2. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am y trafodaethau diweddaraf gyda'r Grid Cenedlaethol am gysylltiad gogledd Cymru? OAQ53103

Mae swyddogion yn cael trafodaethau rheolaidd gyda’r Grid Cenedlaethol am amryw o faterion, gan gynnwys y prosiect arfaethedig ar gysylltiad y gogledd, sy’n mynd drwy’r broses Gorchymyn caniatâd datblygu ar hyn o bryd. Mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno ei sylwadau ar gyfer y broses hon.

Diolch yn fawr iawn. Mi hoffwn i gymryd y cyfle yma i ddymuno'n dda i'r Prif Weinidog yn ei sesiwn holi olaf, ac i ddiolch am ei gwrteisi yn ystod y pum mlynedd a hanner diwethaf yn ateb cwestiynau ar ran fy etholwyr i.

Roedd etholwraig o ardal Star, Gaerwen yn ei dagrau ar y ffôn efo fy swyddfa i ddoe, fel mae'n digwydd, yn teimlo ei bod hi o dan warchae o dan gynlluniau'r grid—dyna'r teimlad sydd yna yn Ynys Môn. Ac mae'r grid, wrth gwrs, yn dal, yn groes i ddymuniadau pobl yr ynys a'i chynrychiolwyr etholedig hi, am fwrw ymlaen efo codi rhes newydd o beilonau ar draws yr ynys. Ac mae'r Cynulliad Cenedlaethol yma wedi pleidleisio yn erbyn cael peilonau ac o blaid tanddaearu fel mater o egwyddor. A wnewch chi ofyn i'ch swyddogion rŵan, yn y fforwm yma, fel un o'ch gweithredoedd olaf fel Prif Weinidog, i gysylltu ac ysgrifennu at yr Arolygiaeth Gynllunio i annog gwrthod caniatáu y peilonau yma, a hefyd i ysgrifennu at Ofgem, fel rydwyf i wedi gwneud yr wythnos yma, i fynnu bod rhaid i'r grid roi ystyriaeth go iawn i roi eu gwifrau ar bont newydd dros y Fenai, yn hytrach na thyllu twnnel ar gost o bosib o £200 miliwn? Mi fyddai'n arbed arian i Lywodraeth Cymru drwy gael cyd-fuddsoddwr yn y bont, ac yn arbed arian i'r grid, a allai wedyn gael ei fuddsoddi mewn tanddaearu. 

Rwy'n cytuno'n hollol gyda hynny. Un o'r problemau sydd wedi bod ym Mhrydain dros y blynyddoedd yw nad oes digon o ystyriaeth wedi cael ei rhoi i sicrhau, os yw un project yn mynd ymlaen, fod rhywbeth arall yn gallu mynd ymlaen o achos hynny. Un enghraifft, wrth gwrs, yw'r ffaith bod gyda ni bont Hafren a dim ond ceir sy'n mynd ar draws y bont, ac nad oes deck felly i'r rheilffordd yna. Ond, gyda'r bont dros y Fenai, mae'n hollbwysig i'r grid sylweddoli bod hwn yn opsiwn sy'n dda dros ben. Mae'n safio arian i bawb, ac, wrth gwrs, mae'n ffordd i sicrhau bod y costau ynglŷn ag adeiladu'r bont newydd yn cael eu lleihau. 

Ynglŷn â'r grid ei hunan, rydym ni'n dal i bwyso ar y grid i leihau'r impact o unrhyw linellau newydd, ac, wrth gwrs i sicrhau bod tanddaearu yn cael ei ystyried o ran materion amgylcheddol a hefyd gymunedol, ac, wrth gwrs, iddyn nhw ystyried tanddaearu fel rhywbeth o ddifrif, achos rwy'n deall y consýrn sydd gan bobl ar Ynys Môn, a dyna pam mae'n hollbwysig bod y grid yn ystyried y ffaith bod rhaid iddyn nhw feddwl am sicrhau, mor belled ag sy'n bosib, bod unrhyw linellau newydd yn cael eu claddu. 

O ran eich swyddogaeth yn y dyfodol, gwn fod hwn yn ddiwedd pennod, ond nid y llyfr. Rwyf ar ddeall hefyd efallai fod gan Mrs Jones rai syniadau i chi, ynghylch pa weithgareddau y gallech chi fod yn ymgymryd â nhw yn y dyfodol, yn ôl adroddiadau yn y cyfryngau.

Roeddwn i'n falch o fod yn bresennol yng nghyfarfod 28 Medi ac i siarad yng nghyfarfod cyhoeddus 'Dim Peilonau ar Ynys Môn' ym Mhorthaethwy, i drafod y cam nesaf, nawr bod y Grid Cenedlaethol wedi cyflwyno cais am ganiatâd datblygu i'r arolygiaeth gynllunio. Fel y dywedais, mae manteision o ran cost i'r cynigion ar gyfer peilonau, ond nid yw hynny'n tynnu oddi wrth y ddadl gyffredinol o blaid claddu ceblau mewn ardaloedd o harddwch naturiol aruthrol a helpu'r economi leol gymaint â phosibl. Fodd bynnag, mae hyn i gyd yn seiliedig ar Wylfa yn y bôn, a Wylfa Newydd yn y dyfodol. Pa ymgysylltiad neu drafodaeth y mae eich Llywodraeth wedi eu cael yn dilyn cyhoeddusrwydd ddoe yn nodi bod sïon erbyn hyn, ac y byddai bwrdd Hitachi yn cyfarfod yn Japan heddiw i drafod y mater hwn oherwydd pryderon ynghylch amcanestyniadau o gynnydd i gostau adeiladu yn y dyfodol?

Wel, a gaf i ddiolch i'r Aelod ac eraill am eu dymuniadau caredig? Rwy'n credu fy mod i wedi cynnal 320 o sesiynau cwestiynau i'r Prif Weinidog a gofynnwyd 3,000 a mwy o gwestiynau i mi. Gadawaf i bobl eraill farnu pa un a wnes i ateb y rhan fwyaf ohonynt, neu unrhyw un ohonynt, yn wir. Rwy'n siŵr y bydd gan bawb ei farn ar hynny.

Rwy'n ymwybodol, wrth gwrs, o'r sïon yn y wasg ynghylch buddsoddiad Hitachi. Sïon yn y wasg yw'r rhain. Mae'n broses gymhleth. Mae Horizon wedi bod mewn trafodaethau ffurfiol gyda Llywodraeth y DU ers datganiad cadarnhaol yr Ysgrifennydd Gwladol ym mis Mehefin eleni ynghylch ariannu Wylfa Newydd, mewn modd, wrth gwrs, sy'n gweithio i fuddsoddwyr a marchnad drydan y DU. Nid oes dim y tu hwnt i'r sïon yn y wasg i awgrymu bod y prosiect mewn perygl mewn unrhyw ffordd, ond, wrth gwrs, byddwn yn parhau i fonitro'r sefyllfa yn ofalus.