Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiadau 90 eiliad, a'r datganiad cyntaf, David Melding.

Diolch yn fawr, Lywydd. Ym mis Medi 2016, roedd dyn o'r enw Gary wedi rhedeg y rhan fwyaf o'r ras 5 km, Race For Victory, yng Nghaerdydd cyn cwympo ar ochr y ffordd mewn poen mawr, yn dioddef o ataliad y galon. Yn rhyfeddol, fe stopiodd calon Gary guro am saith munud. Yr help cyntaf i gyrraedd oedd uned ymateb ar feic St John Cymru, grŵp o wirfoddolwyr a lwyddodd i gael calon Gary i guro ar ei phen ei hun unwaith eto drwy ddefnyddio diffibriliwr. Roedd Gary'n ffodus fod popeth wedi dod at ei gilydd ar yr adeg iawn, gydag ymyrraeth gynnar a phobl gyda'r hyfforddiant a'r offer cywir wrth law. Llwyddodd gwaith St John Cymru i achub bywyd Gary.

Yr wythnos diwethaf, ar draws y wlad, buom yn dathlu ac yn nodi Dydd Gŵyl Dewi, diwrnod arbennig a balch i ni. Ond eleni, i lawer o bobl fel Gary, roedd iddo werth ychwanegol, gan ei fod yn nodi canmlwyddiant sefydlu Priordy Cymru o Urdd Sant Ioan, sefydliad rwy'n falch o fod yn aelod ohono. Sefydlwyd yr Urdd Sant Ioan wreiddiol dros 1,000 o flynyddoedd yn ôl ar yr egwyddor y dylai ei haelodau drin a gofalu am bob person heb wahaniaethu ar sail hil, statws cymdeithasol neu rywedd. O'r sylfeini hynny, mae'r urdd wedi tyfu i fod yn rhan hanfodol o'n cymdeithas fodern.

Yma yng Nghymru yn benodol, mae'r sefydliad yn cynnwys tua 4,000 o wirfoddolwyr sy'n ymgymryd â gwaith yr urdd yn ddyddiol. Sefydlwyd priordy Cymru ar Ddydd Gŵyl Dewi 1918 i gydnabod gwaith ymroddedig yr adrannau yng Nghymru. Mae'n briodol ein bod yn nodi canmlwyddiant St John Cymru yn y Siambr hon heddiw, ac edrychwn ymlaen at y derbyniad rydych yn ei gynnal yn y Senedd fis nesaf, Lywydd.

Jane Hutt.

Ddoe, buom yn dathlu Wythnos Diwrnod Rhyngwladol y Menywod drwy ddadorchuddio'r plac porffor cyntaf yng Nghymru er cof am yr Aelod Cynulliad Llafur dros Ddwyrain Abertawe, y diweddar Val Feld. Roedd Val Feld yn hyrwyddwr cyfiawnder cymdeithasol cyn iddi ddod yn AC a chefnogai ddatganoli'n frwd fel trysorydd yr ymgyrch 'Ie dros Gymru' a arweiniodd at refferendwm 1997. Roedd Val yn gweld datganoli fel cyfle i wella cydraddoldeb a chyfiawnder cymdeithasol yng Nghymru ymhellach. Heddiw, rwyf eisiau talu teyrnged i'r modd y llwyddodd Val i sicrhau adrannau 48 a 120 o Ddeddf Llywodraeth Cymru 1998, a thalu teyrnged hefyd i Julie Morgan, yr Aelod Cynulliad dros Ogledd Caerdydd, a oedd yn AS ar y pryd, a gefnogodd y ddeddfwriaeth drwy Dŷ’r Cyffredin ac a weithiodd yn agos gyda Val Feld ar gymalau cyfle cyfartal. Gadewch i ni atgoffa ein hunain o'r cymalau yn Neddf Llywodraeth Cymru 1998:

Adran 48

Cyfleoedd cyfartal wrth gyflawni swyddogaethau

Bydd y Cynulliad yn gwneud trefniadau priodol gyda'r bwriad o sicrhau bod ei swyddogaethau'n cael eu cyflawni gyda sylw dyladwy i'r egwyddor y dylid rhoi cyfle cyfartal i bawb.

Mae Adran 120, 'Cyfle cyfartal', yn ailadrodd hyn ac yn ychwanegu:

(2) Ar ôl pob blwyddyn ariannol bydd y Cynulliad yn cyhoeddi adroddiad sy'n cynnwys—

(a) datganiad o'r trefniadau a wnaed yn unol ag is-adran (1) a oedd mewn grym yn ystod y flwyddyn ariannol honno, a

(b) asesiad o ba mor effeithiol y bu'r trefniadau hynny yn hyrwyddo cyfle cyfartal.

Wrth gwrs, diweddarwyd hyn yn Neddf Llywodraeth Cymru 2006 i 'Weinidogion Cymru', sy'n gyfrifol am wneud y trefniadau priodol hynny yn ogystal â chyhoeddi adroddiad bob blwyddyn. Mae'n ddyletswydd arnom i barchu'r ddeddfwriaeth hon ym mhopeth a wnawn, ac mae'n werth ailadrodd y cymalau hyn heddiw. Diolch yn fawr, Val Feld a Julie Morgan.

Dai Lloyd.

Diolch, Lywydd. Cafodd llawer ohonom y fraint yr wythnos ddiwethaf o groesawu 18 o fenywod ifanc i'r Senedd i gymryd rhan mewn digwyddiad arweinyddiaeth a drefnwyd gan Chwarae Teg—diwrnod o weithgareddau i roi cipolwg ar sut y mae'r Cynulliad yn gweithio a rôl Aelodau Cynulliad. Nawr, cafodd pob cyfranogwr eu partneru ag AC am y bore, a chymryd rhan mewn sesiwn cwestiwn ac ateb yn ogystal â dadl ffug i nodi Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. Roedd y diwrnod yn llwyddiant mawr ac yn arbennig o gadarnhaol, gan gydnabod bod Diwrnod Rhyngwladol y Menywod yn cynnig cyfle pwysig i fyfyrio ar y cynnydd a wnaed o gwmpas y byd ar gyflawni cydraddoldeb rhwng y rhywiau, ond bod angen i ni fod yn feiddgar wrth fynd i'r afael â'r rhwystrau sy'n dal i atal menywod rhag chwarae rhan mor llawn â dynion ym mywyd economaidd, gwleidyddol, cymdeithasol a diwylliannol Cymru. Yn ystod y ddadl, cyflwynwyd rhai negeseuon pwerus. Nododd un cyfranogwr 'Rydym yr un mor debygol â bechgyn o fynd i'r brifysgol, ond mae'r nenfwd gwydr sy'n ein hatal rhag cael swyddi lefel uchel wedi'i folltio yn ei le o hyd. Ni allwch ddyrnu'r nenfwd gwydr hwnnw ar eich pen eich hun fwy na hyn a hyn o weithiau. Ni allwch oddef ond hyn a hyn o waed ar eich migyrnau. Mae Diwrnod Rhyngwladol y Menywod yn gyfle i bawb sy'n gwneud y gwaith hwn i sefyll gyda'i gilydd'. A nododd un arall, 'Mae Diwrnod Rhyngwladol y Menywod yn dangos ac yn dathlu undod a pharch tuag at fenywod, nid yn unig gan fenywod ond hefyd gan ddynion addysgedig. Mae'r diwrnod hwn yn dangos i'r byd nad ydym am fodloni ar unrhyw beth sy'n llai na'n gwerth. Dyma pam fod Diwrnod Rhyngwladol y Menywod yn dal i fod yn bwysig yn 2018.'

Hir oes i'r modd y mae'r Cynulliad Cenedlaethol hwn yn dangos arweinyddiaeth ac undod wrth sicrhau cydraddoldeb. Diolch yn fawr.