3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am y cynnydd a wnaed o ran hyrwyddo masnach Cymru ag Unol Daleithiau America? OAQ51877

Gwnaf. Cyfeiriaf yr Aelod at fy natganiad ysgrifenedig, a gyhoeddwyd yn gynharach heddiw.

Aeth y Prif Weinidog i'r Unol Daleithiau i hyrwyddo cytundeb masnach rydd rhwng y DU a'r Unol Daleithiau. Daeth yn ôl yn dweud wrthym fod yn rhaid i ni ei adael i'r UE. Onid y gwir yw bod ei bolisi o undeb tollau newydd gyda'r UE yn cynnig y gwaethaf o'r ddau fyd, o'r safbwynt na fyddai gennym ni bolisi masnach annibynnol ac eto ni fyddai gennym ni unrhyw ddylanwad a dim pleidlais dros bolisi masnach yr UE? Yn yr un modd â Thwrci, yr UE fyddai'n pennu ein polisi masnach ac ni fyddai gennym unrhyw ddylanwad. Gallai'r Unol Daleithiau neu Rwsia dargedu allforion y DU yn benodol ac ni fyddai gennym unrhyw rym i ymateb. Sut ar y ddaear fyddai hynny o fudd i ni?

Wel, mae maint a màs yn bwysig. Dim ond 60 miliwn yw'r DU. Mae'r UE yn llawer, llawer mwy. Mae'r Unol Daleithiau yn llawer, llawer mwy. Does bosib nad ydym ni mewn sefyllfa well pan fyddwn ni'n gweithio gyda gwledydd eraill i ddatblygu nod cyffredin. Mae'n ymddangos i mi fod hynny'n synnwyr cyffredin perffaith. Ond mae'n rhaid i mi ddweud wrtho—. Mae'n sôn am yr undeb tollau. Dywedaf unwaith eto yn y Siambr hon: cynigwch ddewis arall gwell yn hytrach nag undeb tollau—nid oes yr un wedi ei gynnig—ac yn ail, dewch o hyd i ateb ar gyfer Iwerddon. Sawl gwaith wyf i wedi ei ddweud? Roeddwn i'n ei ddweud dair blynedd yn ôl yn y Siambr hon, bod Iwerddon wrth wraidd y broblem pan ddaw i gytundeb rhwng y DU a'r UE. Does neb wedi cynnig unrhyw awgrym sy'n cynnwys y posibilrwydd o ffin agored rhwng y gogledd a'r de yn Iwerddon ac eto bod y DU y tu allan i'r undeb tollau, a'r weriniaeth y tu mewn i'r undeb tollau. Byddai hynny'n creu sefyllfa lle byddai smyglo yn rhemp, nid oes unrhyw amheuaeth am hynny. Dyna yw'r cwestiwn na chafodd erioed ei ateb yn y refferendwm, ac na chafwyd ateb iddo o hyd ac nad oes datrysiad iddo o hyd, ac eithrio'r datrysiad amlwg, sef aros yn yr undeb tollau.

Yn eich cyfarfod gyda chynrychiolwyr o Lywodraeth Quebec yr wythnos diwethaf, a oeddech chi wedi cael cyfle i drafod y feto sydd ganddyn nhw yn Quebec dros gytundebau masnach rhyngwladol? Rŷch chi, yn eich sylwadau hyd yma, wedi dweud eich bod chi eisiau i Gymru gael dylanwad, ond nid y math o feto sydd gan daleithiau yng Nghanada, er enghraifft, ac, a dweud y gwir, ranbarthau Ewropeaidd fel Fflandrys a Wallonie hefyd. A ydych chi wedi newid eich barn yn sgil yr ymweliad?

Wel, gwnaethom ni ddim ei godi fe yn ystod y trafodaethau. Wrth gwrs, mae Llywodraeth Quebec yn Llywodraeth sydd yn credu yn undod Canada, ond nid ydyn nhw’n gweld hyn fel unrhyw fath o broblem. Ond, wrth gwrs, un o’r pethau y gwnes i ei drafod gyda nhw oedd y system o sofraniaeth sydd wedi cael ei rhannu sydd yn bodoli yng Nghanada. Ac mae honno’n system, yn fy marn i, y dylem ni ei hystyried yn y Deyrnas Unedig.

Prif Weinidog, mae arweinydd grŵp UKIP eisoes wedi codi'r mater bod yr Arlywydd Trump wedi trydar am y tariffau masnach ar ddur. Yn wahanol iddo fe, mae gen i a'm hetholwyr—mae llawer ohonynt yn weithwyr dur—bryderon dwys ynghylch cynnwys y trydariad hwnnw a'r goblygiadau sydd ganddo i'r diwydiant dur. A wnewch chi godi fel Llywodraeth gyda Llywodraeth y DU gymaint â phosibl y camau sydd i'w cymryd o fewn y DU i amddiffyn y diwydiant dur oherwydd mae'r gost i ddiwydiant dur y DU yn annerbyniol? Efallai mai 10 y cant sy'n mynd allan i'r Unol Daleithiau oherwydd Tata, ond mae'r 10 y cant hwnnw yn arwain at oblygiadau ariannol mawr i ddur a goblygiadau i Bort Talbot. A wnewch chi felly amddiffyn y diwydiant dur cymaint ag y gallwch a gwneud yn siŵr bod Llywodraeth y DU yn gwneud hynny ac yn gweithio gyda'r UE y tro hwn, yn hytrach na'i rwystro, i fynd i'r afael â'r mater hwn?

Yn sicr. Gwn fod llythyr wedi ei anfon gan UK Steel i Lywodraeth y DU yn pwysleisio'r pwynt hwn, gan wneud y pwynt amlwg y bydd unrhyw beth nad oes modd ei allforio yn ceisio dod o hyd i farchnad yn yr UE, a bydd hynny yn anochel yn golygu gostyngiad i bris dur, a bydd hynny'n cael effaith ar holl wneuthurwyr dur Ewrop, gan gynnwys, wrth gwrs, y rhai yng Nghymru.

Rwy'n gresynu'n fawr y cyflwyniad diseremoni o dariffau gan Lywodraeth yr Unol Daleithiau. Edrychwch, rwyf i wedi dadlau dros dariffau yn y gorffennol yn erbyn dur o Tsieina. Rwyf i wedi ei ddweud yn y Siambr hon. Ond yr holl bwynt yw eich bod chi'n ceisio dewis a dethol i wneud yn siŵr eich bod chi'n amddiffyn eich diwydiannau rhag y cynhyrchion hynny sy'n peri'r risg fwyaf. Nid yw dur Cymru yn achosi perygl i ddur yr Unol Daleithiau. Nid yw'n achosi perygl i ddiogelwch America, nid yw'n achosi perygl i ddiwydiant dur yr Unol Daleithiau gan ein bod ni'n creu cynhyrchion nad ydynt, ar y cyfan, yn cael eu cynhyrchu yn yr Unol Daleithiau, ac eto mae gennym ni Lywodraeth yr Unol Daleithiau yn ceisio defnyddio'r erfyn di-awch o dariff yn erbyn yr holl nwyddau sy'n dod i mewn i'r Unol Daleithiau, ac mae hwnnw'n bwynt yr ydym ni wedi ei wneud i Lywodraeth y DU, sef bod hynny'n rhywbeth nad yw'n dderbyniol. Er tegwch, mae Llywodraeth y DU wedi derbyn y pwynt hwnnw. Rydym ni'n gwybod bod Prif Weinidog y DU wedi siarad ag Arlywydd yr Unol Daleithiau yn mynegi ei phryder difrifol am yr hyn sy'n cael ei gynnig.