8. Pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i adolygu'r cynllun gweithredu bwyd a diod i ymateb i'r heriau a ddaw yn sgil Brexit? OAQ52304

Diolch. Mae gwaith ar y gweill eisoes ar ddatblygu olynydd i'r cynllun gweithredu bwyd a diod. Bydd hyn yn rhoi cyfeiriad clir i'r diwydiant y tu hwnt i 2020. Ni fydd Brexit yn effeithio ar ymrwymiad Llywodraeth Cymru i ddarparu'r cynllun gweithredu cyfredol, sy'n amlwg yn cyflawni canlyniadau.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Mae Brexit yn creu rhai cwestiynau mawr ynghylch cydnerthedd ein cyflenwadau bwyd i'n galluogi i fwydo ein poblogaethau. Ar hyn o bryd rydym yn mewnforio gwerth £9 biliwn o ffrwythau a llysiau ar draws y DU, ac mae hynny'n cymharu â gwerth £1 biliwn yn unig o lysiau a ffrwythau rydym yn eu tyfu yma yn y DU. Felly, mae yna rai materion go fawr yn codi mewn perthynas â diogelwch bwyd pe bai Llywodraeth y DU yn methu negodi undeb tollau di-dor. Felly, rwy'n awyddus iawn i ddeall beth yw ein cynlluniau ar gyfer ymdrin â'r bygythiad posibl hwn.

Yn amlwg, nid oes angen i mi dynnu eich sylw at y ffaith y bydd ffrwythau a llysiau'n dirywio'n gyflym iawn os cânt eu dal yn Dover, Southampton neu faes awyr Caerdydd. Ac o ystyried pwysigrwydd ffrwythau a llysiau i ddeiet iach, rwy'n siŵr y byddwch yn cytuno â mi fod hwn yn fater strategol pwysig. Hyd yn oed heddiw, rydym yn ei chael hi'n anodd cael pobl i gasglu'r cynnyrch sy'n cael ei dyfu yn y wlad hon am fod dinasyddion Ewropeaidd yn cael eu gwneud i deimlo nad oes croeso iddynt neu oherwydd y newid yng ngwerth y bunt.

Gwyddom o'r paneli arbenigol rydych wedi bod yn eu defnyddio i'ch cynghori ar Brexit fod y dyfodol eisoes yn edrych yn heriol iawn i ffermwyr defaid o dan unrhyw un o senarios canlyniadau Brexit. Ond nid oes gennyf lawer o oddefgarwch tuag at y rhai sy'n dadlau nad yw Cymru yn addas ar gyfer tyfu ffrwythau a llysiau. Mae angen iddynt fod yn barod i ddweud wrth siopwyr y bydd yn rhaid iddynt naill ai wneud heb ffrwythau a llysiau neu dalu pris premiwm am adnodd prin, ac mae angen iddynt ymgynefino â ffyrdd newydd o dyfu, fel hydroponeg ac acwaponeg. Gwn fod Cyngor Caerdydd yn edrych yn weithredol iawn—

Mae angen i chi ofyn cwestiwn yn awr, Jenny.

Iawn. Felly, mae angen cynllunio, hyfforddi a datblygu dulliau dosbarthu newydd er mwyn gallu arallgyfeirio i arddwriaeth, cyn i ni ddechrau sôn am brosesu bwyd hyd yn oed, sydd eisoes yn digwydd ar draws ffiniau gwledydd. Felly, sut y mae'r Llywodraeth yn bwriadu mynd i'r afael â'r materion strategol hyn, naill ai drwy ddiwygio'r cynllun gweithredu bwyd a diod neu drwy ddull arall?

Diolch. Wel, rhan o'r gwaith rydym wedi bod yn ei wneud gyda'r sector dros y ddwy flynedd ddiwethaf yw eu paratoi ar gyfer dyfodol ar ôl Brexit, ac mae garddwriaeth yn un maes lle rwy'n credu y gallwn wneud camau breision. Felly, pan fyddwn yn cynnal ymgynghoriad ar ddechrau mis Gorffennaf, mae hwn yn faes a fydd yn ffurfio rhan o'r ymgynghoriad. Rydych yn gwneud pwynt pwysig iawn ynglŷn â ffrwythau a llysiau yn segur mewn porthladdoedd a meysydd awyr, ac rydym yn bryderus iawn ynglŷn â hynny, ynghyd â bwyd môr. Mae oes silff ein cig yn bwysig iawn, felly mae angen i ni wneud gwaith ar oes silff hefyd, i wneud yn siŵr fod y sector yn gallu cystadlu â gwledydd eraill sydd ag oes silff hwy ar gyfer eu cynnyrch bwyd.

Fe sonioch fod hwn yn fater iechyd cyhoeddus. Yn amlwg rydym yn derbyn bod bwyd eisoes yn cael ei gydnabod fel mater iechyd cyhoeddus. Nid ydym eisiau gweld deiets afiach. Felly, mae'n faes lle rwy'n credu y gallwn wneud camau breision. Fel y dywedwch, gall ein ffermwyr dyfu ffrwythau a llysiau, ac yn sicr nid wyf wedi clywed pobl yn dweud wrthyf nad yw Cymru'n gallu gwneud hynny.

Y tro diwethaf i'r Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog gyfarfod, gwnaethom gyfarfod yn y Drenewydd, a buom yn siarad â nifer o fusnesau cynhyrchu bwyd—Hilltop Honey, Monty's Brewery—ac yn ein trafodaethau cyn hynny, cyn i ni gyfarfod â'r Prif Weinidog, awgrymodd y busnesau hynny y byddai dynodi bwyd a diod fel thema twristiaeth ar gyfer blwyddyn yn y dyfodol, i hyrwyddo Cymru drwy gynnyrch Cymreig, yn syniad da. Rydym wedi crybwyll hyn wrth y Prif Weinidog, a ddywedodd y byddai'n cael ei ystyried. Tybed a allech roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni ar hynny.

Nid wyf wedi cael unrhyw drafodaethau gyda'r Prif Weinidog ynglŷn â hynny, ond yn sicr rwyf wedi cael trafodaethau gyda Ken Skates ynglŷn â thwristiaeth bwyd. Credaf fod hwn yn faes lle y gallwn wneud camau enfawr. Soniais mewn cwestiwn cynharach fy mod wedi ymweld â Gwlad y Basg y llynedd. Ym maes awyr Bilbao, mae ganddynt y siop fwyaf anhygoel yn gwerthu cynnyrch lleol. Credaf ei fod yn rhywbeth y gallem ei wneud yma ym maes awyr Caerdydd. Byddai'n wych gweld siop yno gyda chynnyrch Cymreig, ac yn sicr, mae'n rhywbeth y byddaf yn gweithio gyda chyd-Aelodau i'w gyflwyno.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet.