– Senedd Cymru am 3:58 pm ar 3 Ebrill 2019.
Symudwn yn awr at y ddadl ar adroddiad y Pwyllgor Safonau Ymddygiad 01-19 i'r Cynulliad o dan Reol Sefydlog 22.9. Galwaf ar Gadeirydd y pwyllgor i wneud y cynnig—Jayne Bryant.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Fel Cadeirydd y Pwyllgor Safonau Ymddygiad, rwy'n gwneud y cynnig yn ffurfiol. Ystyriodd y pwyllgor yr adroddiad gan y Comisiynydd Safonau dros dro mewn perthynas â chŵyn yn erbyn Gareth Bennett AC ynglŷn â'i uniondeb, sy'n tramgwyddo paragraff 4(b) y cod ymddygiad a pholisi urddas a pharch y Cynulliad. Rhoddodd y Pwyllgor Safonau Ymddygiad ystyriaeth ofalus i adroddiad y Comisiynydd, ac mae ein hadroddiad yn nodi barn y pwyllgor ynghylch y gosb sy'n briodol yn yr achos hwn. Nodir yn llawn y ffeithiau sy'n ymwneud â'r gŵyn a rhesymau'r pwyllgor dros ei argymhellion yn adroddiad y pwyllgor. Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn hefyd i gofnodi diolch y pwyllgor am y gwaith a wnaed gan y Comisiynydd dros dro mewn perthynas â'r gŵyn hon. Mae'r cynnig a gyflwynwyd yn gwahodd y Cynulliad i gymeradwyo argymhellion y Pwyllgor.
Rwy'n sylweddoli bod yr hyn rwyf am ei ddweud yn mynd i syrthio ar glustiau byddar, ond fe wnaf fy araith beth bynnag. Nid yw'n ymwneud â'r unigolyn sy'n destun yr adroddiad hwn. Mae'r rhain yn ystyriaethau cyffredinol ynghylch y ffordd y mae'r Pwyllgor Safonau Ymddygiad yn gweithredu er mwyn rhoi effaith i'r polisi urddas a pharch a Rheolau Sefydlog y Cynulliad hwn.
Rwy'n pryderu yn gyntaf oll ynglŷn ag i ba raddau y mae'r cwynion hyn yn dderbyniadwy, gan fod yna gwynion a wnaed gryn amser yn ôl i Syr Roderick Evans, ein comisiynydd safonau, a wrthodwyd ganddo mewn llythyr at Gareth Bennett ar 3 Hydref, ac a gyhoeddir gyda'r adroddiad. Dywed Syr Roderick
Deuthum i'r casgliad nad oedd y cwynion fod y fideo
—sef testun y gŵyn— yn rhywiaethol ac yn wreig-gasaol yn rhai dilys.
Yn dilyn hynny, gwnaed sawl cwyn arall gan Aelodau Cynulliad eraill yn gofyn i Syr Roderick adolygu ei benderfyniad. Wrth gwrs, nid oes unrhyw ddarpariaeth a fyddai'n caniatáu hynny o dan y rheolau presennol. Felly, penderfynodd Syr Roderick na fyddai'n gallu clywed y cwynion newydd hyn, ac o ganlyniad, penodwyd Mr Bain i weithredu yn ei le. Casglodd Mr Bain wedyn fod modd derbyn y cwynion newydd, er gwaethaf y ffaith bod cwynion yn union yr un fath eisoes wedi'u diystyru.
Nawr, mae'n fater difrifol pan fyddwn yn gwneud un o Aelodau'r lle hwn yn agored i erlyniad dwbl, fel y byddai i unrhyw ddinesydd yn y Deyrnas Unedig. Mewn llys barn, os yw mater yn functus officio, sef y term cyfreithiol swyddogol ar gyfer hyn mewn llys barn, ni ellid derbyn unrhyw gŵyn o'r fath, ac eto rydym yn caniatáu erlyniad dwbl yn y lle hwn ar gyfer gwneud cwynion hyd syrffed, o bosibl, yn erbyn Aelodau unigol. Credaf fod hynny'n anghywir o ran egwyddor.
Mae Mr Bain, ym mharagraff 6.1 ei adroddiad—esgusodwch fi—yn dweud bod—
Wel, nid yn gymaint ei fod yn hir, ond heb fy sbectol mae'n anodd. Ie, ym mharagraff 6.1 yn ei adroddiad, dywed Mr Bain ei fod yn cydnabod bod:
dyfarnu ar gwynion o'r natur hon yn fater y gall personau yn gyfreithlon wneud penderfyniadau gwahanol yn eu cylch.
Yna aiff ymlaen i ddweud:
Gwn fod y Comisiynydd Safonau, wrth gwrs, heb y fantais o'r holl ffeithiau sydd ger fy mron yn awr, wedi penderfynu nad oedd cwyn Mrs Watson— sef yr un wreiddiol— ynghylch cyhoeddi'r fideo yn dderbyniadwy.
Felly, mae hynny'n ein harwain at: beth oedd wedi newid rhwng y gŵyn wreiddiol a'r cwynion newydd? Wel, wrth gwrs ar yr adeg y penderfynodd Mr Bain ymchwilio i'r mater, nid oedd unrhyw beth wedi newid, oherwydd ni fu unrhyw ymchwiliad pellach. O ganlyniad i'w ymchwiliad, penderfynodd—felly, fe benderfynodd yn ôl-weithredol—fod yna wybodaeth newydd a'i galluogai i ystyried y gŵyn yr oedd eisoes wedi penderfynu ei hystyried.
Roedd hyn yn ymwneud ag ymadrodd a ddefnyddiodd Gareth Bennett sef—nid wyf yn gwybod a yw'r Aelodau'n gwybod beth oedd y fideo, sef yn y bôn wyneb Joyce Watson wedi'i roi ar gorff barforwyn. Rwy'n esbonio hyn er budd y bobl ar y tu allan nad ydynt o bosibl yn deall beth y mae'r achos hwn yn ymwneud ag ef.
Rydych yn ei wneud yn llai o beth nag ydyw.
Nid wyf yn ei wneud yn llai nag ydyw. Nid wyf wedi gorffen fy araith eto. Gallwch wneud eich araith chi maes o law.
Fe ddarllenaf o'r adroddiad. Mr Gething, ei gŵyn oedd bod y fideo yn amlwg yn rhywiaethol. Mae'n amlwg mai bwriad y llun o'r farforwyn lond ei chroen oedd bychanu a pheri loes. Y cyfeiriad at—
Mae'n ddrwg gennyf, rwy'n anghywir. Mae'n ddrwg gennyf, nid dyna'r paragraff cywir. Heb fy sbectol, mae'n anodd i mi ddarllen. Rwy'n ymddiheuro i'r Aelodau am wneud y camgymeriad hwnnw. Yn agos at ddechrau'r fideo mae'r testun canlynol:
Roedd Joyce ar un adeg yn rhedeg tafarn yn Sir Benfro ond ni fyddech yn dyfalu hynny o edrych arni. Nid yw'n edrych fel pe bai'n enaid y parti. [Torri ar draws.]
Rwy'n dyfynnu o'r adroddiad, sydd wedi'i gyhoeddi. Rwy'n dyfynnu o'r adroddiad, sydd wedi'i gyhoeddi, ac rwy'n mynd i wneud fy araith, gyda chaniatâd y Dirprwy Lywydd, yn fy ffordd fy hun.
Os oes gennych frawddeg i gloi.
Felly—dyma'r frawddeg bwysig—
Nid wyf yn siŵr y byddai gennyf awydd galw i mewn am un cyflym yn y dafarn leol pe bawn i'n ei gweld yn tynnu peint wrth y bar. [Torri ar draws.]
Hoffwn pe bai'r Aelodau'n gwrando. Rwy'n ceisio gwneud—[Torri ar draws.] Gwn nad yw'r Aelodau eisiau gwrando—
Arhoswch—
—gwrando ar bethau nad ydych eisiau clywed.
A gaf fi ofyn i'r Aelod ddirwyn i ben, os gwelwch yn dda?
Nid oes angen help arnaf, diolch yn fawr. A wnewch chi ddirwyn i ben, os gwelwch yn dda?
Na, ni allaf, Ddirprwy Lywydd—
Rwy'n credu y gallwch ddirwyn i ben.
—oherwydd rwyf wedi dioddef ymyriadau sydd wedi tarfu ar lif yr hyn rwy'n ceisio'i ddweud. Rwy'n ceisio gwneud pwynt difrifol ynglŷn ag ystyr yr ymadrodd, 'un cyflym yn y dafarn leol'. Mr Bain—
Na, na—nid oes pwyntiau o drefn ynghanol dadl, mae'n ddrwg gennyf. A wnewch chi ddod at eich brawddeg olaf? A wnewch chi ddod at eich brawddeg olaf?
Honnodd Mr Bain fod hwnnw'n sylw rhywiaethol. I mi mae 'galw i mewn am un cyflym yn y dafarn leol'—
Nid byd Benny Hill yw hwn, wyddoch chi.
A allwch ddod at eich brawddeg i gloi?
I bron bawb, buaswn yn meddwl fod 'galw i mewn am un cyflym' yn golygu—
Mr Hamilton, os gwelwch yn dda, dewch at eich—
—galw i mewn am ddiod.
Mr Hamilton—
Fe wnes chwiliad cyflym ar y we—
Mr Hamilton, os gwelwch yn dda, dewch—
Ni allwn ddod o hyd i'r un—[Torri ar draws.]
Mr Hamilton, os gwelwch yn dda, dewch at eich brawddeg i gloi.
Mae'r Cambridge English Dictionary yn dweud bod 'cael un cyflym' yn golygu
'cael diod, diod alcoholig fel arfer, ychydig cyn mynd i rywle'.
Nid oes unrhyw—
Iawn, rwyf wedi diffodd eich meicroffon. Dewch at eich brawddeg olaf; rydych wedi cael llawer gormod o amser i siarad.
Wel, mae'n ddrwg gennyf eich bod yn rhoi taw arnaf yn y mater difrifol hwn—
Nid wyf yn rhoi taw arnoch; rydych wedi cael amser.
—sy'n effeithio ar ryddid Aelodau'r lle hwn i lefaru—
Dewch at eich brawddeg olaf os gwelwch yn dda.
Byddwch wedi clywed ymdrechion yr Aelodau yma i roi taw ar yr araith hon ac i dorri ar ei thraws.
Dewch at eich brawddeg olaf, os gwelwch yn dda. Dewch at eich brawddeg olaf, neu eisteddwch.
Prin fod diwrnod yn mynd heibio yn y lle hwn pan na chaiff Aelodau UKIP eu bychanu neu eu tramgwyddo gan rai o'r sylwadau y mae Aelodau eraill o'r tŷ hwn—[Torri ar draws.] Mewn cymdeithas rydd, credaf y dylai aelodau cynulliad democrataidd fod yn barod i oddef beirniadaeth ac yn wir, i gael eu bychanu a'u tramgwyddo o bryd i'w gilydd. Mae hynny'n rhan annatod o'r peth, a Joyce Watson—
Na, mae'n flin gennyf, rydych wedi cael digon o amser. Mae'n ddrwg gennyf, os gwelwch yn dda, eisteddwch. Eisteddwch. Eisteddwch. Nid yw eich meicroffon ymlaen. Nid yw eich meicroffon ymlaen. Ni fydd eich meicroffon yn cael ei roi ymlaen. Eisteddwch os gwelwch yn dda.
Iawn, mae'n ddrwg gennyf, Huw Irranca-Davies yw'r siaradwr nesaf. Mae'n ddrwg gennyf, Huw Irranca-Davies.
Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. Ac mewn gwirionedd, mae hyn wedi dangos y pwynt roeddwn am ei wneud.
Yn gyntaf oll, a gaf fi gymeradwyo'r adroddiad a gyflwynwyd? Mae'n benderfyniad anodd pryd bynnag y caiff honiadau o'r fath eu gwneud yn erbyn unrhyw Aelod a hefyd i'r unigolyn, rhaid imi ddweud, sydd wedi bod yn destun y cwynion gwreiddiol yn ogystal. A chredaf fod y ffordd rydych chi, Neil, wedi ymdrin â hyn heddiw wedi dod â'r materion hynny i'r wyneb eto mewn ffordd anghyfforddus iawn—a dywedaf hyn yn gwrtais—er anghysur mawr, nid yn unig i'r unigolyn ond i'r Aelodau ac i bobl sy'n gwylio'r trafodion hyn.
Ond a gaf fi ddweud, oherwydd mae'r pwynt yr oeddwn am ddod ato yn ymwneud â'r ffordd yr ydym yn ymdrin â hyn? Ac yn gyntaf oll, dylai fod ar y sail eich bod yn chwarae yn ôl y chwiban. Nid ydych yn dadlau gyda'r canolwr. A Neil, fe wyddoch gystal â minnau pan geir Aelod yn Nhŷ'r Cyffredin yn euog o dramgwydd, nid yn unig eu bod yn ymddangos yno a bod disgwyl iddynt eistedd yno a gwrando yn gwrtais ac yn ostyngedig i'r hyn sy'n cael ei ddweud, ond yn aml gofynnir iddynt gan y Pwyllgor Safonau a Breintiau i wneud ymddiheuriad personol. Rwy'n rhyfeddu, Ddirprwy Lywydd, ac rwy'n credu bod angen inni ailedrych ar ein Rheolau Sefydlog i fynnu bod yr Aelod yn bresennol. Rwyf wedi gweld yn rhy aml yn y lle hwn fod yr Aelod yn ei heglu i rywle i guddio rhag hyn ac yn caniatáu i rywun arall lunio amddiffyniad ar eu rhan. A buaswn yn croesawu cyfle i ailedrych ar Reolau Sefydlog ac edrych ar y gofyniad y dylai'r Aelod fod yn bresennol ac yn ail, ein bod yn ymestyn y Rheolau Sefydlog sydd gennym o dan 22.10—lle caniateir inni geryddu Aelod, tynnu hawliau a breintiau yn ôl, gwahardd Aelod o drafodion y Cynulliad—i ychwanegu hefyd y ffaith y gallem fynnu ymddiheuriad os yw'r gŵyn yn sylweddol.
Yn ail, pŵer y Cadeirydd, neu yr achos hwn, y Dirprwy Lywydd. Yn Erskine May yn Nhŷ'r Cyffredin, mae'n dweud yn glir iawn fod pŵer y Cadeirydd, y Llefarydd, i enwi a chosbi Aelod sydd wedi anwybyddu awdurdod y Cadeirydd, neu sydd wedi rhwystro'r tŷ yn gyson ac yn fwriadol drwy dorri ei reolau, y gellir ei enwi ef neu hi, ar ôl iddynt gael bob cyfle at ei gilydd—mae'r gadair wag honno heddiw yn siarad cyfrolau—bob cyfle i unioni pethau, y gellid eu henwi, ac yna cânt eu hatal am bum diwrnod, am 20 diwrnod, cyhyd ag y bydd y tŷ hwnnw'n penderfynu. Yn ein Rheolau Sefydlog, yma yn y llyfr coch, sef ein Beibl, mae'n dweud, os oes Aelod, Neil,
'sy'n gwrthod cydymffurfio ag unrhyw Reol Sefydlog neu ag unrhyw ofyniad arall... neu sy'n anwybyddu awdurdod y cadeirydd.'
Un peth yn unig sy'n ein cadw o fewn y rheolau, i ymddwyn yn briodol yn y tŷ hwn; awdurdod y Cadeirydd yw hwnnw.
Rwyf wedi codi i siarad nid ar y sylwedd, er fy mod yn croesawu'r canfyddiadau a'r argymhellion a gyflwynwyd, yn bendant iawn. Ond os nad yw'r Aelod—sy'n absennol heddiw—yn fodlon ymddiheuro, dangos edifeirwch am yr hyn a wnaed, buaswn yn argymell o ddifrif fod y pwyllgor yn ei ailystyried, yn dod yn ôl, ac yn ailedrych ar yr opsiwn o gyflwyno gwaharddiad pellach, ond drwy wneud hynny ei fod hefyd yn edrych ar yr ystod o gosbau y gellir eu gwneud.
Hoffwn weld yr Aelod yma, nid yn cael ei amddiffyn gan rywun arall, ond yn siarad drostynt eu hunain ac yn ymddiheuro ac yn dangos edifeirwch. Oherwydd os nad ydynt yn gwneud hynny, mae'n dangos diffyg cydymffurfiaeth â Rheolau Sefydlog, a byddwn yn pleidleisio ac yn dangos ewyllys y tŷ hwn ar hynny yn y man, ond mae hefyd yn dangos diffyg cydymffurfiaeth â'r Rheolau Sefydlog ynghylch pŵer ein Llywydd a'n Dirprwy Lywydd. Anwybyddu awdurdod y Cadeirydd. Buaswn yn credu bod diffyg parch yn cael ei ddangos nid yn unig at yr Aelod, ond hefyd at y Siambr. Ac os ydym yn sefydliad democrataidd, fel yr oedd Neil oedd mor awyddus i ddweud, yna rydym yn cadw at y rheolau, rydym yn ymddiheuro pan fydd pawb ohonom yn gwneud pethau'n anghywir, a bod y pwyllgor yn dweud hynny, a'n bod yn gwrando ar y Cadeirydd ac yn derbyn y cosbau. [Cymeradwyaeth.]
Diolch. A gaf fi alw ar Gadeirydd y pwyllgor, Jayne Bryant, i ymateb i'r ddadl? Jayne.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Yn gyntaf, hoffwn ddweud fy mod yn siomedig ynglŷn â thôn yr Aelod dros Ganolbarth a Gorllewin Cymru. Rwy'n synnu na ddyfynnodd o'r adroddiad, sy'n dweud:
'Fel Aelodau’r Cynulliad, mae gennym gyfrifoldeb i osod esiampl ar sut i ymddwyn ag urddas a pharch i gymdeithas gyfan, ac mae’r fideo hwn yn is o lawer na’r safonau disgwyliedig.'
Ar y pwynt a wnaeth ynglŷn â'r comisiynydd dros dro yn ogystal, fe nododd y comisiynydd yn glir yn ei ddatganiad ynghylch penodi comisiynydd dros dro yn ôl ym mis Hydref, a rannodd gyda'r Aelodau, ei fod wedi derbyn rhagor o gwynion, ac felly'n ystyried na allai weithredu yn y mater hwn. Mae hawl o fewn y ddeddfwriaeth i benodi comisiynydd dros dro, ac nid oes dim yn y Mesur i atal cwyn rhag cael ei hystyried lle cafodd cwyn o natur debyg ei diystyru. Cafodd y pwyllgor gyngor cyfreithiol na fyddai'r darpariaethau erlyniad dwbl yn gymwys mewn achosion o'r fath, a hoffwn ei atgoffa nad llys barn yw hwn.
Gan symud ymlaen at Huw Irranca-Davies, diolch i Huw Irranca-Davies am ei gyfraniad. Mae'r pwyllgor yn ystyried, ac fe wnaeth yn yr achos hwn, a yw Aelod yn ymddiheuro fel rhan o'i ystyriaethau. Yn yr achos hwn, rhoddodd ystyriaeth i ddiffyg edifeirwch yr Aelod, a nodir yn yr adroddiad, wrth ddod i'n casgliad. Byddem yn hapus i edrych ar y pwyntiau a godwch yn ogystal, gan y byddwn yn edrych ar gosbau pan fydd ein gwaith ar y cod ymddygiad wedi'i gwblhau. Mae'n amserol i ni adolygu hwnnw a gwneud yn siŵr eu bod yn addas at y diben.
Diolch. Y cynnig yw derbyn y cynnig. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, rydym yn gohirio'r pleidleisio ar yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.