5. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet roi'r wybodaeth ddiweddaraf am waith i atal tanau trydanol? OAQ52682

Cyhoeddais waith ymchwil manwl ar danau trydanol domestig ym mis Gorffennaf. Mae ein hawdurdodau tân ac achub yn gweithio gyda ni a chydag Electrical Safety First i ddeall beth sy'n eu hachosi ac i'w helpu i'w hatal.

Roeddwn yn falch iawn o weld adroddiad diweddar sy'n dangos bod tanau yng Nghymru bellach ar y lefel isaf erioed. Mae'r ymchwil yn dangos eu bod wedi bod yn gostwng yn raddol dros y blynyddoedd diwethaf, ac mae'r gwasanaethau tân ac achub wedi gwneud gwaith gwych drwy addysg ac ymgysylltiad cymunedol, ac mae hynny wedi chwarae rhan fawr yn y gostyngiad. Ond mae'r adroddiad sy'n nodi bod tanau trydanol domestig wedi mynd yn groes i'r duedd honno, ac wedi cynyddu mewn gwirionedd, yn peri pryder i mi. Mae hynny'n bennaf yn cynnwys tanau sy'n tarddu o'r cyflenwad trydan mewn cartrefi, megis gwifrau, byrddau ffiws a socedi. Ysgrifennydd y Cabinet, yn sgil y canfyddiad hwnnw, rwy'n awyddus i wybod pa rwymedigaethau sydd ar landlordiaid preifat i sicrhau bod eu heiddo mor ddiogel â phosibl rhag tanau trydanol domestig?

Bydd yr Aelod yn ymwybodol o'r darpariaethau a wnaed o dan y ddeddfwriaeth rhentu cartrefi diweddar, a'n bwriad ni yw sicrhau bod y darpariaethau hynny'n cael eu gorfodi. Os oes gan yr Aelod unrhyw dystiolaeth i ddangos nad ydynt yn cael eu gorfodi, buaswn yn hapus iawn i fynd i'r afael â hynny gyda hi. Fe ddywedaf hyn: rydym wedi gweld gostyngiad sylweddol mewn tanau yn y sector domestig yng Nghymru ers amser maith, ac maent bellach ar y lefel isaf erioed. Mae cynnal y duedd yn galw am ddealltwriaeth lawn o risgiau newidiol tân. Lywydd, bydd yr Aelodau'n gwybod fy mod wneud gwneud datganiad ysgrifenedig ar y mater hwn cyn toriad yr haf, ym mis Gorffennaf. Rydym yn parhau i weithio gydag awdurdodau tân ac achub i sicrhau ein bod yn deall pam fod tanau'n cael eu hachosi a pham fod cynnydd wedi bod mewn tanau trydanol, a hefyd i sicrhau ein bod yn gallu gwneud y gwaith gorfodi angenrheidiol er mwyn gwneud yn siŵr fod pobl yn ddiogel yn eu cartrefi.

Mae Joyce Watson wedi rhoi sylw i'r rhan fwyaf o elfennau'r cwestiwn hwn yn ei chwestiwn atodol. Rwyf finnau hefyd wedi darllen yr un adroddiad ac chredaf ei fod yn ddiddorol os edrychwch ar yr hyn nad yw'n achosi'r cynnydd hwn mewn tanau domestig lawn cymaint â'r hyn sy'n ei achosi—mae e-sigaréts wedi cael eu diystyru, mae poblogaeth sy'n heneiddio wedi cael ei ddiystyru, ac ysmygu hefyd. Felly, mae'n gynnydd penodol iawn, o sylfaen isel, rhaid cyfaddef, mewn un math penodol o dân yng Nghymru yn gyffredinol. Mae'n rhaid i hyn fod yn fater o godi ymwybyddiaeth ac mae'n  rhaid iddo fod yn fater o addysg. Ni ellir gadael hyn i ddiffoddwyr tân, sy'n aml yn gorfod dod i'r adwy a diffodd y tân yn y pen draw. Tybed a allech chi ddweud rhywfaint mwy wrthym, Ysgrifennydd y Cabinet, ynglŷn â sut rydych yn bwriadu codi ymwybyddiaeth a sut rydych yn bwriadu addysgu'r boblogaeth, gan weithio gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg o bosibl, ac o oedran cynharach efallai er mwyn gwneud yn siŵr fod pobl yn yn ymwybodol o beryglon hen osodiadau trydanol, peryglon hen gyfarpar, a'r angen i wneud yn siŵr fod cartrefi'n cael eu monitro er mwyn sicrhau ein bod yn dileu holl achosion posibl tanau domestig.

Rwy'n cytuno'n llwyr â hynny. Ers peth amser, rydym wedi ariannu tri awdurdod tân ac achub yng Nghymru i ddarparu archwiliadau diogelwch yn y cartref yn rhad ac am ddim i ddeiliaid tai. Bydd y gwiriadau hyn yn cwmpasu pob agwedd ar ddiogelwch tân, yn ogystal â pheryglon eraill fel codymau, a deallaf fod oddeutu 60,000 o wiriadau o'r fath yn cael eu cynnal bob blwyddyn, ac maent yn canolbwyntio ar y risg mwyaf o dân yn y cartref. Ond credaf fod y pwynt ehangach gan yr Aelod dros Sir Fynwy wedi'i wneud yn dda. Rydym wedi gweld gostyngiad yn nifer yr achosion o danau domestig, ac mae hynny'n golygu bod angen inni sicrhau yn awr y gallwn barhau i hysbysu'r boblogaeth am ffyrdd y gallant leihau eu risg ymhellach. Credaf fod rôl y diffoddwyr tân a'r awdurdodau tân yn hynny o beth yn parhau i fod yn ganolog i hynny, ac rydym yn cynnal sgyrsiau â'r diffoddwyr tân a'r awdurdodau tân ynglŷn â sut y gallwn wneud hynny, gan gynnwys edrych ar rôl newidiol y diffoddwyr tân ar gyfer y dyfodol.