1. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ryddhad ardrethi busnes ar gyfer y sector twristiaeth? OAQ52538

Diolch yn fawr, Lywydd. Rydym yn cefnogi busnesau ledled Cymru, gan gynnwys y rheini yn y sector twristiaeth, drwy ystod o gynlluniau rhyddhad ardrethi. Yn y flwyddyn ariannol hon, byddwn yn darparu £210 miliwn mewn rhyddhad ardrethi, gan gefnogi mwy na thri chwarter o dalwyr ardrethi busnes yng Nghymru.

Mae system o'r enw gwirio, herio, apelio ar waith yn Lloegr, sy'n caniatáu i fusnesau wirio'r ffeithiau am eu heiddo a gweld prisiadau cyn penderfynu herio'r prisiad. Ymddengys bod hyn yn lleihau ansicrwydd ac yn sicrhau bod busnesau yn canfod ateb yn gyflymach. Mae hefyd yn lleihau ansicrwydd i awdurdodau lleol, sydd wrth gwrs yn gorfod neilltuo arian ar gyfer apeliadau posibl. Felly, tybed a ydych yn bwriadu cyflwyno system o'r fath yma yng Nghymru.

Yn ail, tybed a allech roi sylwadau ar yr angen i ddiwygio ardrethi busnes yn y sector twristiaeth, gyda busnesau fel Airbnb a busnesau eraill sy’n cystadlu â'r mathau hynny o fusnesau, yn ogystal â'r math o fusnesau, megis rhai yn fy etholaeth fy hun, lle mae rhai gweithredwyr yn berchen, er enghraifft, ar bedair uned hunanddarpar ar un safle, ac maent yn cystadlu â busnesau sydd â llawer mwy o unedau hunanddarpar ond sydd wedi'u gwasgaru ar draws ardal eang ac nid ydynt yn talu unrhyw ardrethi busnes o gwbl, ond maent yn talu’r dreth gyngor ar gyfradd is o lawer. Felly, tybed a allech roi sylwadau ar y diwygio sydd ei angen yn y sector twristiaeth yn hyn o beth, ac rwyf wedi ysgrifennu atoch gyda chynnig gan etholwr am gyfradd safonol o 25 y cant ar gyfer pob busnes twristiaeth, waeth beth fo'i faint.

Wel, Lywydd, diolch i Russell George am y cwestiynau dilynol hynny. Yn ddiweddar, rydym wedi cwblhau ymgynghoriad ar ddiwygio'r system apeliadau yn y sector ardrethi busnes, ac mae'n faes sy'n barod i gael ei ddiwygio, ac rydym yn bwriadu cyflwyno argymhellion. Nid ydym yn bwriadu mewnforio Cymru i'r system gwirio, herio, apelio fel y'i defnyddir yn Lloegr, lle mae llawer o fusnesau'n teimlo nad ydynt yn cael chwarae teg o gwbl ac nad yw eu hapeliadau yn cael eu clywed yn deg. Felly, er fy mod yn cytuno â Russell George fod taer angen symleiddio'r system, ei gwneud yn fwy effeithlon, a chael gwared ar apeliadau nad ydynt yn cael eu clywed yn y pen draw, rwy'n dal i fod eisiau cadw system sy'n amlwg yn deg i fusnesau sydd â rheswm dilys dros apelio.

Mae'r Aelod hefyd yn iawn i dynnu sylw at yr annhegwch, fel y mae nifer yn y sector twristiaeth yn ei weld, yn y gystadleuaeth gan sefydliadau fel Airbnb, nad ydynt wedi'u lleoli yng Nghymru yn ffisegol ac felly nid oes yn rhaid iddynt dalu ardrethi busnes, tra bo busnes ar y stryd rywle mewn tref yng Nghymru yn gorfod gwneud hynny. Rydym yn archwilio i weld a oes modd mynd i'r afael â'r mater hwnnw. Credaf ei fod yn fwy tebygol o gael sylw gan Ganghellor y Trysorlys, sydd wedi dweud yn ddiweddar ei fod yn bwriadu ymchwilio i newidiadau i ddeddfwriaeth treth i weld a yw Amazon—enghraifft arall o sefydliad nad yw'n talu ardrethi busnes, tra bo siop lyfrau fechan ar y stryd fawr yn gwneud hynny—. Felly, rydym yn cadw llygad ar y mater hwnnw, gan wybod bod rhywfaint o annhegwch yn y system.

Ac yn olaf, ar ei bwynt ynglŷn ag unedau hunanddarpar, rwyf wedi cael gohebiaeth, fel y dywed, ganddo ef, gan Kirsty Williams, gan Eluned Morgan, a byddwn yn archwilio'r argymhellion a gyflwynwyd i ni yn ofalus. Credaf ei bod yn deg imi ddweud, Lywydd, ein bod eisoes yn darparu rhyddhad ardrethi helaeth i fusnesau bach—cynllun rhyddhad ardrethi i fusnesau bach ydyw. Ac weithiau, nid yw sefydliadau sydd â chlystyrau mawr o safleoedd twristiaeth yn gymwys o fewn rheolau'r cynllun fel y mae. Ond rwy'n ymwybodol o'r mater, rwy'n ddiolchgar am yr ohebiaeth, a byddwn yn parhau i'w ystyried yn ofalus.

Ysgrifennydd y Cabinet, mae'r sector twristiaeth yn faes eang. Mae'n cynnwys lleoedd fel pyllau Glyncorrwg, neu'r beiciau mynydd yng Nglyncorrwg, ond mae rheini hefyd yn cynnwys yr unedau hunanddarpar y mae pobl yn aros ynddynt er mwyn defnyddio'r systemau hynny. Ond maeein busnesau bach hefyd yn gwasanaethu'r sector hunanddarpar hwnnw, ac maent yn gwasanaethu'r gymuned gyfan, ac yn aml iawn fel un busnes o fewn y gymuned honno, a phe bai'r busnes hwnnw'n cael ei golli, ar adegau allfrig, byddem yn gweld y gymuned yn dioddef hefyd. A wnewch chi ystyried ehangu'r cyfleoedd i fusnesau bychain mewn cymunedau, sy'n gwasanaethu'r sector twristiaeth, ond sydd hefyd yn gwasanaethu'r gymuned, gan fod y rhyddhad ardrethi busnes ar gyfer rhai ohonynt yn golygu, yn ystod oriau allfrig, eu bod yn ei chael hi’n anodd?

Rwy'n deall y pwynt y mae’r Aelod yn ei wneud yn dda iawn. Lywydd, dosbarthwyd ychydig dros 5,000 eiddo yn fusnesau hunanddarpar yn yr ymarfer casglu data a gynhaliwyd yn 2017, ac o'r rheini, roedd 96 y cant ohonynt, dros 4,800, yn derbyn cymorth gan y cynllun rhyddhad ardrethi busnesau bach. Y pwynt ehangach y cyfeiria David Rees ato yw’r achos dros alinio rhyddhad ardrethi i fusnesau bach gyda dibenion cymdeithasol yn ogystal â dibenion economaidd Llywodraeth Cymru. Mae gennym system anwahaniaethol. Mae busnesau’n cael rhyddhad ardrethi i fusnesau bach boed y rhyddhad hwnnw'n hanfodol i'w busnes ai peidio, ac rwy'n awyddus i edrych ar ddiwygiadau a fyddai'n alinio’r arian y mae pwrs y wlad yn ei ddarparu yn y maes hwn yn well gyda'r canlyniadau economaidd a chymdeithasol rydym yn ceisio’u cyflawni.