3. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad am ganlyniadau canser yng Ngogledd Cymru? OAQ52938

Gwnaf. Nid yw Llywodraeth Cymru yn casglu data goroesi canser yn rheolaidd ar lefel bwrdd iechyd. Fodd bynnag, mae ffigurau Cymru gyfan yn dangos bod cyfraddau goroesi ar ôl blwyddyn wedi gwella 3.2 pwynt canran rhwng 2005-09 a'r cyfnod pum mlynedd diwethaf a gofnodwyd, sef 2010-14, ac mae cyfraddau goroesi ar ôl pum mlynedd wedi gwella 3.3 pwynt canran dros yr un cyfnod o amser. Mae rhagor i'w wneud wrth gwrs.

Diolch. Ysgrifennydd y Cabinet, nid yw canser yn gwahaniaethu. Nid yw canser yn gwahaniaethu ar sail rhyw, hil neu rywioldeb. Rydym yn gweld, yn gynyddol, nad yw canser yn gwahaniaethu ar sail oedran ychwaith, ac eto mae profion canser ceg y groth yn dechrau pan fydd menywod yn 25 oed. Drwy ostwng yr oedran ar gyfer gwneud profion ceg y groth a sgrinio serfigol, gallwn achub bywydau. Gallwn fynd i'r afael â newidiadau yn y celloedd yn gynharach ac atal canser ceg y groth. Mae nifer o fy etholwyr wedi llofnodi deiseb ar-lein yn galw am ostwng yr oedran. Ysgrifennydd y Cabinet, a wnewch chi ystyried gostwng yr oedran sgrinio, os gwelwch yn dda?

Rwy'n cydnabod yr ymgyrch yn y maes hwn ac mewn meysydd eraill mewn perthynas â'r proffiliau oedran ar gyfer ein rhaglenni sgrinio cenedlaethol ac yn wir, galwadau am barhau i sgrinio cyflyrau nad ydynt wedi'u cynnwys mewn rhaglenni sgrinio. Fel pob Llywodraeth arall yn y DU, rydym yn dilyn cyngor arbenigol y Cyd-bwyllgor ar Imiwneiddio a Brechu, corff arbenigol annibynnol sy'n rhoi cyngor i ni ar y dystiolaeth orau mewn perthynas â sut y gallwn wneud y gwahaniaeth mwyaf.FootnoteLink Ac ar hyn o bryd, eu cyngor yw na ddylem gael rhaglen sgrinio genedlaethol ar gyfer pobl o dan 25 oed.

Nawr, nid yw hynny'n golygu na fydd neb o dan 25 oed yn cael canser ceg y groth. Yr her yw gweld a oes budd go iawn i'w gael i'r boblogaeth o gael rhaglen sgrinio ar gyfer y boblogaeth gyfan, oherwydd gallai rhai rhaglenni sgrinio wneud niwed i bobl yn ogystal. Felly, yr her yw cydbwyso'r risg a'r cyngor a gawn, ac rwy'n credu o ddifrif ei fod yn un o'r pethau hynny lle y dylai gwleidyddion gael eu harwain gan y dystiolaeth mewn gwirionedd. Fel rwy'n dweud, daw'r dystiolaeth honno gan arbenigwyr annibynnol sy'n cynghori pob Llywodraeth yn y DU. Ond wrth gwrs, fel y clywsoch yn gynharach, byddwn bob amser yn adolygu'r dystiolaeth mewn perthynas â'r hyn y gallem ac y dylem ei wneud.

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn (Saesneg yn unig)

Mae gwasanaethau endosgopi yn allweddol i sicrhau y gwneir diagnosis ac y gellir canfod canser megis canser y coluddyn yn gynnar, ac mae 104 o gleifion yng ngogledd Cymru sydd angen endosgopi yn aros am dros 24 wythnos neu 168 o ddiwrnodau. Yng nghyfarfod diweddaraf Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Betsi Cadwaladr, dywedwyd bod y gwasanaethau endosgopi wedi uchafu hyn drwy ôl-lenwi a darparu capasiti ychwanegol dros y penwythnos, yn ogystal â gweithredu trydydd endosgopi yn y gorllewin, gan ddweud bod rhywfaint o'r capasiti ychwanegol yn cael ei ddefnyddio i fynd i'r afael â'r ôl-groniad o gleifion brys ag amheuaeth o ganser a chleifion a atgyfeiriwyd gan Sgrinio Coluddion Cymru. Ond er y disgwylir y bydd y bwrdd yn parhau i gyrraedd ei darged 31 diwrnod, mae hefyd yn datgan bod y targed 62 diwrnod i gleifion sydd newydd gael diagnosis o ganser drwy'r llwybr achosion brys ag amheuaeth o ganser ddechrau triniaeth benodol yn cael ei fygwth yn sylweddol, yn deillio'n arbennig o'r pwysau ar wasanaethau endosgopi ar draws Betsi Cadwaladr. Pa waith, felly, y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau bod capasiti cynaliadwy yn cael ei ddatblygu fel nad oes raid i unrhyw glaf sydd angen endosgopi aros yn hwy nag amseroedd aros targed Llywodraeth Cymru?

Mark, mae'n sicr yn rhywbeth sy'n mynd â llawer o amser a sylw o fewn y Llywodraeth ac o fewn y gwasanaeth iechyd. Mae bwrdd gweithredol gwasanaeth iechyd gwladol Cymru wedi ystyried camau gweithredu pellach mewn perthynas â gwasanaethau endosgopi. Rydym yn llunio cynllun gweithredu i geisio deall sut y gallwn sicrhau capasiti gwell o ran cyfarpar a phobl, a sut y gallwn wneud hynny'n briodol. Nid yw'n ymwneud yn unig â'r prawf imiwnocemegol ysgarthion newydd—mae'n fwy nag un rhan o ganser ac yn fwy nag un rhan o ofal iechyd.

Byddwch yn falch o glywed bod y pwyllgor iechyd, mewn gwirionedd—dylwn ddweud y teitl yn llawn rwy'n credu, sef iechyd, gofal cymdeithasol a chwaraeon; gwelaf y Cadeirydd y tu ôl i mi—yn bwriadu cynnal ymchwiliad ar wasanaethau endosgopi. Rydym wedi cyflwyno tystiolaeth iddo, a gwn y bydd llawer mwy o waith craffu. Felly, rwy'n fwy na pharod, yn y rôl hon neu un wahanol, i ddod yn ôl i ateb mwy o gwestiynau, naill ai yn y pwyllgor hwnnw neu yn y lle hwn yn wir, ar yr hyn rydym yn ei wneud ac effeithiolrwydd y rhaglen waith sydd gennym.