7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad ynghylch a yw Llywodraeth Cymru'n cefnogi refferendwm arall ar yr UE? OAQ52696

Wel, os nad yw Prif Weinidog y DU yn gallu sicrhau cytundeb ar delerau terfynol ymadawiad y DU â'r UE, dylai fod etholiad cyffredinol, yn fy marn i. Os nad oes etholiad cyffredinol neu os bydd etholiad cyffredinol yn cyflwyno canlyniad amhendant, sut arall y gellir datrys y mater heblaw drwy ail refferendwm?

Gellid ei ddatrys trwy wneud yr hyn a ddywedasoch yn 2016, Prif Weinidog, pan ddywedasoch eich bod chi'n parchu canlyniad y refferendwm—eich bod chi'n derbyn y penderfyniad a wnaed gan y bobl ac na fyddech chi'n gweithio yn erbyn canlyniad y refferendwm. Hyd yn oed ym mis Mawrth eleni, dywedasoch,

'Nid wyf yn cwestiynu Brexit—mae'r Deyrnas Unedig yn ymadael â'r Undeb Ewropeaidd.'

Er gwaethaf yr hyn a ddywedasoch o'r blaen, onid yw'n eglur, Prif Weinidog, o'ch ateb heddiw a'ch gwelliant yfory eich bod chi eisiau bradychu penderfyniad democrataidd pobl Cymru?

A gaf i atgoffa'r Aelod ei fod yn eistedd ar feinciau plaid a wnaeth, am wyth mlynedd, alw am ail refferendwm ar ddatganoli. Ni dderbyniwyd refferendwm 1997 gan y Blaid Geidwadol, ac fe wnaethant ymgeisio yn 2005 ar sail addewid maniffesto o ail refferendwm, felly mae'r safonau dwbl yma yn gwbl syfrdanol.

Gadewch i mi symud ymlaen at y pwynt y mae'n ei wneud. Sut ydych chi'n datrys y mater? Os bydd Prydain yn gadael heb gytundeb, a ydym ni wir yn dweud nad oes gan bobl unrhyw hawl i fynegi barn ar hynny? Oherwydd ni ddywedodd neb ddwy flynedd yn ôl—nid ef hyd yn oed, 'Mae Brexit "dim cytundeb" yn debygol'. Ni ddywedodd neb hynny. Dywedodd pawb—dywedodd Nigel Farage hyn, dywedodd cefnogwyr Brexit hyn—'O, y rhain fydd y trafodaethau hawddaf yn y byd, bydd gennym ni gytundeb masnach rydd ymhen dim, bydd gweithgynhyrchwyr ceir yr Almaen yn ei ysgogi, ac yn y blaen, ac yn y blaen.' Rydych chi wedi fy nghlywed i'n dweud yn y Siambr hon. Ond, does bosib, os nad oes cytundeb, nad oes gan bobl hawl i fynegi barn am yr hyn y maen nhw'n ei feddwl am hynny. Efallai y byddan nhw'n dweud, 'Wel, gadewch i ni adael heb gytundeb.' Efallai y byddan nhw'n dweud hynny. Efallai y byddan nhw'n dweud, 'Wel, gadewch i ni—

Fe wnaethant bleidleisio i adael.

Wel, nid wyf i'n cymryd unrhyw gyngor gan UKIP. Eu polisi presennol nhw yw ail refferendwm ar ddatganoli beth bynnag heb sylweddoli'r eironi yn eu sylwadau. Os bydd pobl yn canfod eu hunain mewn sefyllfa lle mai Brexit 'dim cytundeb' yw'r cwbl sydd ar y bwrdd, er na soniodd neb am Brexit 'dim cytundeb' ddwy flynedd yn ôl, a yw hi wir yn onest i ddweud wrth bobl, 'Anlwcus. Cawsoch leisio eich barn ar hyn ddwy flynedd yn ôl. Iawn, ni thrafodwyd y dewis hwn neu nid oedd ar y bwrdd, ond mae hynny'n anffodus oherwydd rydych chi eisoes wedi mynegi barn'? Nid wyf i'n meddwl mai democratiaeth yw hynny. Does bosib na ddylai pobl gael y cyfle, pa un a—fy newis i—trwy etholiad cyffredinol a fyddai'n cynnig canlyniad pendant wedyn, yna byddai hynny'n golygu na fyddai angen refferendwm ar yr adeg honno, neu, yn ail, pe byddai'r etholiad yn amhendant, beth sydd mor wael am ofyn i'r bobl am hyn, a wnaeth y penderfyniad yn y lle cyntaf?

Gan eich bod chi'n anwybyddu'r hyn y maen nhw'n ei ddweud wrthych chi.

Rwy'n dal i fod ar goll yn llwyr o ran deall pam yn union y mae'r Prif Weinidog yn credu y byddai etholiad cyffredinol â chanlyniad pendant—gyda'r fuddugoliaeth i Lafur y byddai'n dymuno ei gweld, rwy'n tybio—yn helpu ei Lywodraeth i 'Ddiogelu Dyfodol Cymru' ymhellach, sy'n dal i fod yn un o bolisïau Llywodraeth Cymru rwy'n tybio. Oherwydd os ceir Llywodraeth Lafur fwyafrifol mewn unrhyw etholiad cyffredinol dirybudd, byddwn yn gadael y farchnad sengl ac yn gadael yr undeb tollau, ac ni fyddai gan bobl unrhyw hawl o gwbl i gael lleisio eu barn ar y cwestiwn hwnnw yn briodol. Felly, hyd yn oed o edrych eto ar y cwestiwn o amserlenni, gan dybio y bydd etholiad cyffredinol ym mis Ionawr, heb ymestyn erthygl 50 mae hynny'n ddau fis—tri mis ar y mwyaf—a fyddai gan Lywodraeth Lafur i drafod ein hymadawiad â'r farchnad sengl a'r undeb tollau, sef, wrth gwrs, union bolisi Llywodraeth bresennol y Deyrnas Unedig. Felly, yn hytrach na mynd drwy'r holl lol hwnnw, pam na all y Prif Weinidog ddweud, 'Gadewch i'r bobl benderfynu, a gadewch iddyn nhw benderfynu nawr'?

Wel, yr anhawster yw hyn, onid e: nid oes cytundeb ar y bwrdd eto. Felly, byddech chi'n gofyn i bobl wneud penderfyniad heb wybod beth fydd y canlyniadau llawn. Rwy'n credu bod angen eu hysbysu'n llawn—ni ddigwyddodd hynny ddwy flynedd yn ôl—o beth fyddai'r canlyniadau. Byddai'n cymryd yr un cyfnod o amser i drefnu refferendwm.

Yn fy marn i, byddai etholiad cyffredinol yn rhoi cyfle i'r pleidiau gyflwyno eu safbwyntiau yn fanwl ynghylch sut y maen nhw'n credu y dylai Brexit edrych, ac ar y sail honno, gall pobl bleidleisio yn unol â hynny. Os bydd canlyniad amhendant, yna, mae'n iawn: sut arall ydych chi'n datrys y mater heblaw drwy ofyn i union yr un bobl a wnaeth y penderfyniad ddwy flynedd yn ôl, a ydynt, gyda gwybodaeth lawn yr hyn y maen nhw'n ei wybod nawr, yn dymuno bwrw ymlaen?

Y broblem erioed fu hyn: ddwy flynedd yn ôl, gofynnwyd i bobl bleidleisio dros syniad—nid oedd cynllun: syniad—a byddai pobl yn ei ddehongli mewn gwahanol ffyrdd. Ceir rhai yn y Siambr hon a fydd yn dehongli'r bleidlais yn 2016 fel pleidlais dros unrhyw fath o Brexit, cytundeb ai peidio. Bydd eraill, fel fi, yn ei dehongli fel pleidlais dros Brexit, ond nid ar ba bynnag delerau sy'n cael eu taflu at y DU. Pan gawsom ni ein refferenda ar ddatganoli, gallai pobl, os oedden nhw'n dymuno, edrych ar y ddogfen a fyddai'n dweud wrthyn nhw yn union beth fyddai'n digwydd pe byddent yn pleidleisio o blaid. Ni ddigwyddodd hynny yn 2016. Felly, does bosib, os ydym ni yn y sefyllfa honno lle nad oes cytundeb, neu fod cytundeb gwael, bod gan bobl hawl i allu mynegi barn ynglŷn â'r hyn y maen nhw'n dymuno ei wneud. Ymddiriedwch yn y bobl.