Yr eitem nesaf yw'r ddadl fer, a dwi'n galw ar Neil McEvoy i gyflwyno'r ddadl—Neil McEvoy.

Iawn. Diolch. Gwasanaethau plant: amser am newid. Mae hwn yn gyfraniad cadarnhaol a negyddol i ddadl sydd angen inni ei chael. Yn Julie Morgan, rwy'n credu bod gennym Weinidog sy'n malio. Felly, credaf fod hwnnw'n fan cychwyn da. Mae pob un manylyn o'r araith hon yn ymwneud ag unigolyn go iawn, sefyllfa mewn bywyd go iawn. Nid oes dim ohono'n haniaethol neu'n academaidd. Weinidog, nid yw'r status quo yn gweithio. Ceir cymaint o fylchau yn y system. Mae angen inni gael gwell polisïau a gweithdrefnau i lenwi'r bylchau hynny. Mae'n bwysig iawn dweud nad yw'r ddadl hon yn ymosodiad ar weithwyr cymdeithasol. Mae'n ymwneud â'r system. Nid yw gweithwyr cymdeithasol yn cael digon o adnoddau ac maent yn cael gormod o waith. Mae gormod o bwysau arnynt. Mae eu llwyth achosion yn annioddefol ac yn rhy aml cânt eu rhoi mewn sefyllfaoedd amhosibl. Ni ddylai fod gan unrhyw weithiwr cymdeithasol fwy na 20 o blant i ofalu amdanynt, ond nid yw'n anghyffredin i weithwyr cymdeithasol gael 40 o achosion. Y canlyniad yn syml yw na allant wneud y gwaith yr aethant i mewn i'r proffesiwn i'w wneud. Maent yn treulio'u hamser yn gwneud gwaith papur ac amddiffyn eu hunain yn hytrach na mynd i'r afael â'r materion difrifol sy'n effeithio ar blant a theuluoedd.

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

Ceir diffyg adnoddau yn y rheng flaen, ond nid mater o arian yn unig ydyw; mae'n ymwneud â sut y caiff yr arian ei wario. Gadewch inni edrych ar blant mewn gofal. Ceir tua 6,000 o blant mewn gofal yng Nghymru. Yn y naw mlynedd diwethaf, mae nifer y plant mewn gofal wedi codi 36 y cant. Felly, ceir 1,700 yn fwy o blant mewn gofal. Mae cyfradd y plant mewn gofal yng Nghymru ar hyn o bryd yn 102 o bob 10,000—nifer gryn dipyn yn uwch na'r gyfradd yn Lloegr, ef 64 o bob 10,000. Os awn yn ôl ymhellach ac edrych ar nifer y plant mewn gofal yn 1991, mae wedi mwy na dyblu ers hynny. Pam y mae hyn wedi digwydd? Plant mewn gofal sydd i gyfrif am dros hanner y gwariant a gyllidebwyd ar gyfer gwasanaethau cymdeithasol i blant a theuluoedd yn 2018-19. Mae ceisiadau gofal cyhoeddus yn ystod y 10 mlynedd diwethaf wedi mwy na dyblu. Gwerir swm enfawr o arian ar ymladd achosion yn erbyn rhieni yn y modd mwyaf ymosodol. Mae'n sefyllfa Dafydd a Goliath go iawn, ond yn y rhan fwyaf o achosion, nid oes gan Dafydd ffon dafl hyd yn oed. Unwaith eto, mae'r gost i bwrs y wlad yn enfawr—enfawr. Dylid cyflwyno system eiriolaeth rhieni gyda dannedd er mwyn lleihau nifer y plant sy'n cael eu rhoi mewn gofal. Gallai system o'r fath gefnogi teuluoedd, lleihau costau ac yn allweddol, sicrhau gwell canlyniadau i blant.

Yn ôl Llywodraeth Cymru, mae cost gyfartalog lleoliad awdurdod lleol yn £23,000, o'i gymharu ag asiantaeth annibynnol sy'n costio £43,000 y flwyddyn. Mae rhai o'r bobl ifanc fwyaf cymhleth, ar gyfartaledd, yn costio tua £6,500 yr wythnos. Ym mis Chwefror 2018, yng Nghaerffili roedd y lleoliad a gostiai fwyaf, sef £16,500 yr wythnos. Gwariodd Caerdydd £64,000 y plentyn—pob plentyn sy'n derbyn gofal—yn 2016-17. Nawr, byddai'n rhatach i blentyn fynd i ysgol breswyl ac i fynd ar wyliau yn ystod y gwyliau a chael hynny wedi'i dalu amdano o'r pwrs cyhoeddus na chael eu rhoi mewn gofal. Mae'n sefyllfa anhygoel. Mae rhoi plant mewn gofal wedi dod yn fusnes proffidiol, felly, Weinidog, mae gennych ddiwydiant i'w wynebu.

Gadewch i ni grybwyll enghreifftiau dienw. Nawr, mae adroddiadau teulu A—ni ddywedaf ble—wedi dod i'r casgliad fod y rhieni'n caru'r plant. Nid oes unrhyw fygythiad corfforol i'r plant. Mae gwasanaethau plant yn cyfaddef bod y plant yn caru'r rhieni, ond yn ôl cynghorydd arweiniol y cyngor hwnnw, nid yw sgiliau'r rhieni'n ddigon da. Aeth y rhieni at y gwasanaethau i ofyn am gymorth gydag un plentyn. Cafwyd anawsterau yn ystod genedigaeth y plentyn, dioddefodd yn sgil diffyg ocsigen i'r ymennydd, a threuliodd y plentyn lawer o amser gyda'r fam yn yr ysbyty. Byddai wedi bod yn rhesymegol edrych ar y rhesymau meddygol dros ymddygiad y plentyn, ond gwrthododd y gwasanaethau plant wneud hyn ac roeddent yn beio'r fam. Ar sail ymddygiad un plentyn, cafodd y pedwar plentyn eu rhoi mewn gofal. Ni roddwyd ystyriaeth i'r chwalfa emosiynol a brofodd y plant yn sgil hynny. Gwnaed camgymeriadau wrth asesu—camgymeriadau ffeithiol. Cafodd y fam ei beio am beidio â mynychu apwyntiadau meddygol, a defnyddiwyd hynny fel tystiolaeth o esgeulustod. Ar y dyddiadau hynny, roedd y fam yn yr ysbyty gyda'r plentyn.

Mae'r camgymeriadau difrifol hynny yn dal heb eu cywiro, ac am syndod: mewn 10 mlynedd o brofiad o ymdrin ag achosion o'r fath, mae bron yn amhosibl—amhosibl—cael camgymeriadau ffeithiol mewn adroddiadau wedi'u cywiro, ac mae llawer ohonynt yn mynd gerbron y llysoedd yn y pen draw. Felly, mae barnwyr yn gwneud penderfyniadau ar achosion lle maent wedi cael gwybodaeth anghywir—rhoddir gwybodaeth wael iddynt. Dylid cofnodi pob cyfweliad rhwng rhieni a gwasanaethau plant yn ddigidol. Gellir cadw'r data'n ddiogel ar gwmwl ac yn hollbwysig, byddai tystiolaeth ar gael i ddatrys camgymeriadau gwirionedd ddifrifol weithiau—gwirioneddol ddifrifol.

Mewn cyfarfod â dirprwy gyfarwyddwr gwasanaethau plant yn yr awdurdod lleol yn yr achos rwy'n sôn amdano, roedd y dirprwy gyfarwyddwr wedi cael ei friffio gan swyddogion, ac eto llwyddodd i fynegi un ffaith wallus ar ôl y llall. Dywedodd yr un dirprwy gyfarwyddwr wrthyf cyn yr adolygiad achos na fyddai unrhyw newid yn y trefniadau cyswllt—nawr, rwy'n pwysleisio, cyn yr adolygiad. Roedd y dirprwy gyfarwyddwr yn iawn, oherwydd nid oedd unrhyw newid, er bod un plentyn yn erfyn am gael mynd adref. Ar ôl yr adolygiad, gofynnwyd i'r swyddog annibynnol sut y gallai argymell dim newid a'r ateb oedd fod gan yr unigolyn dan sylw 90 o achosion—90—ac ni allai graffu'n briodol ar yr achos. Nid yw'n afresymol dod i'r casgliad fod adolygwyr o'r fath yn cael eu harwain gerfydd eu trwynau ac nad ydynt yn annibynnol; nid oes ganddynt amser i fod yn annibynnol. Ar ôl newidiadau i'r rheolwyr uwch, rwy'n falch o ddweud bod yr achos hwn bellach yn cael ei archwilio, ond bu'n rhaid i mi gyflogi gweithiwr cymdeithasol, gweithiwr cymdeithasol profiadol iawn, i wneud y gwaith ar yr achos hwnnw.

Mae gennyf achos arall hefyd lle mae'r honiadau yn erbyn teulu'r plant yn rhai ffug. Roedd y teulu'n rhan o gamau i gael gweithiwr cymdeithasol wedi'u diswyddo ac mae'r awdurdod lleol wedi ymateb drwy ymddwyn yn ymosodol iawn, ac mae'n achos y byddaf yn mynd ar ei drywydd.

Mae gweithwyr proffesiynol yn y maes yn dweud wrthyf fod rhieni sy'n wynebu heriau iechyd meddwl yn cael cam. Nawr, Weinidog, mae gwir angen edrych ar hyn a rhoi mesurau a chymorth ar waith. Fel rheol gyffredinol, mae gwahaniaethu ar sail dosbarth enfawr ynghlwm wrth roi plant mewn gofal: peidiwch â bod yn ddosbarth gweithiol; peidiwch â bod ar incwm isel; peidiwch â bod heb fod wedi cael addysg ffurfiol; peidiwch â bod yn rhywun a arferai fod yn blentyn mewn gofal; peidiwch â bod yn gyn-ddioddefwr cam-drin plant neu drais rhywiol, oherwydd, rwy'n dweud wrthych, mewn rhai amgylchiadau, caiff hyn oll ei ddal yn eich erbyn ac rwyf wedi gweld yr achosion i brofi hynny. Fe ddywedaf wrthych hefyd: peidiwch â bod yn fam danllyd sy'n ceisio amddiffyn ei phlant, oherwydd fe ddelir hyn hefyd yn eich erbyn—cewch eich galw'n 'ymosodol'; cewch eich galw'n rhywun nad yw'n fodlon cydweithredu. Ac ni roddir ystyriaeth i'r ffaith bod mamau o bosibl yn caru'r plant y maent wedi'u colli yn fawr. Mae'r driniaeth i rai mamau y deuthum ar eu traws yn ymylu ar fod yn annynol. Ni roddir ystyriaeth o gwbl i'r cyflyrau iechyd meddwl a'r trawma a ddaw yn sgil colli eich plant.

Lle ceir bygythiadau difrifol, wrth gwrs y dylid symud plant. Nid oes neb yn dadlau ynglŷn â hynny; mae pawb ohonom yn cefnogi hynny. Ond ceir cymaint o achosion y deuthum ar eu traws lle mae teuluoedd angen cymorth, nid cosb. O ganlyniad, nawr, rwyf ar hyn o bryd yn cyflogi dau weithiwr cymdeithasol i weithio ar fy llwyth achosion.

Gadewch inni symud ymlaen i gynadleddau amddiffyn plant. Weinidog, rwyf wedi cael fy ngwahardd rhag mynychu unrhyw gynhadledd amddiffyn plant yng Nghaerdydd, a hoffwn ddweud wrthych pam oherwydd credaf y cewch eich synnu. Mynychais gynhadledd ac roedd llawer o gamgymeriadau. Roedd y tad yn ddioddefwr cam-drin domestig, ac eto nid oedd unrhyw asiantaeth cam-drin domestig statudol yno i'w gefnogi. Pe bai'n ddynes, byddai wedi cael cefnogaeth, felly mae yna fwlch systemig. Gan symud ymlaen, roedd yr awdurdod lleol wedi nodi'n ysgrifenedig fod bygythiad pedoffilaidd i'r plentyn tra oedd yng ngofal y fam. Ceisiodd cadeirydd y gynhadledd amddiffyn plant gloi'r gynhadledd heb drafod y bygythiad pedoffilaidd. Codais y mater a dywedodd y cadeirydd nad oedd yn berthnasol. Ar ôl i mi nodi'r bygythiad pedoffilaidd, dywedodd person a gefnogai'r fam 'Ni fydd hynny'n digwydd eto'. Mae'r geiriau wedi'u serio ar fy nghof: 'Ni fydd hynny'n digwydd eto'. Gofynnais, 'Beth na fydd yn digwydd eto?' ac wrth gwrs, ni ddaeth ateb. Gofynnais am i bopeth gael ei gofnodi a phan ddaeth y cofnodion, nid oedd cyfeiriad at y bygythiad pedoffilaidd. Fodd bynnag, gwnaethpwyd recordiad cudd o'r gwrandawiad a gwelwyd bod y bygythiad pedoffilaidd yn cael ei grybwyll. Gwneuthum gŵyn i'r bwrdd diogelu lleol a chafodd pob un ond un o fy nghwynion eu cadarnhau. Felly, roeddwn yn iawn i gwyno, cafodd ein cwynion eu cyfiawnhau, ond nid datrys materion oedd yr hyn a wnaeth y gwasanaethau plant ond fy ngwahardd o unrhyw gynadleddau yn y dyfodol gydag unrhyw rieni, ac mae hyn yn rhywbeth y byddaf yn ei herio yn y dyfodol agos. Ac wedyn, aeth yr adran ar ôl y tad mewn modd ymosodol, er mai'r tad oedd y dylanwad diogelu ym mywyd y plentyn. Weinidog, dylid cofnodi pob cynhadledd amddiffyn plant yn ddigidol a chadw'r data ar gwmwl, cwmwl diogel.

Y pwynt pwysig am hyn yw y bydd rhieni sydd ag eiriolwr cryf mewn achosion o'r fath yn cael eu tynnu allan o'r hafaliad a bydd rhieni'n cael eu gadael heb gymorth digonol, ac ni all hynny fod yn iawn. Mae'n gwneud inni gwestiynu hefyd: pwy'n union y mae cynadleddau amddiffyn plant yno i'w hamddiffyn? Yn ôl tystion arbenigol ar y Pwyllgor Deisebau, mae dieithrio plentyn oddi wrth riant yn ffurf ar gam-drin plant. Caiff y gamdriniaeth ei hanwybyddu, a'i goddef yn wir. Dylai'r holl adrannau gwasanaethau plant fabwysiadu strategaeth i gadw'r ddau riant ym mywydau plant. Mae angen ailgydbwyso pŵer gyda gwasanaethau plant. Mae'n llawer rhy hawdd i unigolion gael eu llethu—ac rwy'n dweud llethu—ym mhob ystyr. Mae angen i gyfiawnder a'r drefn briodol fod wrth wraidd popeth a wneir. Ar hyn o bryd, mae gennyf ormod o enghreifftiau lle nad yw hynny'n wir.

Nid yw trefniadau amserlennu llysoedd yn helpu ychwaith, Weinidog, oherwydd yn rhy aml, nid oes gan weithwyr cymdeithasol sy'n brin o adnoddau amser i baratoi adroddiadau digonol, ac mae'r pwyslais wedyn ar dicio bocsys.

Rwyf am sôn yn fyr am y weithdrefn gwyno, oherwydd pan fyddwch wedi cyrraedd lefel cam 3 o broses gwynion annibynnol, mae'r ymchwilydd honedig annibynnol yn cael eu cyflogi a'u talu gan y cyngor. Nawr, os yw'r ymchwilydd yn rhy drylwyr, gadewch i ni ddweud, ni chânt eu cyflogi eto, a cheir achos ar ôl achos ar ôl achos lle mae'n amlwg nad ydynt yn annibynnol, a dyna fwlch arall, Weinidog.

Fy marn i yw y dylid tynnu gwasanaethau plant allan o reolaeth awdurdodau lleol. Dylai fod gan Gymru wasanaeth plant sy'n atebol yn ddemocrataidd, oherwydd ar lefel cyngor ni cheir y nesaf peth i ddim atebolrwydd—dim atebolrwydd. Nid yw aelodau'r cabinet yn gwybod beth sy'n digwydd. Mae gan weithwyr cymdeithasol hawl i ddisgwyl gallu cyflawni eu galwedigaeth yn rhydd o ofn. Mae gan blant ledled Cymru hawl i ddisgwyl cael eu cadw'n ddiogel, ac mae gan deuluoedd hawl i gael eu cefnogi, nid eu cosbi. Mae'n amser newid. Diolch.

A gaf fi alw ar y Dirprwy Weinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol i ymateb i'r ddadl—Julie Morgan?

Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd, ac rwy'n falch o ymateb i'r ddadl hon a gyflwynwyd gan Neil McEvoy, ac rwy'n gwerthfawrogi'r ffordd ddigynnwrf a phwyllog y cyflwynodd ei ddadleuon. Credaf fod y pwyntiau unigol a wneir ganddo am sefyllfaoedd unigol—nid wyf yn cael rhoi sylwadau arnynt, felly, roeddwn yn meddwl y buaswn yn defnyddio'r cyfle i siarad ynglŷn â beth yw ein hathroniaeth gan y Llywodraeth ynghylch plant, a beth yw ein gobeithion ar gyfer plant. Mewn gwirionedd, credaf fod pob plaid bob amser wedi cefnogi—wel, ceir consensws clir fod cyfrifoldeb ar bawb ohonom i sicrhau ein bod yn ceisio rhoi'r gofal a'r cymorth gorau sydd ar gael iddynt i blant a phobl ifanc, er mwyn caniatáu iddynt ffynnu mewn amgylchedd diogel, wedi'u cefnogi a'u harwain gan bobl sy'n malio ac sydd â'u lles gorau yn eu calonnau.

Mae'r deddfau yng Nghymru wedi newid yn sylweddol dros y blynyddoedd diwethaf, ac mae hynny'n gweddnewid y ffordd y rhoddir gofal cymdeithasol drwy Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014, a Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016. Mae Deddf 2014 wedi bod mewn grym ers mis Ebrill 2016, a gweithiodd rhanddeiliaid ar draws Cymru yn galed iawn i weithredu ei dyheadau. a diben y Ddeddf yw atal, ymyrryd yn gynnar i helpu rhieni—gwn y bydd yr Aelod yn cytuno â hynny—cydgynhyrchu, gweithio gyda theuluoedd, ac mae llais a rheolaeth yn rhan greiddiol o'r Ddeddf, a diolch i gamau gweithredu'r Cynulliad hwn yn cytuno ar y rheoliadau gwasanaeth mabwysiadu rheoleiddiedig ddoe, 29 Ebrill—bydd hynny'n garreg filltir yn y broses o gyflawni Deddf 2016, pan fydd Arolygiaeth Gofal Cymru yn dechrau cofrestru darparwyr gwasanaethau mabwysiadu a maethu, gan ddod â hwy'n rhan o waith ffocws gwella ansawdd Deddf 2016. Felly, cafwyd datblygiad sylweddol ddoe ym maes gofal plant.

Hyd yma, yn ystod fy amser fel Dirprwy Weinidog, rwyf wedi siarad ag amrywiaeth o bobl sy'n ymwneud â bywydau plant a theuluoedd. Rwyf wedi siarad ag uwch-swyddogion awdurdodau lleol, gwleidyddion lleol, sefydliadau trydydd sector, ac rwyf wedi siarad yn uniongyrchol â phlant a phobl ifanc am eu profiadau o wasanaethau hefyd, ac rwy'n credu mai dyna un o'r ymarferion pwysicaf a wneuthum—gwrando'n uniongyrchol ar blant a phobl ifanc. Ac er bod y profiadau a glywais wedi bod yn amrywiol—roedd yr hyn a ddywedasant wrthyf yn cynnwys amrywiaeth o ymatebion—rwy'n parhau i gael fy synnu a fy nghalonogi gan ymroddiad ac angerdd y bobl sy'n ymwneud â helpu plant a theuluoedd sy'n byw drwy adegau ansefydlog iawn. Rhaid i mi siarad ar ran llawer o weithwyr cymdeithasol a gweithwyr yn y system gofal plant sy'n gweithio galed ac sydd o ddifrif yn ceisio gwella bywydau plant, a cheir llawer o benderfyniad i wneud y peth iawn. Rwyf am inni, y Llywodraeth, wneud popeth a allwn i hwyluso a chefnogi'r gweithwyr cymdeithasol hynny a'n rhanddeiliaid i wneud yn siŵr ein bod yn ceisio darparu'r gwasanaethau gorau posibl. Felly, dyna yw dymuniad diffuant y Llywodraeth, ein bod am wella bywydau plant sydd mewn amgylchiadau anodd, a gwyddom y bydd y plant a'r bobl ifanc sy'n dod i gysylltiad â gwasanaethau cyhoeddus yn mynd drwy'r amgylchiadau teuluol mwyaf anodd a heriol, ac rwyf wedi edmygu'n fawr y ffordd y mae nifer o'r plant hynny wedi dangos gwydnwch mawr, yn aml, a'r dulliau o ymdopi â'r sefyllfaoedd anodd hynny.

Fel y cydnabu Neil McEvoy yn ei gyfraniad, rwy'n credu bod diogelwch plant yn bwysicach na dim, ac er ein bod yn gwneud popeth a allwn i weithio gyda theuluoedd i gadw'r uned deuluol gyda'i gilydd, weithiau, sicrheir y budd pennaf i'r plentyn drwy fyw mewn trefniant gwahanol a dewis olaf yn bendant fydd hwnnw ac y dylai hwnnw fod bob amser. Gallai hyn fod, wrth gwrs, gyda'u teulu estynedig neu ffrindiau, neu'n aml gyda neiniau a theidiau neu mewn trefniadau mwy ffurfiol megis lleoliadau maeth sy'n berthnasau neu warcheidiaeth arbennig. Dylai plant sy'n byw mewn unrhyw un o'r trefniadau hyn gael y cymorth sydd ei angen arnynt hwy a'u gofalwyr i hybu eu lles, boed yn blant sy'n derbyn gofal ai peidio, a phan fo plentyn yn mynd i leoliad gofal, mae cyfrifoldeb ar bawb ohonom i sicrhau bod eu bywydau a'u cyfleoedd mor ffafriol â rhai eu cyfoedion. Rydym wedi ymrwymo i wneud popeth yn ein gallu ar gyfer y plant hynny, ac rwy'n siŵr y byddwch yn gwybod bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo'n gyhoeddus i'n gweledigaeth ar gyfer gwasanaethau plant yn ein rhaglen lywodraethu, 'Symud Cymru Ymlaen' a'r strategaeth genedlaethol, 'Ffyniant i Bawb'.

Ddirprwy Lywydd, mae ein Prif Weinidog yn cefnogi'r weledigaeth hon yn gadarn, ac mae wedi nodi ei flaenoriaethau, a chredaf y byddant yn helpu awdurdodau lleol i ganolbwyntio eu hymdrechion ar ble y gellir sicrhau effaith sylweddol. Ac i gefnogi'r blaenoriaethau hynny, byddaf yn gweithio gydag awdurdodau lleol yn unigol—gydag awdurdodau lleol unigol—i leihau nifer y plant mewn gofal yn ddiogel, ac fel y bo'n briodol, nifer y lleoliadau y tu allan i'r sir a'r tu allan i'r wlad. Fe soniodd yr Aelod yn ei gyfraniad am y niferoedd cynyddol o blant mewn gofal, a chredaf ei fod yn gwneud pwynt pwysig iawn. Mae'r Llywodraeth yn dymuno lleihau'r niferoedd sydd mewn gofal ac rydym am wneud hynny'n ddiogel. Felly, yn ystod mis Ebrill a mis Mai eleni, bydd ein swyddogion yn cyfarfod â phob awdurdod lleol i siarad gyda hwy ynglŷn â sut y gallwn weithio gyda'n gilydd i wneud cynnydd ar y blaenoriaethau hyn ac i roi cynlluniau priodol ar waith ar gyfer rhai o'r plant hyn oherwydd, yn amlwg, rhaid inni roi ystyriaeth i'r ddemograffeg a'r amgylchedd y mae'r awdurdodau lleol yn darparu gwasanaethau ynddynt fel y gallwn ddeall yr heriau a chynhyrchu ateb wedi'i deilwra gyda'n gilydd. Felly, rwy'n gobeithio y caf gyfle i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi ynglŷn â chynnydd y gwaith hwn.

Felly, gan gysylltu'n gryf â'r pwynt a wnaethoch ynghylch gormod o blant mewn gofal, rydym yn cytuno â hynny, ac rydym yn ceisio ac yn mynd i gael ymdrech gydunol i geisio lleihau nifer y plant sydd mewn gofal. Rwy'n falch fod yna ddiddordeb sylweddol yn y maes pwysig hwn, oherwydd os cawn ein craffu, mae'n cadw ein ffocws ar geisio cyflawni rhywbeth mewn gwirionedd. Gall wella ansawdd ac ysgogi camau gweithredu. Er enghraifft, mae'r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus yn cynnal ei ymchwiliad ei hun i edrych ar wasanaethau cyhoeddus ar gyfer plant a phobl ifanc sy'n cael profiad o ofal. Ac mae rhan gyntaf yr ymchwiliad hwnnw wedi'i gwblhau ac rydym yn bwrw ymlaen â nifer o argymhellion o ganlyniad i hynny. Er enghraifft, rydym wedi rhoi ymrwymiad i ddatblygu dull cenedlaethol o gomisiynu lleoliadau, a bydd hyn yn adeiladu ar y gwaith a wneir eisoes gan y gwasanaeth mabwysiadu cenedlaethol, y fframwaith maethu cenedlaethol a'r grŵp gorchwyl a gorffen ar ofal preswyl i blant.

Rydym yn arbennig o awyddus i hyrwyddo dulliau rhanbarthol o ddarparu gwasanaethau arbenigol, megis gofal preswyl ar gyfer plant a phobl ifanc sydd mewn perygl o fynd i fyw mewn llety diogel. Rydym am ddad-ddwysáu'r gwasanaethau a cheisio gwneud yn siŵr fod gennym ddarpariaeth ranbarthol i blant fynd iddi fel nad oes yn rhaid iddynt deithio milltiroedd i ffwrdd o'u cartref, oherwydd credwn ei bod hi'n bwysig iawn fod plant yn cael eu gosod mor agos â phosibl at eu teuluoedd, sydd, yn amlwg, yn hollbwysig iddynt. Yn dilyn ein buddsoddiad newydd o £15 miliwn yn y gronfa gofal integredig i gefnogi gwasanaethau atal a gwasanaethau ymyrraeth gynnar i bobl ifanc sy'n cael profiad o ofal, mae byrddau partneriaeth rhanbarthol wedi bod yn gweithio'n galed i ddatblygu cynigion ar gyfer dulliau arloesol newydd o gynyddu capasiti ein llety preswyl a hyrwyddo modelau newydd o gymorth.

Ac wrth gwrs, mae gennym grŵp cynghori'r Gweinidog ar blant, a gadeirir yn ardderchog gan ein cyd-Aelod, David Melding, ac rwy'n siŵr y byddwch wedi clywed am y gwaith y mae'r grŵp hwnnw'n ei wneud. Mae ganddynt dri maes blaenoriaeth allweddol, ac maent yr un fath â'r hyn sy'n flaenoriaethau i mi bellach: lleihau yn ddiogel nifer y plant sydd angen gofal; cael dewisiadau lleoli o ansawdd digon uchel ar gyfer plant sy'n derbyn gofal neu sy'n gadael gofal—felly, rydym am wneud yn siŵr fod lleoliadau addas ar gael ar gyfer plant sy'n rhaid eu gosod mewn lleoliadau gofal; a chynorthwyo plant sy'n derbyn gofal i gael y daith orau sy'n bosibl drwy ofal a dod yn oedolion. Rydym wedi buddsoddi i gefnogi plant sy'n cael profiad o ofal i gadw teuluoedd gyda'u teuluoedd geni lle bo hynny'n bosibl, ac mae hyn yn cynnwys—rydym wedi sefydlu cronfa Dydd Gŵyl Dewi, ac yn ei flwyddyn gyntaf yn unig, mae dros 1,900 o blant sy'n cael profiad o ofal ledled Cymru wedi cael cymorth drwy'r gronfa hon. Rydym wedi datblygu gwasanaethau ar ffiniau gofal ym mhob un o'r 22 awdurdod lleol, ac rydym wedi helpu dros 3,600 o blant i aros o fewn yr uned deuluol, drwy weithio gyda mwy na 2,000 o deuluoedd y llynedd. Rydym wedi cyflwyno gwasanaeth Reflect ledled Cymru, a hyd yma, eleni, mae'r gwasanaeth wedi cefnogi mwy na 160 o rieni ifanc sydd wedi cael o leiaf un plentyn wedi'i leoli yn y system ofal, gyda'r nod o geisio peidio â gadael i hynny ddigwydd eto. A bydd y £15 miliwn o gyllid gofal integredig y soniwyd amdano'n flaenorol yn cael ei ddefnyddio hefyd i gefnogi'r gwaith o atal ac ymyrraeth gynnar a amlygir yn y rhaglen waith gwella canlyniadau i blant. A thestun trafod rheolaidd yng ngrŵp cynghori'r Gweinidog yw gwella mynediad at, ac argaeledd cymorth therapiwtig ar gyfer plant sy'n cael profiad o ofal.

Roeddwn yn ddigon ffodus i gael fy ngwahodd i siarad yn nigwyddiad lansio adroddiad ar y cyd a gynhyrchwyd gan yr NSPCC a Voices from Care am les emosiynol a meddyliol plant sy'n derbyn gofal, a gwn fod argymhellion pwysig iawn yn cael eu gwneud yn yr adroddiad hwnnw, ac edrychaf ymlaen at glywed eu cyngor ar y camau gweithredu sydd eu hangen.

Felly, i gloi, hoffwn bwysleisio bod llawer o waith da yn digwydd ledled Cymru. Rhaid inni gael ein craffu, felly rwy'n croesawu'r gwaith craffu hwnnw, ond credaf fod rhaid inni gydnabod bod ein cydweithwyr yn yr awdurdodau lleol yn ymrwymedig ac yn gweithio'n galed iawn er lles y plant. Rydym yn genedl fach, gryno, sy'n ei gwneud yn gymharol hawdd inni ddysgu oddi wrth ein gilydd, felly mae'n bwysig iawn fod yr arferion da yn gallu lledu o amgylch Cymru. Rydym ni yma yn y Siambr hon yn rhieni corfforaethol i blant a phobl ifanc sy'n cael profiad o ofal; rydym yn gyfrifol amdanynt ledled Cymru. Felly, rwy'n gobeithio y bydd yr Aelod yn cytuno mai nod Llywodraeth Cymru yw gwneud ein gorau glas i ofalu am blant sydd yn y sefyllfaoedd anodd hyn. Rydym am leihau nifer y plant sydd mewn gofal, ac rydym am wneud ein gorau glas fel Llywodraeth i sicrhau eu bod yn cael y cyfle gorau posibl mewn bywyd. Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd.

Diolch yn fawr iawn, a daw hynny â thrafodion heddiw i ben. Diolch.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:45.