1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am argaeledd meddyginiaethau fferyllol dros y cownter? OAQ53150

Diolch am eich cwestiwn. Ceir tystiolaeth dda fod llawer o ymgynghoriadau meddygon teulu yn ymwneud â mân anhwylderau y gallai fferyllydd cymunedol ymdrin â hwy'n effeithiol o bosibl, gan fod meddyginiaethau ar gael yn rhwydd o fferyllfeydd heb bresgripsiwn. Golyga Dewis Fferyllfa y gellir gwneud diagnosis o'r anhwylderau hyn yn ddiogel ac yn gywir heb fod angen ymyriadau meddygol.

Cafodd rhai o'r materion y mae'r Gweinidog yn cyfeirio atynt eu dwyn i fy sylw gan Norgine, gweithgynhyrchwr fferyllol yn fy etholaeth gyda phresenoldeb sylweddol ac sy'n digwydd bod yn un o gwmnïau angori Cymru hefyd. Soniodd y cwmni wrthyf am yr ymgynghoriad sydd ar waith ar hyn o bryd gan Grŵp Strategaeth Feddyginiaethau Cymru—credaf ei fod yn dod i ben ddydd Gwener—sy'n edrych ar gyflyrau na ddylid rhoi presgripsiwn dros y cownter ar eu cyfer fel mater o drefn mewn gofal sylfaenol. Ymddengys ei fod yn gopi carbon o ymgynghoriad a gynhaliwyd yn gynharach yn Lloegr. Mae'r ddogfen yn rhestru 1,314 o feddyginiaethau sydd ar gael dros y cownter ac sy'n cael eu presgripsiynu ar hyn o bryd gan feddygon teulu yng Nghymru, ar gyfer 35 o gyflyrau. Mae Norgine wedi dwyn rhai pryderon i fy sylw, yn enwedig y canlyniadau anfwriadol posibl yn sgil mabwysiadu'r canllawiau, gan gynnwys costau cynyddol; dadrymuso presgripsiynwyr; peryglu canlyniadau i gleifion; creu anghydraddoldeb ym maes gofal iechyd; a pheryglu aelodau mwyaf agored i niwed cymdeithas. A wnaiff y Gweinidog ystyried y pryderon hyn, a dweud hefyd wrth y Siambr pa bryd y mae'n bwriadu adrodd yn ôl i'r Senedd ar ganlyniad yr ymgynghoriad hwnnw?

Gwnaf, rwy'n fwy na pharod i ddweud bod yr ymgynghoriad, fel y dywedoch, bron â dod i ben, ond ymgynghoriad ydyw. Oherwydd ceir tystiolaeth hefyd nad yw rhai meddyginiaethau dros y cownter yn darparu gwerth da, naill ai o ran gwerth am arian neu effeithiolrwydd. Credaf felly ei bod yn gwbl iawn a phriodol adolygu'r wybodaeth honno a llunio canllawiau newydd.

Y realiti o hyd, fodd bynnag, yw fod gan y presgripsiynydd unigol, pwy bynnag ydynt, gyfrifoldeb unigol i wneud dewis presgripsiynu priodol ar gyfer yr unigolyn ger eu bron. Nawr, rwy'n cydnabod rhai o'r pryderon a godwyd gan y cwmni ac a ailadroddwyd gennych yma. Maent yn bryderon rwy'n ymwybodol ohonynt, ond buaswn yn fwy na pharod i sicrhau bod y Siambr hon yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf am ganlyniad yr ymgynghoriad ac am unrhyw ganllawiau newydd y gallwn ddewis eu cymeradwyo.FootnoteLink

Gwybodaeth ychwanegol at y Cyfarfod Llawn

Yn eu paratoadau ar gyfer y posibilrwydd o Brexit 'dim bargen', argymhellodd Gweinidogion y DU dros y GIG, yn Lloegr o leiaf, ganiatáu i fferyllwyr amnewid cyffuriau penodol am rai gydag effeithiau tebyg, lle y mae eu barn broffesiynol yn cefnogi hynny. A yw'r Gweinidog yn cytuno, yn gyffredinol, y dylem ganiatáu mwy o ddisgresiwn i fferyllwyr ddefnyddio eu barn broffesiynol i wasanaethu eu cleifion, er mwyn lleddfu'r pwysau ar feddygon teulu ac i sicrhau darpariaeth gosteffeithiol?

Ie, mae yma her ynghylch argaeledd ehangach meddyginiaethau generig a'u defnydd o fewn ein system gofal iechyd gyfan. Yna, ceir yr her gysylltiedig, ond ychydig yn wahanol, o wneud y defnydd gorau o sgiliau ein staff o fewn y system, ac mae fferyllwyr yn bendant yn rhan o hynny. Rydym wedi sôn ar sawl achlysur, yn y lle hwn a thu hwnt, am wneud gwell defnydd o'r sgiliau sydd gan fferyllwyr, nid yn unig mewn perthynas â chynorthwyo eu cydweithwyr mewn gofal sylfaenol, ond o ran bod yn bwynt cyswllt i roi cyngor i ddinasyddion, ac os oes angen, i ddarparu meddyginiaeth ar bresgripsiwn. Felly, nid yn unig o safbwynt ein paratoadau ar gyfer Brexit 'dim bargen' trychinebus, ond yn fwy cyffredinol o ran gwella effeithiolrwydd a gwerth am arian a'r profiad o iechyd a gofal, rwy'n disgwyl y byddwn yn gwneud defnydd mwy fyth o'r sgiliau a'r arbenigedd sydd gan fferyllwyr i'w cynnig.

Mae etholwr wedi cysylltu â fy swyddfa y bore yma, Weinidog, yn hynod o bryderus am nad yw'n gallu cael gafael ar gyffur penodol y mae ei angen arni er mwyn rheoli ei hepilepsi, er bod y cyffur ar gael yn ddidrafferth mewn fferyllfeydd yn Lloegr. Enw'r cyffur y cyfeiriaf ato yw Epilim Chrono, cyffur rhyddhad araf. Nawr, eglurodd i staff fy swyddfa y bore yma y bydd ei chyflenwad o'r cyffur yn dirwyn i ben cyn bo hir. Felly, a wnewch chi edrych ar y mater hwn ar frys i sicrhau y gall fy etholwr gael y cyffur penodol hwn o fferyllfa leol yma yng Nghymru? Ac os ymrwymaf i ysgrifennu atoch y prynhawn yma, a gaf fi ofyn ichi ymateb ar fyrder, Weinidog?

Os ysgrifennwch ataf gyda'r manylion, byddaf yn sicrhau bod ymateb priodol yn cael ei ddarparu. Wrth gwrs, fe fyddwch yn deall na allaf ymyrryd mewn materion sy'n ymwneud â thriniaeth unigol, ond rwy'n fwy na pharod i sicrhau y darperir ymateb priodol, ac rwy'n cydnabod ei fod yn fater brys.