wyf i'n gyfarwydd â'r achos, ond byddaf yn edrych arno ac yn ysgrifennu yn ôl. Rwy'n credu mai dyna'r ffordd briodol o ymdrin â'r hyn y mae arweinydd Plaid Cymru wedi gofyn amdano.

Rydym ni'n cytuno ar lawer o bethau y prynhawn yma. Ni allwn gytuno mwy â'r hyn a ddywedodd. Pam fyddech chi'n cymryd gwasanaeth sydd wedi ei gynllunio i adsefydlu troseddwyr a cheisio gwneud elw allan ohono? Nid oes unrhyw synnwyr yn hynny, ac rwy'n cytuno'n llwyr—rwy'n dweud' gobeithio, pan' ac nid 'os'—pan fyddwn ni'n cael rheolaeth dros y gwasanaeth prawf, gallwn gael gwasanaeth prawf yn y dyfodol sy'n gweithio'n iawn, yn cael ei redeg yn gyhoeddus ac sy'n atebol, nid yr hyn sydd gennym ni nawr. Oherwydd yn amlwg, yn fy marn i, nid yw'n ymwneud yn unig â'r ffaith nad yw'r achos wedi ei wneud dros wasanaeth prawf sy'n cael ei redeg yn breifat, ond y ffaith nad yw wedi bod yn rhywbeth nad wyf yn credu sydd wedi bod yn llwyddiant mawr—ac mae hi'n rhywun, gyda'i chefndir hi, sy'n angerddol am y gwasanaeth prawf a'r angen i adsefydlu troseddwyr.

Nid yw'n gwneud unrhyw ddaioni o gwbl i gymdeithas os nad yw'r modd a'r gallu ganddynt i ddod o hyd i ffordd o adsefydlu eu hunain ac atal eu hunain rhag bod yn niwsans neu'n beryglus i'r cyhoedd. Yn y dyfodol, hoffwn weld sefyllfa pan fo'r gwasanaeth prawf yng Nghymru yn cael ei ffurfio yn y Siambr hon, a thrwy Lywodraeth Cymru wrth gwrs.

Unwaith eto, Prif Weinidog, mae'n rhaid i mi fynegi fy edifeirwch i chi na chawsom ni'r drafodaeth hon yn gynharach; gallem fod wedi atal preifateiddio'r gwasanaeth prawf.

Nawr, fodd bynnag, hoffwn droi at y cwestiwn o uwch-garchardai. Rwyf wedi dychryn o weld carchardai yn cael eu harddel fel offeryn ar gyfer datblygu economaidd pan mai eu prif swyddogaeth yw adsefydlu trwy ddedfrydau o garchar. Mae carcharorion nad ydynt yn dod o Gymru yn cael eu symud i Gymru erbyn hyn, i gyflawni eu dedfrydau o garchar, ac mae hynny'n golygu eu bod nhw'n cael eu symud yn bellach i ffwrdd oddi wrth eu teuluoedd a'u rhwydweithiau cymorth, ac, fel y gwyddoch, mae bod yn agos at eich teulu a'ch rhwydwaith cymorth yn agwedd bwysig iawn ar adsefydlu.

Mae ffigurau yr wythnos hon yn dangos amrywiaeth o ddigwyddiadau sy'n peri pryder yng Ngharchar Ei Mawrhydi Berwyn yn ystod ei flwyddyn gyntaf o weithredu, sy'n sicr yn codi cwestiynau am yr angen am uwch-garchar arall ym Mhort Talbot. Pe byddem ni'n datblygu system gyfiawnder i Gymru, ni fyddai angen uwch-garchar newydd arnom ni. Er nad yw gwasanaethau carchar wedi eu datganoli, gallwch wneud y penderfyniad ynghylch gwerthu tir Llywodraeth Cymru ar gyfer uwch-garchar Port Talbot. A wnewch chi ymrwymo nawr i ddefnyddio'r tir hwnnw ar gyfer datblygu economaidd cynaliadwy ac nid carchar? Ac a wnewch chi ymrwymiad na wnewch chi hwyluso uwch-garchar nad yw'n diwallu anghenion Cymru?

Rydym ni wedi gofyn cwestiynau i'r Weinyddiaeth Gyfiawnder nad ydym wedi cael atebion boddhaol iddynt eto. Nid ydym wedi gwneud unrhyw benderfyniad am werthu'r tir. Rwy'n ymwybodol o'r sylwadau sydd wedi eu gwneud. Mewn rhai ffyrdd, mae'r mater ynghlwm â'r comisiwn cyfiawnder, yn yr ystyr o sut y dylai polisi cosbi Cymru, neu bolisi dedfrydu Cymru hefyd, edrych yn y dyfodol. Mae'n iawn i ddweud bod carcharorion o Gymru sy'n cyflawni dedfrydau ymhell oddi cartref yn Lloegr—yn y carchardai categori A yn Lloegr. Sut ydym ni'n datrys y sefyllfa honno er mwyn sicrhau y gall pobl gyflawni eu dedfrydau yn nes at adref, yn sicr tuag at ddiwedd eu dedfrydau pan fyddant yn agosach at gael eu rhyddhau a, gobeithio, at gael eu hadsefydlu? Ond fel y dywedaf, cyn belled ag y mae Baglan yn y cwestiwn, nid oes unrhyw benderfyniad wedi ei wneud. Nid ydym ni mewn sefyllfa eto lle'r ydym ni'n teimlo'n hyderus y gallwn ni wneud penderfyniad gan nad yw'r wybodaeth lawn wedi ei darparu.

Arweinydd grŵp UKIP, Neil Hamilton.

Diolch, Llywydd. Gyda chaniatâd, hoffwn innau hefyd groesawu Jack Sargeant i'r Cynulliad, ac i'w longyfarch ar aeddfedrwydd ei araith agoriadol, a gyflwynwyd yn hyderus iawn, ac edrychwn ymlaen at glywed llawer mwy ganddo.

Bydd y Prif Weinidog yn gwybod bod llawer o bobl yn y gogledd yn meddwl bod y llythyrau NHS yn sefyll am 'national health shambles'. Ers 2010, mae'r GIG wedi torri nifer y gwelyau yng Nghymru gan 18 y cant, ond maen nhw wedi cael eu torri fwy fyth ym mwrdd iechyd Betsi Cadwaladr, i lawr 21 y cant. Ddeg niwrnod yn ôl, cyfarfu staff uwch Betsi Cadwaladr gyda chynghorwyr Dinbych i esbonio pam maen nhw'n torri 10 gwely yn ysbyty Dinbych ond yn agor dim ond pump yn Rhuthun. Yr wythnos diwethaf, adroddodd y Daily Post bod penaethiaid iechyd yn rhoi'r bai ar bwysau parhaus anarferol bod cleifion yn cysgu mewn ystafelloedd offer ac mewn coridorau yn Ysbyty Cyffredinol Llandudno oherwydd diffyg gwelyau ysbyty. Dywedodd Margaret Cowan, a oedd yn ymweld â'i thad yn yr ysbyty hwnnw:

Roedd 12 o wardiau yn arfer bod yn Llandudno, dim ond tair sydd gennym ni ar ôl erbyn hyn, mae pobl y dref hon yn haeddu cael gwybod beth sy'n digwydd.'

A all y Prif Weinidog ddweud wrth bobl Cymru beth sy'n digwydd yn y gwasanaeth iechyd gwladol yng Nghymru?

Wel, ei ariannu, ac ar lefel uwch nag yn Lloegr. Dyna sy'n digwydd gyda'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru, gwneud yn siwr bod yr arian ar gael ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol. Rydym ni'n gweld gofal cymdeithasol yn chwalu yn Lloegr. Rydym ni'n gweld cynghorau—cynghorau Torïaidd—yn datgan eu hunain yn fethdalwyr yn Lloegr. Felly, gwneud yn siŵr bod yr arian yno.

Oes, mae heriau, ac rydym ni'n gwybod hynny, a bydd angen i'r byrddau iechyd ymateb i'r heriau hynny yn uniongyrchol. Ond mae'n dweud 'national health shambles'. Efallai yr hoffai ddweud hynny wrth y meddygon a'r nyrsys sy'n gweithio yn y gwasanaeth iechyd, yn y gogledd ac mewn mannau eraill. A gadewch i mi ei atgoffa—ac efallai yr af i ag ef yno, pan fydd wedi ei adeiladu—am y ganolfan is-ranbarthol ar gyfer gofal dwys i'r newydd-anedig yn Ysbyty Glan Clwyd, buddsoddiad mawr—buddsoddiad mawr—yn Ysbyty Glan Clwyd—penderfyniad buddsoddi a wnaed gen i ar adeg pan yr oedd yn cael ei awgrymu y dylai'r gwasanaethau hynny symud dros y ffin. Fe wnes i'n siŵr y daethpwyd â grŵp o arbenigwyr annibynnol at ei gilydd a gwnaed achos i sicrhau ei bod yn cael ei hadeiladu yn Ysbyty Glan Clwyd.

Felly, byddwn yn sicrhau, lle gellir rhoi'r gwasanaethau hynny ar gael i bobl y gogledd, eu bod yn cael eu rhoi ar gael, ac mae'r Ganolfan Is-ranbarthol ar gyfer Gofal Dwys i'r Newydd-anedig yn enghraifft o hynny.

Mae'r Prif Weinidog yn gwybod bod llu o fethiannau ar gyfer pob llwyddiant. Mae pedwar o'r byrddau iechyd allan o saith yn destun mesurau arbennig neu ymyraethau wedi'u targedu, fel y dywedodd arweinydd yr wrthblaid yn gynharach. Mae gan Lywodraeth Lafur Cymru gyfrifoldeb uniongyrchol am gyflwr y gwasanaeth iechyd yng Nghymru. Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn cadeirio cyfarfodydd bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr erbyn hyn a chyhoeddwyd datganiad ar 1 Chwefror yn dweud:

'Mae Llywodraeth Cymru yn dal i weithio gyda Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr i sicrhau nad yw gwasanaethau a chleifion yn cael eu heffeithio'n negyddol gan yr angen i wella rheolaeth ariannol.'

Rydym ni'n gwybod, fodd bynnag, o'r adroddiad a luniwyd gan Deloitte ar y grŵp adfer ariannol yn Betsi bod y strwythur llywodraethu wedi ei ddiffinio'n wael ac yn cael ei gamddeall gan aelodau'r bwrdd eu hunain. Mae'r grŵp adfer ariannol hwn yn cyfarfod yn breifat, nid yw'n cyhoeddi yr un o'i bapurau, nid yw'n cyhoeddi unrhyw gofnodion. Ceir adolygiad adfer ariannol cyfrinachol sy'n cael ei guddio oddi wrth aelodau'r cyhoedd. Pam na wnaiff y Prif Weinidog gymryd mesurau arbennig ei hun i sicrhau y gellir cynyddu ffydd y cyhoedd trwy fod yn fwy agored a thryloyw, yn union fel y cawsom ni broblemau yn Hywel Dda dim ond tua pythefnos yn ôl oherwydd datgelu adroddiadau? Pam nad oes gennym ni system iechyd fwy agored a thryloyw? Pam na wnawn ni ei gwneud yn fwy democrataidd?

Wel, gallaf ddweud bod Ysgrifennydd y Cabinet wedi cynyddu'r oruchwyliaeth gennym ni ar gamau i leihau'r rhagolwg o ran y cyllid, ac i sicrhau

'nad yw gwasanaethau a chleifion yn cael eu heffeithio'n andwyol gan yr angen i wella rheolaeth ariannol'.

Rydym ni wedi dweud hynny. Rydym ni'n disgwyl i gamau adfer ariannol olygu y bydd y bwrdd iechyd yn bodloni'r rhagolwg diwygiedig hyd at ddiwedd y flwyddyn. Comisiynwyd yr adroddiad Deloitte gennym er mwyn cynorthwyo'r bwrdd a'n hunain o ran cynllunio ar gyfer y dyfodol, a disgwylir i'r bwrdd ddangos cynnydd o ran y camau yn yr adroddiad hwnnw i fodloni'r argymhellion a nodwyd erbyn mis Ebrill eleni.

Bydd y Prif Weinidog yn cofio fy mod wedi nodi yr wythnos diwethaf, yn fy nghwestiwn ar yr agenda, bod adroddiad Deloitte yn dweud bod cynllunio ariannol a strategol yn y bwrdd iechyd yn or-syml, gyda chyllidebau'n cael eu dwyn ymlaen i'r flwyddyn nesaf fel arfer. Unwaith eto, cyfeiriodd arweinydd yr wrthblaid at berfformiad ariannol trychinebus y byrddau hyn. Roedd rhan o'r adroddiad Deloitte hwn hefyd yn dweud mai prin yw'r wybodaeth am sut y mae'r bwrdd iechyd yn mynd i adfer y sefyllfa ariannol yn y pen draw, a bod diffyg amlwg o ran holi eilaidd gan aelodau'r bwrdd i hwyluso dadl a thrafodaeth fanwl ar draws meysydd allweddol o risg, ac mae angen gwella gallu a chapasiti arweinyddiaeth ar lefel weithredol.

Mae Llafur wedi bod yn gyfrifol am y gwasanaeth iechyd yng Nghymru ers bron i 20 mlynedd, ers 1999. A yw e'n derbyn cyfrifoldeb personol am lywyddu gwasanaeth iechyd nad yw ond yn deilwng o'r trydydd byd mewn llawer o rannau o'r wlad?

Mae hwnnw'n sylw cwbl warthus. Gadewch i mi ei addysgu ychydig fel ei fod yn edrych y tu hwnt i'w drwyn ei hun. Mae'r trydydd byd yn ddisgrifiad hen ffasiwn a gwahaniaethol beth bynnag. Rydym ni'n sôn am y byd datblygol y dyddiau hyn. Gadewch i mi ddweud wrthych chi, roedd ysbyty yn Uganda yn Mbale yn gwasanaethu sawl miliwn o bobl—saith meddyg ymgynghorol oedd yn gwasanaethu'r holl bobl hynny. Gallech chi gael endosgopi yno ond os oedd yr endosgopi yn canfod rhyw broblem yr oedd yn rhaid ei datrys, pa un a oedd yn wlser stumog efallai, neu waeth, nid oedd unrhyw driniaeth. Roedd pobl yn marw o ganser y stumog gan nad oeddent yn gallu fforddio'r driniaeth. Roedd hanner y cleifion a oedd yn mynd i'r ysbyty hwnnw yn mynd yno â malaria, yr oedd y meddygon yn ei chael hi'n anodd iawn ei drin. Oedden, roedden nhw'n gallu cyflawni gwyrthiau wrth ymdrin â damweiniau ac achosion brys, ond roedd llawer iawn o bobl yn marw o afiechydon y gellid eu hatal. Ac mae e'n sefyll yn y fan yna ac yn cymharu gwasanaeth iechyd Cymru, â 1,000 o feddygon ymgynghorol ar gyfer tair miliwn o bobl, gyda'r amodau hynny a welais yn Mbale. Mae'n bychanu pobl Mbale ac Uganda gyda'i sylwadau gwarthus.