3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am gontract economaidd newydd Llywodraeth Cymru i fusnesau? OAQ53407

Gwnaf, mae'r contract economaidd wedi cael croeso cynnes iawn ers ei lansio ym mis Mai. Rydym wedi cytuno ar dros 120 o gontractau â busnesau ledled Cymru, ac yn ddiweddarach eleni, rydym yn bwriadu rhoi egwyddorion y contract economaidd ar waith mewn ystod ehangach o leoliadau, gan gynnwys, rwy'n falch o ddweud, y cyrff a noddir gennym, yn ogystal â chontractau seilwaith.

Diolch, Weinidog. Yn gynharach y mis hwn, roeddwn yn falch iawn o gael arwain dadl fer gyda chefnogaeth drawsbleidiol ar gontract ar gyfer gwell cymorth cyntaf iechyd meddwl yn y gweithle. Gwn fod y Gweinidog yn teimlo'n angerddol iawn ynglŷn â'r mater hwn, fel finnau a llawer o bobl eraill yn y Siambr hon. Rwy'n siŵr ei fod yn credu ei bod yn gwneud synnwyr, o safbwynt dynol ac ariannol, i sicrhau ein bod yn diogelu iechyd meddwl yn y gweithle yn yr un modd ag y byddwn yn diogelu iechyd corfforol.

Lywydd, mae'r rhan fwyaf ohonom yn treulio mwy o amser yn y gweithle nag yn ein cartrefi ein hunain, a'r wythnos hon, yn bersonol, rwyf wedi cael trafferth gyda fy iechyd meddwl fy hun. Rwy'n ei chael hi'n anodd codi a wynebu'r byd, ac rwy'n siŵr nad fi yw'r unig un. Mae'n rhaid inni wneud mwy i gefnogi lles yn y gweithle.

Weinidog, a ydych yn cytuno bod ymgyrchoedd fel Where's Your Head At? yn hanfodol i sicrhau bod cyflogwyr yn edrych ar ôl lles eu gweithlu drwy anelu at ei gwneud yn orfodol i sicrhau y ceir swyddogion cymorth cyntaf iechyd meddwl yn y gwaith? Yn olaf, Weinidog, a fyddech yn cytuno i gyfarfod â mi i weld sut y gallem gefnogi mentrau o'r fath fel rhan o gontract economaidd Llywodraeth Cymru?

A gaf fi ddiolch i Jack Sargeant am ei gwestiwn? Buaswn wrth fy modd yn cyfarfod ag ef i drafod sut y gallwn ddefnyddio'r contract economaidd ymhellach i'r diben hwn. Mae hwn yn fater y mae ef a minnau yn rhannu diddordeb brwd iawn ynddo. Mae'n fater sy'n achosi bron i £100 biliwn o niwed i economi'r DU ar ffurf cynnyrch a gollir bob flwyddyn—amcangyfrifir ei fod rhwng £74 biliwn a £100 biliwn. Yn wir, Lywydd, i fusnesau eu hunain, mae'r gost yn anhygoel. Awgrymodd astudiaeth annibynnol ddiweddar gost flynyddol o rhwng £33 biliwn a £42 biliwn i gyflogwr y DU, oherwydd iechyd meddwl gwael yn y gweithle. Gellir priodoli mwy na hanner y ffigur hwnnw i bobl yn dod i'r gwaith ond yn methu wynebu diwrnod o waith heb broblemau iechyd meddwl. Dyna un o'r rhesymau pam y credwn ei bod mor bwysig cynnwys iechyd meddwl yn un o'r pedwar maen prawf yn y contract economaidd, ac mae'n rhaid imi ddweud ein bod eisoes yn gweld newid ymddygiad mewn llawer o fusnesau. Rydym yn gweld enghreifftiau o arferion gwych, megis yn GoCompare a Bluestone a Wockhardt. Nid wyf yn dymuno bod yn rhagnodol drwy'r contract economaidd ynglŷn â sut y mae busnesau'n gwella lles ac iechyd meddwl yn y gweithle gan fod nifer fawr iawn o fusnesau eisoes yn dangos cryn dipyn o greadigrwydd ac arloesedd yn y maes hwn. Hoffwn weld eu harferion gorau'n cael eu rhannu a'u lledaenu ar draws yr economi.

Weinidog, roeddwn yn falch o weld y contract economaidd newydd, o ystyried agwedd elyniaethus arweinyddiaeth eich plaid yn y DU tuag at fentrau preifat, yn enwedig canghellor yr wrthblaid. Weinidog, a wnewch chi gadarnhau mai gwir bartneriaeth rhwng y cyhoedd a'r sector preifat, a'r Llywodraeth yn darparu'r amgylchedd gorau i fentrau preifat ffynnu, yw'r allwedd i lwyddiant economaidd yng Nghymru?

Buaswn yn cytuno'n llwyr gyda'r Aelod fod partneriaeth gymdeithasol yn hanfodol i hybu twf cynhwysol a sicrhau bod pob un ohonom yn cynnal yr un baich. Mae hynny'n golygu cynnwys y Llywodraeth. Mae'n cynnwys y sector cyhoeddus, mae'n cynnwys busnesau, ac wrth gwrs, mae hefyd yn cynnwys ein cydweithwyr yn yr undebau llafur. Rwy'n falch iawn fod Plaid Lafur y DU wedi cydnabod gwerth y contract economaidd ar gyfer hybu twf cynhwysol, ac rwy'n gobeithio y caiff ei fabwysiadu pan fydd Llywodraeth Lafur yn cael ei ffurfio yn San Steffan.

Weinidog, credaf fod y contract economaidd yn gam cadarnhaol mewn perthynas ag ehangu'r effaith a fwriedir gan gymorth Llywodraeth Cymru i fusnesau llai o faint Cymru. A allwch egluro, Weinidog, pa fath o gefnogaeth ariannol a roddir i gwmnïau Cymru, ar ffurf cymorth ariannol? A fydd y cymorth hwn yn cael ei ddarparu drwy drefniant benthyciadau, ac os felly, beth yw strategaeth Llywodraeth Cymru mewn perthynas â benthyciadau wrth symud ymlaen?

Wel, o ran y cymorth sydd ar gael, credaf fod yr Aelod yn cyfeirio at y cymorth a allai fod yn angenrheidiol er mwyn i fusnesau gyrraedd pwynt lle maent wedi llwyddo i lofnodi'r contract. Byddai hwnnw'n cael ei ddarparu drwy Busnes Cymru, ar ffurf cymorth ariannol posibl, ond yn bwysicach yn fy marn i, mae'n debyg, y gwasanaeth cynghori y gellir ei gynnig. O ran benthyciadau neu grantiau, mae hyn yn rhywbeth sydd wedi bod ar feddyliau a'n destun dadlau yn y lle hwn ers dechrau datganoli. Rwy'n dal i fod yn awyddus i sicrhau ein bod yn symud oddi wrth ddibyniaeth helaeth ar grantiau tuag at fwy o ddefnydd o fenthyciadau drwy Fanc Datblygu Cymru, a phan fyddwn yn defnyddio grantiau, ein bod yn eu halinio'n agosach â'n blaenoriaethau, gan sicrhau bod grantiau'n cael eu defnyddio mewn ardaloedd daearyddol lle ceir lefelau uwch o ddiweithdra neu lle mae mwy o angen uwchsgilio'r gweithlu. O ran grantiau yn gyffredinol, dylem fod yn defnyddio'r contract economaidd yn fwy eang. Mae hynny'n cynnwys ar draws adrannau'r Llywodraeth ac o fewn awdurdodau lleol, yn ogystal â thrwy'r broses gaffael.